Η οικογενειακή επιχείρηση μέσα από τα μάτια ενός διαδόχου: Προκλήσεις και ευκαιρίες

• Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν τα μέλη μιας οικογενειακής επιχείρησης;
• Πως μπορεί να συνυπάρξουν διάφορες γενεές με διαφορετικές προσδοκίες και απαιτήσεις; 
• Είναι εφικτός στόχος ή απλά ευσεβής πόθος η αρμονική συνύπαρξη μεταξύ οικογένειας και επιχείρησης σε βάθος χρόνου;

Με βάση σχετικές έρευνες, υπολογίζεται πως 4 στις 5 περίπου των επιχειρήσεων στην Κύπρο είναι οικογενειακές επιχειρήσεις. Επίσης, μέσω μελετών έχει διαφανεί πως μόνο 30% των οικογενειακών επιχειρήσεων επιβιώνουν στη 2η γενιά ενώ μόνο 10% επιβιώνουν και μεταφέρονται στην 3η γενιά. 

Οι αριθμοί αυτοί, αν τους δει κάποιος στεγνά, σίγουρα δεν χρωματίζουν από μόνοι τους μια αισιόδοξη ή ελπιδοφόρα εικόνα για εμάς τους 3rd GENS, δηλαδή τους 3ης γενεάς συνεχιστές,  για το μέλλον των οικογενειακών μας επιχειρήσεων.

Δεν είναι όμως οι αριθμοί που ηγούνται των εταιρειών και καθορίζουν το μέλλον αλλά εμείς οι ίδιοι, μέσα από το μοναδικό αποτύπωμα της προσωπικότητας και το πλέγμα των αξιών, των δεξιοτήτων, του οράματος και της όρεξης που φέρνει ο καθένας μας στο τραπέζι.

1. Οικογενειακές Επιχειρήσεις – Πλεονεκτήματα και Αδυναμίες

2. Τα στάδια, οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες σε μία οικογενειακή επιχείρηση

3. Διαπροσωπικές σχέσεις και επικοινωνία σε μια Οικογενειακή Επιχείρηση

4. Συναισθήματα και ο ρόλος τους σε μία οικογενειακή επιχείρηση

5. Οικογενειακή Επιχείρηση: Σχετικά θεσμικά όργανα και η σημασία τους

6. Διαχείριση του πλούτου της οικογενειακής επιχείρησης

7. Η χρήση των εμπιστευμάτων στις οικογενειακές επιχειρήσεις

8. Διαχείριση Συγκρούσεων σε μία Οικογενειακή επιχείρηση

9. H ανθρώπινη πλευρά των οικογενειακών επιχειρήσεων

10. Οι Αρχές μία Οικογενειακής Επιχείρησης

11. Γιατί δεν δημιουργούνται στελέχη στην Κύπρο;

12. Ο Ρόλος της Λογοδοσίας σε μια Οικογενειακή Επιχείρηση

13. Οικογενειακό Συμβούλιο: Είναι απαραίτητο;

Μια σημαντική πρόκληση για αρκετούς συνεχιστές είναι η σχετική οικονομική άνεση που συχνά μεταφράζεται σε βόλεψη. Έχουν υψηλότερο πήχη προσδοκιών να υπερπηδήσουν για να κερδίσουν το σεβασμό και την εκτίμηση των γύρω τους στην επιχείρηση τους ενώ αρκετοί επιλέγουν να εργαστούν στο εξωτερικό ή να ξεκινήσουν εργασία από χαμηλά για να ζυμωθούν και να αποκτήσουν την αναγκαία πείρα αλλά και κύρος στον οργανισμό τους.

Είναι αλήθεια πως ενίοτε μπορεί να προκύπτουν διαφορετικές προσδοκίες, αντιλήψεις και προτεραιότητες μεταξύ των μελών μιας οικογενειακής επιχείρησης. 

Για παράδειγμα, παράγοντες όπως η ηλικία, οι προσωπικές συνθήκες και ανάγκες αλλά και η φάση που διανύει ο καθένας στη ζωή του αναπόδραστα μπορούν να έχουν επίδραση στο επίπεδο λήψης αποφάσεως Μια διάδοχος μπορεί να είναι ακόμα φοιτήτρια, άλλος να ετοιμάζεται να στείλει τα παιδιά του σε πανεπιστήμιο στο εξωτερικό για σπουδές ενώ άλλος μπορεί να αποφάσισε να ακολουθήσει ακαδημαϊκή πορεία σε Πανεπιστήμιο στο εξωτερικό.

Ορισμένα μέλη/μέτοχοι είναι συνάμα διοικητικοί σύμβουλοι και ταυτόχρονα ενεργά εμπλεκόμενα στελέχη στη επιχειρησιακή διεύθυνση της εταιρείας. 

Αναπόφευκτα - και φυσιολογικά - οι διαφορετικοί ρόλοι ή “καπέλα” που φοράει ταυτόχρονα ο καθένας ορισμένες φορές μπορεί να οδηγήσουν σε εσωτερικές συγκρούσεις αφού ο κάθε ρόλος αφορά και απαιτεί διαφορετικές προτεραιότητες, ανάγκες και προσεγγίσεις.

Κάποια παραδείγματα:

• Ένα ενεργά εμπλεκόμενο μέλος που συμμετέχει στο διοικητικό συμβούλιο (ΔΣ) και έχει συνάμα εκτελεστικά καθήκοντα και την ευθύνη της επιχειρηματικής ανάπτυξης νέων προϊόντων μπορεί να κρίνει πως ένα τμήμα θα βοηθηθεί σημαντικά με την πρόσληψη νέων υπαλλήλων. Αυτό όμως μπορεί να αντιβαίνει την στρατηγική του ΔΣ για προσωρινό πάγωμα μη ζωτικής σημασίας προσλήψεων εν μέσω κρίσης για λόγους οικονομικής λιτότητας. 

• Ένα μέλος που δεν διατηρεί επαφή με την εταιρεία ούτε συμμετοχή στο ΔΣ ενδεχομένως να μην μπορεί εύκολα να αντιληφθεί ορισμένες πραγματικότητες που επηρεάζουν την απόδοση και γενικά τον τρόπο λειτουργίας της εταιρείας. Για παράδειγμα, άυλοι παράγοντες όπως η μοναδική κουλτούρα της εταιρείας, το στυλ διοίκησης και ηγεσίας, οι ιδιάζουσες συνθήκες της αγοράς και το πλέγμα συμβατικών και άλλων υποχρεώσεων της εταιρείας συντηρούν αόρατες δυναμικές που δεν μπορούν εύκολα να αποτυπωθούν στους οικονομικούς λογαριασμούς ή με κάποιο εύκολα αντιληπτό τρόπο με αποτέλεσμα το μέλος αυτό να έχει καλόπιστες μεν απαιτήσεις αλλά να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα λόγω ελλιπούς πληροφόρησης.

• Ορισμένες αποφάσεις σχετικές με επενδύσεις αξίας για επιχειρησιακούς λόγους (πχ εξαγορές, επεκτάσεις, αγορά μηχανημάτων κλπ) μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη απόδοση μερισμάτων για κάποια περίοδο. Αυτό -εύλογα και φυσιολογικά - μπορεί να επηρεάσει τον ψυχισμό κάποιου μέλους που ενδεχομένως να είχε προϋπολογίσει τα προσωπικά έξοδα της οικογένειας του (πχ δάνειο για σπίτι) λαμβάνοντας αρχικά υπόψη ένα υψηλότερο ποσό μερισμάτων για τη χρονιά.

Σίγουρα αυτά είναι μόνο ορισμένα παραδείγματα από τα πολλά που προκύπτουν σε κάθε οικογενειακή επιχείριση. 

Πέρα από τις προκλήσεις που συχνά πηγάζουν από τους διακριτούς ρόλους και προσδοκίες μεταξύ μελών μιας οικογένειας κατά τη συνήθη διεξαγωγή των εργασιών της εταιρείας, επιπρόσθετου κραδασμοί μπορεί να προκύψουν στο πλαίσιο της διαχείρισης της αλλαγής και του εκσυγχρονισμού.

Ο κόσμος εξελίσσεται ραγδαία, η τεχνολογική επανάσταση σαρώνει τα πάντα και εταιρείες-κολοσσοί που καποτε θεωρούνταν απόρθητα κάστρα -όπως η Kodak, η Nokia, η Blackberry, η Thomas Cook και άλλοι πολλοί) κατέρρευσαν σε μια νύχτα λόγω της διολίσθησης τους στην νιρβάνα της άνεσης, της αλαζονείας, της επανάπαυσης και της έλλειψης πραγματικής βούλησης για αλλαγή και καινοτομία.

Για να μπορέσει μια οικογενειακή επιχείρηση να επιβιώσει και να δει το μέλλον με αισιοδοξία, θα πρέπει τα μέλη της να είναι έτοιμα να αγκαλιάσουν και να ενστερνιστούν την αλλαγή σε ό,τι αυτό συνεπάγεται και όπου αυτό συλλογικά κριθεί ως αναγκαίο: σε επίπεδο τεχνογνωσίας, διαδικασιών, στρατηγικής, σε νέα προϊόντα ή αγορές, σε νέες μεθόδους παραγωγής και αλλού. 

Ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για να μπορέσει το καράβι της οικογενειακής επιχείρησης με τους νέους καπετάνιους να παραμείνει σε σταθερή πορεία πλοήγησης προς το μέλλον και να αντέξει τις τρικυμίες και φουρτούνες της αβεβαιότητας είναι να τύχει ευλαβικού σεβασμού και εφαρμογής το ακόλουθο τρίπτυχο:

1.            Επικοινωνία

Η απουσία αποτελεσματικής, στενής και συχνής επικοινωνίας μεταξύ των μελών της οικογένειας για θέματα που ενδιαφέρουν μπορεί να οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στην εδραίωση αλλά και ένταση των ενίοτε διαφωνιών που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά και τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Η επικοινωνία στη βάση αυτή μπορεί να γίνεται είτε άτυπα με πρωτοβουλίες των ιδίων των μελών είτε δομημένα στο πλαίσιο πχ ενός οικογενειακού συμβουλίου που μπορεί να συνεδριάζει τακτικά με σκοπό να τυγχάνουν όλοι ενημέρωσης για τεκταινόμενα και θέματα που τους αφορούν ως μέλη της οικογενειακής επιχείρησης. 

Για σκοπούς αποτελεσματικής διεξαγωγής παραγωγικών συνομιλίων, θα μπορούσε επίσης η οικογένεια να διορίσει πχ κάποιο έμπειρο επαγγελματία ως ουδέτερο οικογενειακό σύμβουλο ή coach καθοδηγητή με σκοπό την υποβοήθηση στον καθορισμό ατζέντας και την διεξαγωγή συζητήσεων.

2.            Ενσυναίσθηση 

Έχει ιδιαίτερη σημασία να γίνει αντιληπτή η θέση, οι ιδιάζουσες ανάγκες, οι προσωπικές περιστάσεις και ο φακός του κάθε μέλους της οικογένειας για να γίνει εφικτή η αξιολόγηση μεθόδων για το γεφύρωμα μεταξύ διαφορετικών απόψεων. Με το να αγνοούμε κάτι δεν σημαίνει ότι παύει να είναι εκεί.

Εάν το γεφύρωμα είναι ανέφικτο, τουλάχιστο θα πρέπει να είναι όλοι ικανοποιημένοι ότι οι απόψεις τους έχουν ακουστεί, καταγραφεί και τύχει της δέουσας προσοχής.

3.            Εστίαση

Η ποικιλομορφία απόψεων και η συμμετοχή μελών από διαφορετικές γενεές στα όργανα αποφάσεων της εταιρείας δεν είναι κώλυμα αλλά πλούτος και πολύτιμη συνέργεια που μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά την ποιότητα εταιρικής διακυβέρνησης.

Εστιάζοντας όλοι τις προσπάθειες και πρωτοβουλίες μας στο καλώς νοούμενο συμφέρον της επιχείρησης ως σύνολο, μπορούμε να αποσοβήσουμε τις όποιες διαφορές και να διασφαλίσουμε πως το σκάφος συνεχίζει την πορεία του προς το μέλλον με σταθερή ρότα. 

Με τη συνετή διαχείριση των προκλήσεων και την αξιοποίηση σημαντικών πλεονεκτημάτων όπως υψηλή δέσμευση, διαχρονική αξιοπιστία και συνέχιση της γνώσης, η οικογενειακή μας επιχείρηση μπορεί και θα συνεχίσει να πρωτοπορεί δημιουργώντας μοναδική αξία στην Κυπριακή αγορά

Στο τέλος της ημέρας, στο χέρι μας είναι να πάρουμε την εταιρεία μας εκεί που θέλουμε και εκεί που μας αξίζει.

*Σύμβουλος Στρατηγικής και Διοικητικός Σύμβουλος της ΚΕΑΝ Soft Drinks Ltd

ariana@keanltd.com.cy