Προεδρικές 2023: Η πολυσυλλεκτικότητα θα γείρει την εκλογική πλάστιγγα

Οι Προεδρικές 2023 αποτελούν την πιο κρίσιμη και αμφίρροπη εκλογική αναμέτρηση στην ιστορία της Κύπρου. Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν του ψηφοφόρους και το αποτέλεσμα μπορούν να συνοψιστούν ως ακολούθως: Οι στρατηγικές συμμαχίες / συνεργασίες, η ισχυρή πολιτική προσωπικότητα του υποψήφιου, οι ηγετικές ικανότητες, η πειστικότητα, οι γνώσεις, οι εμπειρίες, η επιστημοσύνη, η πολιτική δημιουργικότητα, η εκλογική καινοτομία, η στρατηγική επικοινωνία, η διαφοροποίηση κ.ά. Η πολυσυλλεκτικότητα θα γείρει την εκλογική πλάστιγγα.

Η Κύπρος βρίσκεται στο μάτι του προεκλογικού κυκλώνα, με τους υποψήφιους και τις πολιτικές δυνάμεις να μετρούν τις δυνατότητες και τις αντοχές τους. Συνδυάζονται διάφοροι αρνητικοί παράγοντες που επιτείνουν τις ευπάθειες, μεγεθύνουν τους κινδύνους και δημιουργούν νέες προκλήσεις, στις οποίες ως κοινωνία είμαστε υποχρεωμένοι να ανταποκριθούμε.

Η κορύφωση της κρίσης της πανδημίας, η οικονομική κρίση, η συνεχιζόμενη τουρκική επιθετικότητα, η σοβαρή γεωπολιτική αναταραχή στην Ανατολική Μεσόγειο, οι ενεργειακές εξελίξεις και η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος από την Άγκυρα δημιουργούν τις συνθήκες για την τέλεια καταιγίδα.

Σήμερα στην Κύπρο, μόλις 1 στους 2 εκλογείς δηλώνει ότι αισθάνεται κοντά σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Το ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Η επικριτική στάση είναι διάσπαρτη σε όλο το πολιτικό τόξο. Το κυπριακό κομματικό σύστημα έχει μπει σε μια μεταβατική περίοδο, σε μια εποχή πολύ μεγάλης εκλογικής κινητικότητας με πολλαπλά είδη μετατοπίσεων.

Οι πολιτικές καμπάνιες όχι μόνο δυσκολεύονται να πείσουν και να αντλήσουν από την τεράστια δεξαμενή της αδιευκρίνιστης ψήφου, αλλά παρουσιάζονται διαρροές και μετακινήσεις ψηφοφόρων σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Ζούμε μια εποχή αποδυνάμωσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, οι μετακινήσεις γίνονται πολύ πιο εύκολα και πιο συχνά από ό,τι παλαιότερα και με αυτή την έννοια κανένα κόμμα δεν έχει διασφαλισμένους τους ψηφοφόρους του. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις περίπου το 30% των ψηφοφόρων μεταστεγάζεται.

Πέραν των ψηφοφόρων που δηλώνουν αποχή ή αναποφάσιστοι, τα φαινόμενα της απόκρυψης ψήφου και της κρυφής ψήφου είναι πιο ενισχυμένα από ποτέ. Η απόκρυψη ψήφου έχει να κάνει με το γεγονός ότι μέρος του εκλογικού σώματος δεν εκφράζει την ψήφο του, ενώ κρυφή ψήφος είναι το γεγονός ότι ο εκλογέας δηλώνει πως θα ψηφίσει ένα υποψήφιο, ενώ στο μυαλό του έχει κάτι άλλο. Υπάρχει και μετακινούμενη ψήφος, δηλαδή ψηφοφόροι ενός κόμματος θα ψηφίσουν υποψήφιο άλλου κόμματος αντί τον δικό τους, ασχέτως τι δηλώνουν στις δημοσκοπήσεις.

Στην πορεία προς τις Προεδρικές εκλογές του 2023, το κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο συνθέτουν περίπλοκες εκλογικές εξισώσεις με πολλούς αγνώστους και διαφορετικές λύσεις. Ο Προεκλογικός έχει εισέλθει σε αχαρτογράφητα νερά.

Ο Nassim Taleb χρησιμοποιεί τον όρο ‘Extremistan’ (Εξτρεμοχώρα) για να χαρακτηρίσει πολύπλοκες καταστάσεις ακραίων διαστάσεων που θεωρούνται αδιανόητες ακόμη και στο επίπεδο πρόβλεψης ενδεχομένων. Οι Προεδρικές εκλογές του 2023 έχουν όλα τα χαρακτηριστικά της ‘Εξτρεμοχώρας’. Το εκλογικό κλίμα εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και κρυμμένες ασυμμετρίες που μπορεί να οδηγήσουν σε απότομη κλιμάκωση των φαινομένων με σύνθετη και υψηλή τυχαιότητα και σε δραματικές ανατροπές και ριζικές αλλαγές.

Η επίδραση της προεκλογικής περιόδου στο εκλογικό αποτέλεσμα δεν είναι κάθε φορά η ίδια. Υπάρχουν εκλογικές αναμετρήσεις όπου η επίδραση της προεκλογικής εκστρατείας δεν διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο. Στις επερχόμενες Προεδρικές εκλογές θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Η δυναμική της προεκλογικής περιόδου –και η δυνατότητα διαμόρφωσης του αποτελέσματος– θα αποδειχτεί η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί ιστορικά μέχρι σήμερα στην Κύπρο.

Η μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας μιας πολιτικής καμπάνιας είναι συνάρτηση πολλών συντελεστών και συνδυασμός ενεργειών, παραγόντων και ικανοτήτων που περιλαμβάνουν κάθε πτυχή του προεκλογικού σχεδιασμού. Η προεκλογική πορεία δεν είναι γραμμική. Υπάρχει ασυμμετρία στα προεκλογικά προγράμματα και στην οργάνωση των επιτελείων. Υπάρχει ασυμμετρία καθόσον αφορά τη δυνατότητα προσέλκυσης ψήφων από πολλές πλευρές / από πολλά μέρη (πολυσυλλεκτικότητα). Υπάρχει ασυμμετρία στην αποτελεσματικότητα. Οι πιο αποτελεσματικοί πολιτικοί είναι δημιουργικοί – στην επίλυση διαφορών, στις διαπραγματεύσεις, στην αντίδραση σε απρόσμενες κρίσεις. Η πολιτική δημιουργικότητα λειτουργεί ως καταλύτης της αλλαγής.  

Στον πολιτικό και τον επιχειρηματικό κόσμο η φήμη (reputation) είναι το παν. Η καλή φήμη είναι πιο πολύτιμη από το χρήμα. Η φήμη είναι υπεύθυνη για την ακμή ή την παρακμή των εθνών, για την άνοδο πολιτικών δυνάμεων στην εξουσία ή την πτώση κυβερνήσεων. Tα αφηγήματα ικανότητας και χαρακτήρα είναι οι δύο μηχανισμοί μέσα από τους οποίους κτίζεται η αξιοπιστία και η νομιμότητα (legitimacy). Η φήμη ικανότητας (capability reputation) πηγάζει από το πόσο αποτελεσματικός είσαι. Η φήμη χαρακτήρα (character reputation) αντανακλά τις αξίες, το ήθος. Στην εποχή της αλλαγής, της αστραπιαίας μετάδοσης μηνυμάτων και των fake news, η φήμη χαρακτήρα μπορεί να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος, ενώ η φήμη ικανότητας αντέχει στο χρόνο.

Ο υποψήφιος Πρόεδρος χρειάζεται ένα κύριο αφήγημα, ένα αυθεντικό αφήγημα, ένα απλό πλαίσιο που να εμπνέει, να εξηγεί τη θεμελιώδη πολιτική του ατζέντα. Η διαφάνεια έχει αξία όταν συμπεριφέρεσαι αυθεντικά. Στο σημερινό πολύπλοκο και αβέβαιο κόσμο η αυθεντικότητα αποτελεί το κλειδί της αξιοπιστίας και της πειστικότητας. Η προσωπική αξιοπιστία και πειστικότητα του πολιτικού προέρχεται από την ανάδειξη του ‘είναι’, της αλήθειας του και από την ταύτισή του με τον ψηφοφόρο, κατά πόσο έχει κάτι κοινό μαζί του. Κύριο ζητούμενο η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς αλλά και συνολικά προς το πολιτικό σύστημα.

Στην πρωτόγνωρη αυτή εκλογική μάχη η πολυσυλλεκτικότητα δημιουργεί ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Κάποιοι υποψήφιοι πρόεδροι έχουν περισσότερες πιθανότητες άντλησης ψήφων από όλο το πολιτικό φάσμα αλλά και κυρίως από την τεράστια δεξαμενή της αποχής και της αδιευκρίνιστης ψήφου. Η πολυσυλλεκτικότητα μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δεδομένα όσο πλησιάζουμε προς το τέρμα. Η πολυσυλλεκτικότητα δεν είναι κάτι δεδομένο ή στατικό – αποτελεί ένα δυναμικό φαινόμενο, μια ιδιότητα που πρέπει να διαφυλαχθεί, μια στρατηγική που πρέπει να εφαρμοστεί.

Το σλόγκαν ‘ανθεκτική κοινωνία – ανθεκτική Κύπρος’ θα μπορούσε να αποτελέσει το κεντρικό μήνυμα μιας πολυσυλλεκτικής προσέγγισης, ενός προεκλογικού προγράμματος που θα εστίαζε στην παρουσίαση μεταρρυθμιστικών καινοτομιών και ανθεκτικών πολιτικών σε όλες τις πτυχές της διακυβέρνησης. Για παράδειγμα, η μετάλλαξη Όμικρον έχει καταδείξει την τεράστια ευθραυστότητα των γραμμικών επιχειρηματικών μοντέλων σε 220 χώρες. Στο πλαίσιο της Μεταρρύθμισης της Τ.Α. στην Κύπρο, το νέο αυτοδιοικητικό μοντέλο θα μπορούσε να καταστεί πιο ανθεκτικό και βιώσιμο ενσωματώνοντας στην αρχιτεκτονική του τις εξής τρεις παραμέτρους: Καινοτομία, Antifragility, Place Branding – κάτι που μπορεί να γίνει γρήγορα και με μηδενικό κόστος.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Taleb: ‘Μια αλλαγή 1% στα συστήματα, μπορεί να μειώσει την ευθραυστότητα ‘fragility’ –ή να αυξήσει την αντι-ευθραυστότητα ‘antifragility’– κατά περίπου 99%. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται μόνο πολύ λίγα βήματα για να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα και πιο ασφαλή’.

*Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας