Κίκης Λευκαρίτης - Χάρης Ιωάννου: Μάθημα σωστού ηγέτη

Μετρώντας εξήντα χρόνια πρωταγωνιστικής παρουσίας στα επιχειρηματικά δρώμενα του τόπου, στον τομέα της ενέργειας, η Petrolina (Holdings) Public δεν θα μπορούσε να διαγράψει αυτή την πορεία, αν όλες οι γενιές των ηγετικών στελεχών που κλήθηκαν μέχρι σήμερα να διαχειριστούν τις τύχες της, δεν το έπρατταν έχοντας ως παρακαταθήκη το όραμα και τις αξίες που έθεσαν οι ιδρυτές της. Ο επίτιμος πρόεδρος της εταιρείας Κίκης Λευκαρίτης, μπορεί και είναι περήφανος για το γεγονός ότι η δεύτερη, και τώρα η τρίτη γενιά της οικογενείας, βαδίζοντας στο δρόμο που ο ίδιος και τ’ αδέλφια του-Νίκος, Τάκης, Καλλής και Νάκης- χάραξαν, όχι απλώς διατήρησαν τον πρωταγωνιστικό ρόλο και προσφορά της Πετρολίνα στην κυπριακή οικονομία και κοινωνία, αλλά την εξέλιξαν ακόμη περισσότερο. Εξίσου περήφανος, και ο εγγονός του Χάρης Ιωάννου, installations assistant general manager της Vassilikos Terminals, εκ των συνεχιστών της καθ’ όλα πετυχημένης διαδρομής της εταιρείας μέσα στον χρόνο.

Το ραντεβού μας με τον κ. Λευκαρίτη και τον Χάρη Ιωάννου, ορίστηκε στο café Stories στη Λάρνακα. Παππούς και εγγονός, σε μια άκρως φιλική ατμόσφαιρα, συντροφιά μ’ έναν καφέ, μας μίλησαν για τη διαδοχή και τις προκλήσεις της νέας γενιάς. «Έχω ευτυχήσει να χαίρομαι τέσσερα εγγόνια και η σχέση μου με το κάθε ένα είναι ξεχωριστή», μας λέει με περηφάνεια ο Κίκης Λευκαρίτης.

Ο Χάρης είναι το πρώτο του εγγόνι, το οποίο μετά τις σπουδές του, ανέλαβε ενεργό ρόλο στην Πετρολίνα. «Από μικρή ηλικία, τον έβλεπα να παρατηρεί και ν’ αφομοιώνει στοιχεία της συμπεριφοράς μου σε συζητήσεις και συναντήσεις με άτομα εντός και εκτός της εταιρείας. Έδειχνε ενδιαφέρον και ενθουσιασμό για όλα όσα τους εξηγούσα και ιδιαίτερα για την Πετρολίνα. Αυτά τα κοινά μας ενδιαφέροντα και η αγάπη μας για την Πετρολίνα, δημιούργησαν μια όμορφη σχέση, εντός και εκτός δουλειάς», σημειώνει.

Για τον Χάρη, ο παππούς του αποτελεί πρότυπο. «Ήταν το άτομο που θαύμαζα από μικρός, ως άνθρωπο, αλλά και ως επιχειρηματία. Αισθάνομαι πραγματικά τυχερός που από πολύ νεαρή ηλικία είχα διαρκή επαφή με την εταιρεία. Γι’ αυτό τον ευχαριστώ, γιατί μου μετέδωσε πολλές από τις γνώσεις και την εμπειρία του», αναφέρει. Και θυμάται πόση εντύπωση του έκανε η δυναμική του, η αυστηρότητα που έβγαζε, αλλά την ίδια ώρα, και πόσο έντονο ήταν το αίσθημα της δικαιοσύνης προς τους συνεργάτες του. «Αβίαστα πετύχαινε το σεβασμό τους. Οι ίδιες αρχές ίσχυαν εντός και εκτός δουλειάς. Με αυθεντικότητα, ειλικρίνεια και καλοσύνη, προσεγγίζει τη ζωή με αστείρευτη ενέργεια και πολύ χιούμορ», επισημαίνει.

Διδάγματα επιχειρηματικότητας
Όπως λέει ο Χάρης, το μεγαλύτερο μάθημα επιχειρηματικότητας που πήρε από τον παππού του, ήταν αυτό του σωστού ηγέτη. «Είχα το προνόμιο να παρακολουθήσω τον παππού μου σε δράση και έμπρακτα να διαμορφώσω άποψη για τις απαιτήσεις που έχει η διοίκηση ενός μεγάλου οργανισμού. Με δίδαξε με το παράδειγμά του, ότι ο τρόπος με τον οποίο ηγείσαι δεν έχει να κάνει με την ανωτερότητα, την εξουσία ή τον έλεγχο, αλλά αντιθέτως με τη δύναμη να εμπνέεις, να οδηγείς και να υπηρετείς», υπογραμμίζει. Και τονίζει: «Να έχεις όραμα για τη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο και να έχεις τη δυνατότητα να εμπνέεις τους άλλους ν’ ακολουθήσουν αυτό το όραμα. Από τον παππού μου έμαθα ότι ο πραγματικός επιχειρηματίας παίρνει ρίσκα και δεν φοβάται ν’ αναλαμβάνει ευθύνες. Έμαθα επίσης, ότι η επιτυχία είναι αποτέλεσμα ομαδικής εργασίας και επιμονής. Η επιτυχής αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από σταθερά, στρατηγικά βήματα και αυστηρό επαγγελματισμό. Όλα αυτά είναι μαθήματα, που δεν μπορούν να διδαχθούν τόσο αποτελεσματικά σε θεωρητικό επίπεδο».

«Αυτό που δίδαξα τα παιδιά και τα εγγόνια μου είναι να έχουν όραμα, να βάζουν στόχους και να εργάζονται σκληρά για να τους πετύχουν», υπογραμμίζει ο κ. Λευκαρίτης. «Να είναι δίκαιοι, να σέβονται τους άλλους, να εργάζονται ομαδικά. Με την συμπεριφορά τους να εμπνέουν εμπιστοσύνη και ασφάλεια, ώστε να κερδίζουν τον σεβασμό και την εκτίμηση. Να μην εφησυχάζουν, αλλά να εμπλουτίζουν συνεχώς τις γνώσεις και να επεκτείνουν τους ορίζοντές τους», συμπληρώνει.
 
Η ομαλή διαδοχή
Το σημαντικότερο στοιχείο στη διαδικασία ομαλής διαδοχής είναι να παραμένουν σταθερές οι αξίες, τις οποίες οι ιδρυτές της εταιρείας είχαν ως όραμα. «Εμείς αρχίσαμε και συνεχίσαμε με δέσμευση και αφοσίωση στον καταναλωτή, σεβασμό στο άτομο, ομαδική δουλειά, ανταπόδοση, απλότητα και ειλικρίνεια στις συναλλαγές μας», επισημαίνει ο κ. Λευκαρίτης. Για να υποδείξει πως στην Πετρολίνα υπήρξε αρμονική συνύπαρξη συνεργασίας τριών γενεών, βασισμένη στην αμοιβαία εμπιστοσύνη. Κάτι, που επέτρεψε να μεταβιβαστούν από γενιά σε γενιά γνώσεις και δεξιότητες, πολλές φορές με τρόπο σχεδόν αυτόματο και άρρητο.

«Πιστεύω ότι το σημαντικότερο βήμα είναι η διασφάλιση κοινού οράματος με διαχρονικούς στόχους και αξίες. Πάνω σε αυτή τη βάση μπορούν τα μέλη της νέας γενιάς διοίκησης να συνεισφέρουν με νέες ιδέες και προσεγγίσεις, που να εξασφαλίζουν όχι μόνο ομαλή διαδοχή, αλλά και περαιτέρω εξέλιξη», σημειώνει ο Χάρης.

Η μεγαλύτερη έγνοια του κ. Λευκαρίτη ήταν η κάθε νέα γενιά της οικογένειας να μην εφησυχάσει και να μην επαναπαυθεί στις επιτυχίες της προηγούμενης. «Ευτυχώς, δεν έγινε. Αντίθετα, η 2η και η 3η γενιά συνέχισαν να εργάζονται με τον ίδιο ζήλο, εισάγοντας νέες ιδέες και τρόπους επιχειρηματικής δραστηριότητας. Πιστεύω ότι κληρονόμησαν τα απαραίτητα συστατικά για να παραμείνουν πιστοί στις αρχές και τα ιδεώδη της εταιρείας. Και με αυτά συνεχίζουν την επιτυχημένη πορεία της Πετρολίνα», τονίζει.
 
Ο αλληλοσεβασμός
Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι οι ενδοοικογενειακές διαφορές και οι παρεξηγήσεις. «Όταν επικρατεί λογική και σεβασμός, τότε καμία διαφορά ή παρεξήγηση δεν μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα στη λειτουργία μιας εταιρείας. Έχουμε κοινή κουλτούρα και κοινό όραμα. Σε κάθε πρόκληση, ο σωστός συντονισμός και ο παραγωγικός διάλογος είναι ο τρόπος αποφυγής παρεξηγήσεων», λέει συναφώς ο κ. Λευκαρίτης. Από την πλευρά του, ο Χάρης σημειώνει: «Η εταιρεία είναι συνυφασμένη με την οικογενειακή μας ζωή και κοινός παρονομαστής είναι η επιθυμία όλων να την ενισχύσουμε και να την εξελίξουμε σε ακόμη πιο ψηλά επίπεδα. Πιστεύω ότι σημαντική προϋπόθεση είναι ο καθένας να έχει τις δικές του ξεκάθαρες αρμοδιότητες. Με ομαδικότητα και ξεκάθαρη κατανομή ευθυνών, όλα μπορούν να ρυθμίζονται αρκετά εύκολα. Ιδιαίτερα όταν όλοι είναι έτοιμοι να δώσουν και να πάρουν συμβουλές σ’ ένα περιβάλλον αλληλοσεβασμού και αλληλοϋποστήριξης».

Μιλώντας για το πόσο δύσκολη ήταν η διαδοχή στην Πετρολίνα, ο κ. Λευκαρίτης τονίζει: «Η διαδοχή δεν είναι μόνο η στιγμή κατά την οποία οι ηγέτες αλλάζουν, αλλά όλη η περίοδος προετοιμασίας και μια καλά́ οργανωμένη επομένη μέρα. Αυτό πιστεύω το πετύχαμε. Νιώθω σιγουριά και υπερηφάνεια για τον τρόπο με τον οποίο η κάθε γενιά παραδίδει τα ηνία στην επόμενη. Οι δραστηριότητες της εταιρείας έχουν πολλαπλασιαστεί από τον καιρό ίδρυσής της και οι νέες ανάγκες που προέκυπταν κατά καιρούς, καλύπτονται από τα νέα μέλη της διοίκησης της εταιρείας».
 
Παρελθόν και παρόν
Ρωτάμε τον κ. Λευκαρίτη αν εντοπίζει διαφορές ανάμεσα στο επιχειρείν του σήμερα σε σχέση με παλαιότερα και κατά πόσο υπάρχει κάτι που νοσταλγεί. «Σήμερα ο χρόνος φαίνεται να τρέχει πιο γρήγορα απ’ ό,τι πιο παλιά, με αποτέλεσμα να κρίνεται απαραίτητη η αποτελεσματική διαχείρισή του. Μια τεράστια διαφορά είναι η αυτοματοποίηση μέσα από την τεχνολογία και το καθεστώς που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση. Κάθε άνθρωπος στην ηλικία μου αναπολεί και νοσταλγεί τις εποχές που ήταν νέος, τότε που δημιουργούσε, ρίσκαρε και μάθαινε, όμως, επιχειρηματικά δεν επιτρέπεται ν’ αναπολούμε το παρελθόν», ξεκαθαρίζει.
 
Η νέα γενιά
Η νέα γενιά επιχειρηματιών, σύμφωνα με τον κ. Λευκαρίτη, χαρακτηρίζεται από ενθουσιασμό, εφευρετικότητα και αποφασιστικότητα. Είναι ανυπόμονοι να πετύχουν γρήγορα, κάτι που όπως σημειώνει, είναι χαρακτηριστικό των νέων γενικότερα. «Έχουν την πεποίθηση ότι τα πάντα είναι εφικτά. Αυτό είναι κατανοητό, αφού ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, όπου η τεχνολογία δεν έχει σύνορα», εξηγεί.

Από την πλευρά του ο Χάρης, διευκρινίζει ότι κάθε εποχή έχει τα δικά της δεδομένα, τα οποία καθορίζουν τις μεθόδους και τον τρόπο δουλειάς. «Αν θα έπρεπε να εντοπίσω ένα χαρακτηριστικό των νέων γενιών επιχειρηματιών, θα έλεγα ότι αντιλαμβάνονται καλύτερα πως οι επενδύσεις στην καινοτομία είναι απαραίτητο συστατικό για την ανάπτυξη.

Η προστιθέμενη αξία που δημιουργούν οι νέοι επιχειρηματίες είναι μεγάλη, διότι από αυτούς θα προέλθουν νέες και εξωστρεφείς λύσεις σε πολλούς τομείς της οικονομίας», σημειώνει.
 
Τα προτερήματα
Ζητήσαμε από τον κ. Λευκαρίτη να μας πει ποια χαρακτηριστικά της τρίτης γενιάς βλέπει ως προτερήματα. «Θεωρώ πως έχουν πλούσιες εμπειρίες και παραστάσεις», μας απαντά. Και προσθέτει: «Μεγαλώνοντας σε μια οικογένεια που αφιερώνει χρόνο και κόπο στην επιχείρησή της, είδαν τις θυσίες που χρειάζεται να γίνονται για να πετύχει κανείς σε ό,τι κάνει. Θεωρώ μεγάλο προτέρημα την ολοκληρωμένη τους κατάρτιση, την ακαδημαϊκή εκπαίδευση της οποίας έτυχαν, τις δεξιότητες που απέκτησαν στην εταιρεία, τη σκληρή δουλειά που δεν αποφεύγουν, αλλά και το όνειρό τους να οδηγήσουν την Πετρολίνα ακόμα πιο ψηλά. Παρατηρώ με ευχαρίστηση να συμπεριφέρονται με εντιμότητα και ειλικρίνεια απέναντι σε όλους τους συνεργάτες και πελάτες μας, ενώ τους θαυμάζω για την αισιοδοξία και την ενεργητικότητα που έχουν για να προωθήσουν τις ιδέες τους».

Η συμβουλή του παππού
«Ν’ αγαπούν αυτό που κάνουν», συμβουλεύει ο κ. Λευκαρίτης. «Αν είναι ευτυχισμένοι στη ζωή τους, θα είναι πιο δημιουργικοί και παραγωγικοί. Η ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική ζωή και την επαγγελματική σταδιοδρομία είναι αναμφίβολα μια μεγάλη πρόκληση. Δεν σταματώ να τους τονίζω με κάθε ευκαιρία ότι πρέπει να είναι δίκαιοι σε κάθε τους συναλλαγή».
 
Οι ισορροπίες
Οι ισορροπίες στον χώρο εργασίας τηρούνται επειδή επικρατεί αλληλοσεβασμός και υπάρχουν κοινοί στόχοι εγγονού και παππού. «Αν και πλέον δεν βρίσκεται καθημερινά στο γραφείο, στα πρώτα μας βήματα, τόσο εγώ όσο και άλλα μέλη της οικογένειας, βρίσκαμε την πόρτα του πάντα ανοιχτή, όχι μόνο για επαγγελματικές, αλλά και για προσωπικές συμβουλές», σημειώνει ο Χάρης. Ενώ μιλώντας για την εμπιστοσύνη, τόσο από τα παλαιότερα μέλη της οικογένειας όσο και από τους πιο παλιούς εργαζόμενους στην επιχείρηση, τονίζει ότι αυτή κερδίζεται μέσα από τη σκληρή δουλειά, καθώς και τον σεβασμό προς τους εργαζόμενους της εταιρείας, τους συνεργάτες, τους πελάτες και τους ανταγωνιστές. «Η συνεχής προσπάθεια για βελτίωση σε όλους τους τομείς, τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά, είναι ένας ακόμη τρόπος για να κερδίσει κάποιος την εμπιστοσύνη των παλαιότερων μελών», υποδεικνύει, για να προσθέσει: «Προσπαθώ να είμαι αφοσιωμένος και να δουλεύω σκληρά. Επιδιώκω να παραμένω ταπεινός και να σέβομαι όλους τους συνεργάτες μου, ανεξαρτήτως ηλικίας, υφιστάμενους και προϊστάμενους, είτε είναι μέλη της οικογένειας Λευκαρίτη είτε όχι. Το οικογενειακό́ όνομα είναι πηγή υπερηφάνειας και δημιουργεί́ το αντίστοιχο αίσθημα ευθύνης, ωστόσο, ο καθένας μας στην εταιρεία έχει ένα σημαντικό ρόλο να επιτελέσει».
 
Το όραμα
Παππούς και εγγονός μοιράζονται το ίδιο όραμα για την εταιρεία. «Να παραμείνουμε στην κορυφή της κυπριακής αγοράς, με σεβασμό στον Κύπριο καταναλωτή και το περιβάλλον, διατηρώντας το καλό όνομα το οποίο έχουμε δημιουργήσει στην κυπριακή οικονομία και κοινωνία», τονίζει ο κ. Λευκαρίτης. Με τον Χάρη να προσθέτει: «Με γνώμονα την αγάπη μας για τον τόπο μας, είναι υποχρέωση της δικής μας γενιάς να νοιαζόμαστε και να προστατεύουμε το περιβάλλον που θα κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές».
   
ΚΙΚΗΣ ΛΕΥΚΑΡΙΤΗΣ
Αφήσαμε στο τέλος κάποιες ερωτήσεις μόνο για τον ιδρυτή της Πετρολίνα κ. Κίκη Λευκαρίτη. Στα 94 του χρόνια σήμερα εξακολουθεί να επισκέπτεται το γραφείο για να ενημερώνεται για τις εξελίξεις της εταιρείας.
 
Ενήμερος διαρκώς
Έχω συμπληρώσει τα 94 μου χρόνια και ο ρόλος μου πλέον είναι συμβουλευτικός. Με ευχαριστεί να συναντώ παλιούς μου συνεργάτες και να ενημερώνομαι για τα νέα της εταιρείας. Κυρίως απολαμβάνω γύρω μου την ενέργεια από τον τόσο κόσμο που εργάζεται στην εταιρεία που ιδρύσαμε με τ’ αδέρφια μου.
 
Θαυμάζω…
Κατά τη διάρκεια της ζωής μου έχω γνωρίσει και θαυμάσει αξιόλογους επιχειρηματίες. Ανθρώπους αυτοδημιούργητους, με ήθος, που κατάφεραν να καταξιωθούν με σκληρή δουλειά και πολλές θυσίες, αλλά που δεν ξέχασαν ποτέ τις αρχές και τις αξίες τους.
 
Ο σωστός ηγέτης
Ο άνθρωπος, ο οποίος έχει τη δύναμη να εμπνέει, να οδηγεί και να υπηρετεί συγχρόνως.
 
Η πρώτη δουλειά
Τελειώνοντας το Παγκύπριο Λύκειο Λάρνακος, άρχισα αμέσως δουλειά στην οικογενειακή επιχείρηση. Δεν σκεφτόμασταν τότε τα χρήματα που κερδίζαμε. Δουλεύαμε σκληρά και με πάθος. Ανταμοιβή μας, ήταν να βλέπουμε την εταιρεία να αναπτύσσεται.
 
Το σημαντικοτερο επίτευγμα
Αναμφίβολα η δημιουργία, μαζί με τα αδέρφια μου, της Πετρολίνα, της πρώτης κυπριακής εταιρείας πετρελαιοειδών.
 
Το μεγαλύτερο μάθημα
Το μεγαλύτερο μάθημα που πήρα μέσα από την επαγγελματική μου πορεία, είναι ότι για να πετύχεις χρειάζονται ατέλειωτες ώρες εργασίας, σκληρής δουλειάς και αφοσίωσης.
 
Ο covid-19
Όταν έχεις περάσει στα 94, έναν αιώνα με τόσες εμπειρίες, μαθαίνεις ότι όλες οι δυσκολίες με σωστή στρατηγική και συνέπεια αντιμετωπίζονται. Φέτος, δίδουμε τη μάχη με την πανδημία του covid-19 και τα επακόλουθά της. Σίγουρα είναι και θα είναι μια δύσκολη περίοδος, αλλά η ιστορία μάς έχει διδάξει ότι είμαστε λαός δυνατός και ως Κύπριοι δεν τα βάζουμε κάτω. Θα αντεπεξέλθουμε και σ’ αυτή τη δυσκολία.
 
Όταν ήμουν παιδί…
Ήθελα να γίνω μηχανολόγος μηχανικός.
 
Η επιτυχία
Είναι η συνύπαρξη της προσωπικής και επαγγελματικής ευτυχίας. Η αναγνώριση από την οικογένεια μου και την κοινωνία, ότι έχω προσφέρει μετά από τόσα χρόνια σκληρής δουλειάς και θυσιών.
 
Η παρακαταθήκη
Θα ήθελα να με θυμούνται ως έναν άνθρωπο δίκαιο, με σωστές ηθικές αρχές, που μπόρεσε να συνδυάσει την αγάπη του για την οικογένεια του με την επιχείρησή του.
 
Τι θα άλλαζα…
Την τουρκική κατοχή.
 
Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Οι ρίζες της Πετρολίνα έχουν αφετηρία το 1946, όταν τα πέντε αδέλφια Λευκαρίτη, Νίκος, Τάκης, Καλλής, Κίκης και Νάκης, ιδρύουν τον συνεταιρισμό Lefkaritis Bros General Partnership με τομέα δραστηριοποίησης τις χερσαίες μεταφορές, καθώς και τον συνεταιρισμό Lefkaritis Motors για εισαγωγή και εμπορία οχημάτων και εξαρτημάτων. Το 1960 οι δραστηριότητες επεκτείνονται στον τομέα εισαγωγής, αποθήκευσης, διανομής και εμπορίας πετρελαιοειδών, με την ίδρυση της Πετρολίνα, που έμελλε ν’ αναδειχθεί σε μια από τις κορυφαίες της χώρας και να βάλει τη σφραγίδα της στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία της Κύπρου. H Πετρολίνα δραστηριοποιείται στον ευρύτερο τομέα της ενέργειας. Επενδύει διαρκώς σε νέα, πρωτοποριακά προϊόντα και υπηρεσίες, καθώς και σε έργα υποδομής, αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία σε θέματα έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας.