Τράπεζες: Οι διαρθρωτικές προκλήσεις και η επιπρόσθετη ευπάθεια

Ο τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να παρουσιάζει διαρθρωτικές προκλήσεις, όπως χαμηλή κερδοφορία, μειωμένα καθαρά έσοδα από τόκους, περιορισμένη διαφοροποίηση εσόδων, υψηλό λειτουργικό κόστος σε σχέση με τα καθαρά έσοδα και πλεονάζουσα ρευστότητα.

Επιπλέον, η μεγάλη έκθεση του τραπεζικού τομέα στον τομέα των ακινήτων αποτελεί επιπρόσθετη ευπάθεια και καθιστά τα πιστωτικά ιδρύματα ευάλωτα σε τυχόν αρνητικές εξελίξεις στον τομέα των ακινήτων.

Αυτά, μεταξύ άλλων, αναφέρονται στην Έκθεση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας για το 2021 που δημοσίευσε η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, όπου επισημαίνεται ταυτόχρονα πως ο τραπεζικός τομέας έχει επίσης να αντιμετωπίσει νέους έμμεσους κινδύνους που προκύπτουν από τις γεωπολιτικές εξελίξεις και τις επιπτώσεις στην οικονομία, αλλά και αναδυόμενους κινδύνους, όπως την κλιματική αλλαγή και τον κίνδυνο κυβερνοεπιθέσεων.

Η έκθεση καταδεικνύει πάντως ότι ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου επέδειξε σημαντική ανθεκτικότητα, συνεχίζοντας τη διοχέτευση ρευστότητας στην πραγματική οικονομία και διαδραματίζοντας καταλυτικό ρόλο στην ανάκαμψή της.

Συγκεκριμένα, τα καθαρά νέα δάνεια προς νοικοκυριά για οικιστικούς σκοπούς έφτασαν το 2021 τα €1.121 εκατ. το 2021 σε σύγκριση με €783 εκατ. το 2020, ενώ τα καθαρά νέα δάνεια προς επιχειρήσεις έφτασαν τα €1.544 εκατ. το 2021 σε σύγκριση με €1.330 εκατ. το 2020.

Διαβάστε ακόμη:

• Guru: Τα πάντα για το resort των Πλατρών που πήρε πράσινο φως
• Ρ. Κασάπη: Ξέρουν τι δεν θέλουν να βλέπουν οι Κύπριοι τηλεθεατές 
• Αντ. Αντωνίου: Μόνο όφελος στις επιχειρήσεις από την υιοθέτηση ESG
• «Μοναδική ευκαιρία της Κύπρου να γίνει επίκεντρο της τεχνολογίας»
• Ελένη Κωνσταντίνου: Οι πρωτοβουλίες του CFA για επενδύσεις με ESG

Διαβάστε πιο κάτω ολόκληρο το απόσπασμα στην Έκθεση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας, αναφορικά με τον τραπεζικό τομέα:

Το 2021 τα πιστωτικά ιδρύματα συνέχισαν τη διαδικασία απομόχλευσης των ισολογισμών τους, κυρίως μέσω της πώλησης χαρτοφυλακίων ΜΕΧ αλλά και μέσω λογιστικών και μη λογιστικών διαγραφών δανείων. Μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου του 2021, τα ΜΕΧ του τραπεζικού τομέα περιορίστηκαν γύρω στα €3 δισ. (ποσοστό 11,1% των συνολικών δανείων), σημειώνοντας αξιοσημείωτη πρόοδο και αισθητή πτώση.

Σημειώνεται, εντούτοις, ότι η μείωση των ΜΕΧ καταγράφηκε σε μεμονωμένο αριθμό πιστωτικών ιδρυμάτων, ενώ στα πλείστα λιγότερο σημαντικά πιστωτικά ιδρύματα, δεν έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος παρά την πάροδο πολλών χρόνων. Περαιτέρω, το ποσοστό ΜΕΧ του τομέα κρίνεται ακόμη υψηλό σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 2%. Τα μέχρι στιγμής στοιχεία για την εξέλιξη των πιστωτικών διευκολύνσεων που ήταν στο μορατόριουμ και που η αποπληρωμή τους ξανάρχισε μετά τον Ιανουάριο του 2021, είναι ενθαρρυντικά. Σημειώνεται ότι, στο μορατόριουμ συμμετείχε το 47% του συνόλου των εξυπηρετούμενων πιστωτικών διευκολύνσεων.

Κατά τις 31 Δεκεμβρίου 2021 ξεκίνησαν οι αποπληρωμές για το 91% των εν λόγω διευκολύνσεων, εκ των οποίων μόνο το 3% έχει καταστεί μη εξυπηρετούμενο. Η διοχέτευση ρευστότητας που προσέφερε το σχέδιο αναστολής δόσεων, επιτυχώς διευκόλυνε τους δανειολήπτες με την εξυπηρέτηση των δανείων τους κατά την περίοδο επανεκκίνησης της καταβολής των δόσεων, μετά τη λήξη του μέτρου. Η εγρήγορση στην παρακολούθηση και η ανάγκη για επαρκείς προβλέψεις στους τομείς που είναι ευάλωτοι στις επιπτώσεις της πανδημίας παραμένουν, ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι πιθανές δυσκολίες αποπληρωμής εντοπίζονται σε πρώιμο στάδιο, και παρέχονται κατάλληλες λύσεις σε βιώσιμους πελάτες.

Όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενες Εκθέσεις, ενώ η αντιμετώπιση των ΜΕΧ με μέσα όπως η πώληση δανείων σε Εταιρείες Εξαγοράς Πιστώσεων (ΕΕΠ) βοήθησε στη διόρθωση των ισολογισμών ορισμένων πιστωτικών ιδρυμάτων, αυτά τα δάνεια παραμένουν μέρος του ιδιωτικού χρέους του μη χρηματοοικονομικού τομέα, και συνεπώς, εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση για την πραγματική οικονομία.

Αν και δεν καταγράφηκε ιδιαίτερη αύξηση στις ΜΕΧ ως επακόλουθο της πανδημίας, η νέα γεωπολιτική και ενεργειακή κρίση που επήλθε φέρνει ξανά στο προσκήνιο τον κίνδυνο αύξησης των ΜΕΧ. Η υιοθέτηση ενός εύρυθμου πλαισίου για την αύξηση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών αναδιάρθρωσης, αφερεγγυότητας και την παροχή δεύτερης ευκαιρίας, μέσω της σχετικής Οδηγίας της ΕΕ3 που αναμένεται σύντομα να μεταφερθεί στην εθνική νομοθεσία, προβλέπεται να έχει πολλαπλά οφέλη.

Συγκεκριμένα, η εν λόγω Οδηγία επιδιώκει να άρει τα εμπόδια στην αποτελεσματική αναδιάρθρωση βιώσιμων επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες· οι έντιμοι αφερέγγυοι ή υπερχρεωμένοι επιχειρηματίες θα λαμβάνουν μια δεύτερη ευκαιρία έχοντας απαλλαγεί πλήρως από τα χρέη έπειτα από εύλογο χρονικό διάστημα, ενώ θα βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών αναδιάρθρωσης, αφερεγγυότητας και απαλλαγής από το χρέος.

Εκτός από το υφιστάμενο υψηλό επίπεδο των ΜΕΧ, ο τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να παρουσιάζει διαρθρωτικές προκλήσεις όπως χαμηλή κερδοφορία, μειωμένα καθαρά έσοδα από τόκους, περιορισμένη διαφοροποίηση εσόδων, υψηλό λειτουργικό κόστος σε σχέση με τα καθαρά έσοδα και πλεονάζουσα ρευστότητα. Ταυτόχρονα, έχει επίσης να αντιμετωπίσει νέους έμμεσους κινδύνους που προκύπτουν από τις γεωπολιτικές εξελίξεις και τις επιπτώσεις στην οικονομία, αλλά και αναδυόμενους κινδύνους, όπως την κλιματική αλλαγή και τον κίνδυνο κυβερνοεπιθέσεων.

Η μεγάλη έκθεση του τραπεζικού τομέα στον τομέα των ακινήτων αποτελεί επιπρόσθετη ευπάθεια, και καθιστά τα πιστωτικά ιδρύματα ευάλωτα σε τυχόν αρνητικές εξελίξεις στον τομέα των ακινήτων.

Η άμεση έκθεση του συνόλου του τραπεζικού τομέα στη Ρωσία και την Ουκρανία είναι σχετικά περιορισμένη. Το μόνο πιστωτικό ίδρυμα που ήταν εκτεθειμένο στις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία λόγω της εισβολής, ήταν η RCB Bank Ltd, λόγω του επιχειρηματικού της μοντέλου. Η ΚΤΚ ενήργησε προληπτικά και έγκαιρα προστατεύοντας τους καταθέτες και τα δημόσια οικονομικά, μειώνοντας τυχόν αρνητικές επιπτώσεις στον υπόλοιπο τραπεζικό τομέα και διασφαλίζοντας με αυτό το τρόπο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της χώρας.

Συγκεκριμένα, λήφθηκε απόφαση για εθελούσια σταδιακή παύση των τραπεζικών εργασιών της RCB Bank Ltd και για τη μετατροπή της, εντός εύθετου χρόνου, σε εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων.

Όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση της ΕΚΤ, η οποία ενέκρινε τον πιο πάνω σχεδιασμό και αποφάσεις, το σχέδιο εθελούσιας σταδιακής παύσης των τραπεζικών εργασιών της RCB Bank Ltd προβλέπει την πλήρη αποπληρωμή του συνόλου των καταθετών της, και είναι επακόλουθο του αντίκτυπου των γεωπολιτικών κινδύνων στις εργασίες της τράπεζας μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Ο σχεδιασμός και η απόφαση περιλάμβανε και την πώληση εξυπηρετούμενων δανείων στην Ελληνική Τράπεζα Δημόσια Εταιρεία Λίμιτεδ. Στην ολότητά τους οι ενέργειες που λήφθηκαν περιόρισαν τη γενική αβεβαιότητα, κατέληξαν στην αποφυγή του σεναρίου εξυγίανσης της τράπεζας και αναμένεται να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στον τραπεζικό τομέα μεσοπρόθεσμα, διασφαλίζοντας όλους τους καταθέτες χωρίς καμία επίπτωση στα δημόσια οικονομικά και χωρίς να επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις στον υπόλοιπο τραπεζικό τομέα, διατηρώντας έτσι τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Η ΚΤΚ παρακολουθεί στενά τις τυχόν επιπτώσεις από τις κυρώσεις της ΕΕ που έχουν επιβληθεί ή πρόκειται να επιβληθούν, ενώ τα πιστωτικά ιδρύματα της Κύπρου έχουν παράλληλα την υποχρέωση να εφαρμόσουν πλήρως τις επιβληθείσες κυρώσεις. Εντούτοις, η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία δύναται να δημιουργήσει και έμμεσους κινδύνους στον τραπεζικό τομέα.

Συγκεκριμένα, οι συνεπακόλουθες συνέπειες της εισβολής κυρίως στους τομείς του τουρισμού, εμπορίου καθώς και στον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών αναμένεται να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων των πιστωτικών ιδρυμάτων. Σημειώνεται ότι οι επιπτώσεις δύναται να περιοριστούν χάρη στις πρωτοβουλίες του κράτους για προσέλκυση τουριστών από άλλες αγορές, ενώ η έκθεση του τραπεζικού τομέα προς τον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών είναι περιορισμένη.

Τα πιστωτικά ιδρύματα έχουν, επίσης, έκθεση στον τομέα των ακινήτων, η οποία πηγάζει από τα ακίνητα που καταγράφονται στους ισολογισμούς τους. Περαιτέρω, η έκθεση των πιστωτικών ιδρυμάτων σε δάνεια που εξασφαλίζονται με ακίνητα ή σε μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον οικοδομικό κλάδο και σε λοιπές δραστηριότητες που αφορούν ακίνητα παραμένει ουσιαστική.

Ως εκ τούτου, μία ενδεχόμενη επιδείνωση της απόδοσης του τομέα των ακινήτων, θα μπορούσε να έχει ουσιαστικό αρνητικό αντίκτυπο στην κερδοφορία και την κεφαλαιακή επάρκεια των πιστωτικών ιδρυμάτων. Ο τομέας των ακινήτων εντούτοις, αποδείχτηκε γενικά ανθεκτικός στις επιπτώσεις της πανδημίας μέχρι σήμερα, καθώς τα δημοσιονομικά μέτρα που υιοθετήθηκαν για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, ώθησαν την εγχώρια ζήτηση για τα οικιστικά ακίνητα.

Το 2021 ο Δείκτης Τιμών Κατοικιών (ΔΤΚ) της ΚΤΚ άρχισε να εμφανίζει σημάδια ανάκαμψης μετά την οριακή σταθερότητα που παρατηρήθηκε το 2020. Μάλιστα, οι τιμές των οικιστικών ακινήτων στην Κύπρο φαίνεται να παραμένουν σε επίπεδα χαμηλότερα από τη δυνητική τους αξία. Η πορεία του τομέα των ακινήτων και ιδιαίτερα η απόδοση του τομέα των εμπορικών ακινήτων δύναται να επηρεάσει άμεσα ή/και έμμεσα τη σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος.