Η ευρωπαϊκή πράξη για τις ψηφιακές αγορές σε δράση: Απολογισμός του 2024 και επόμενες προκλήσεις

Το 2024 αποτέλεσε αναμφίβολα έτος-ορόσημο για την ψηφιακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές (Digital Markets Act – DMA), ένα από τα πλέον φιλόδοξα θεσμικά εγχειρήματα της τελευταίας δεκαετίας, τέθηκε ουσιαστικά σε πλήρη εφαρμογή.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσα από την ετήσια έκθεσή της, επιχειρεί έναν πρώτο απολογισμό – και τολμώ να πω ότι οι διαπιστώσεις είναι ενθαρρυντικές, αλλά και αποκαλυπτικές για την πολυπλοκότητα της εποπτείας των τεχνολογικών κολοσσών.

Η πλήρης ενεργοποίηση του μηχανισμού εποπτείας των λεγόμενων «πυλωρών» (gatekeepers) επιβεβαιώνει ότι η ΕΕ δεν αρκείται πλέον σε ευχολόγια περί «δικαιοσύνης στην ψηφιακή αγορά». Ενεργεί. Και το κάνει με τρόπο θεσμικά σταθερό αλλά και τεχνικά ενημερωμένο.

Η διεύρυνση της λίστας των πυλωρών, με την προσθήκη της Booking.com και του iPadOS της Apple, δείχνει ότι η Επιτροπή είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει τον Κανονισμό με ρεαλισμό και διαφάνεια.

Παράλληλα, δεν λείπουν οι εντάσεις. Οι τέσσερις διερευνήσεις αγοράς και οι έξι διαδικασίες μη συμμόρφωσης σε βάρος κολοσσών όπως η Alphabet, η Meta και η Apple, δείχνουν ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο δεν είναι ένα απλό θεωρητικό κατασκεύασμα.

Οι προκαταρκτικές διαπιστώσεις παραβιάσεων – οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν σε βαριά πρόστιμα – είναι σαφές μήνυμα: η εποχή της «εθελοντικής συμμόρφωσης» ανήκει στο παρελθόν.

Σημαντικό είναι επίσης ότι η Επιτροπή επιδίωξε ενεργό διάλογο με τρίτους: μικρές επιχειρήσεις, προγραμματιστές, επαγγελματίες χρήστες και ερευνητές.

Η δημιουργία θεματικών υποομάδων εμπειρογνωμόνων για τα δεδομένα, τη διαλειτουργικότητα και την τεχνητή νοημοσύνη, δεν αποτελεί απλώς τεχνοκρατική πρωτοβουλία – είναι έκφραση της πρόθεσης να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ευρωπαϊκής κυριαρχίας στην ψηφιακή εποχή, χωρίς να θυσιάζεται η καινοτομία στον βωμό του ελέγχου.

Ωστόσο, ας μην έχουμε αυταπάτες. Η πλήρης εφαρμογή της DMA απέχει ακόμη από την ολοκλήρωση. Οι εταιρείες τεχνολογίας έχουν τεράστια τεχνική και νομική ισχύ, και δεν θα παραιτηθούν εύκολα από πρακτικές που τους αποφέρουν εκατομμύρια, όπως οι πρακτικές αυτοπροτίμησης.

Οι παρεμβάσεις της Επιτροπής πρέπει να εκληφθούν ως η αρχή μιας μακράς διαδικασίας που θα απαιτήσει επιμονή, εξειδίκευση και πολιτική βούληση – και στα τρία επίπεδα λήψης αποφάσεων: ενωσιακό, εθνικό και κοινωνικό.

Η Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές είναι ένα εργαλείο-καταλύτης. Αν εφαρμοστεί σωστά, μπορεί να επαναφέρει την έννοια του θεμιτού ανταγωνισμού σε μια ψηφιακή αγορά που επί χρόνια κυριαρχείται από αδιαφανείς αλγορίθμους και ολιγοπώλια.

Το ερώτημα δεν είναι αν η DMA είναι απαραίτητη – αυτό έχει ήδη απαντηθεί. Το πραγματικό ερώτημα είναι αν έχουμε το θάρρος και τα μέσα να την εφαρμόσουμε μέχρι τέλους.

Περισσότερη πληροφόρηση για το θέμα αυτό μπορείτε να βρείτε στο δικτυακό τόπο της ΕΕ, μέσα από τις δράσεις του ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet που φιλοξενεί το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου και μέσα από τα εξειδικευμένα προγράμματα που προσφέρονται από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου μας, καθώς και σε συνεργασία με το University of Reading.

*Jean Monnet Chair & UNESCO Chair-Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου.