Ο έλεγχος των διαδικασιών δημόσιων προσφορών από την Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών

 Της Ελένης Νεοπτολέμου*, Senior Associate της Harris Kyriakides

Η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών (η ΑΑΠ) ιδρύθηκε το 2003 και πλέον διέπεται από από τον Νόμο Περί των Διαδικασιών Προσφυγής στον Τομέα Σύναψης των Δημοσίων Συμβάσεων Νόμος του 2010.  Απαρτίζεται από 5 μέλη, ένα Πρόεδρο και 4 μέλη, τα οποία διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο με πενταετή θητεία. Ο βασικός ρόλος της ΑΑΠ είναι να ελέγχει τη νομιμότητα των αποφάσεων των αναθετουσών αρχών από τη διαδικασία προκήρυξη ενός διαγωνισμού μέχρι την υπογραφή της συμφωνίας ή/και την ακύρωση αυτού.

Η ΑΑΠ εξετάζει και να αποφασίζει προσφυγές εναντίον όρων των Διαγωνισμών ή/και άλλων ενδιάμεσων ή/και τελικών αποφάσεων των αναθετουσών αρχών πριν τη σύναψη μίας σύμβασης.  Επίσης, αποφασίζει για τη λήψη προσωρινών μέτρων μέχρι την εκδίκαση της προσφυγής, δηλαδή είτε για αναστολή της διαδικασίας ανάθεσης ή υπογραφής μιας σύμβασης ή την εκτέλεση οποιαδήποτε απόφασης της αναθέτουσας αρχής. Τέλος, η ΑΑΠ αποφασίζει για προσφυγές με αίτημα κήρυξης μίας σύμβασης ως  ανενεργή και δύναται να επιβάλλει κυρώσεις.

Έννομο συμφέρον για να προσφύγει στην ΑΑΠ έχει ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας που θεωρεί ότι οι όροι προκήρυξης ενός διαγωνισμού παραβιάζουν διάταξη δικαίου πριν τη λήξη της προθεσμίας υποβολής προσφορών, οικονομικός φορέας που υπέβαλε προσφορά και θεωρεί ότι η απόφαση της αναθέτουσας αρχής για αποκλεισμό του ή για ανάθεση του διαγωνισμού σε τρίτο είναι άκυρη ή/και παράνομη, οικονομικός φορέας που θεωρεί άκυρη ή/και παράνομη την απόφαση για ακύρωση του Διαγωνισμού και  κάθε ενδιαφερόμενος οικονομικός φορέας που θεωρεί ότι είναι άκυρη ή παράνομη η υπογραφή σύμβασης από αναθέτουσα αρχή που δεν τήρησε τις υποχρεώσεις προηγούμενης δημοσίευσης ή παραβίασε τις προθεσμίες αναστολής ή απόφαση προσωρινών μέτρων.

Σύμφωνα με πρόσφατη τροποποίηση της νομοθεσίας, προσφυγές ενώπιον της ΑΑΠ επιτρέπονται μόνο για διαγωνισμούς με εκτιμώμενη αξία ίση ή/και που υπερβαίνει το ποσό των €500.000. Συνήθως η εκάστοτε αναθέτουσα αρχή αναφέρει στο κείμενο των όρων εάν επιτρέπεται η προσφυγή ενώπιον της ΑΑΠ ή σε περίπτωση που δεν εφαρμόζεται η εν λόγω νομοθεσία, επιτρέπεται η προσφυγή ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου Κύπρου.

Η νομοθεσία θέτει ιδιαίτερα σύντομες προθεσμίες για τη δυνατότητα προσφυγής ενώπιον της, είτε 10 ημέρες εάν το αίτημα αφορά τεχνικές προδιαγραφές, είτε 15 ημέρες για άλλη απόφαση κατακύρωσης του διαγωνισμού ή απόρριψης της προσφοράς. Τα τέλη της προσφυγής καθορίζονται ανάλογα με το ύψος του ποσού της επιλεγείσας προσφοράς, ή σε περίπτωση που δεν έχει κατακυρωθεί η προσφορά, τα τέλη ανέρχονται στο ποσό των €5.000.[1]

Παρέχεται η δυνατότητα επίσης να αιτηθεί κάποιος την κήρυξη μίας σύμβασης ως ανενεργού, εάν έχει ανατεθεί παράνομα, δηλαδή χωρίς την τήρηση των προθεσμιών αναστολής ή των υποχρεώσεων δημοσίευσης, εντός 6 μηνών από την ημερομηνία σύναψης της σύμβασης. Σε τέτοια περίπτωση, η νομοθεσία προνοεί και κυρώσεις για την αναθέτουσα αρχή.

Ένα κύριο πλεονέκτημα της προσφυγής ενώπιον της ΑΑΠ είναι οι πρόνοιες του σχετικού νόμου για απευθείας και εκ του νόμου αναστολή εκτέλεσης μέχρι την απόφαση της ΑΑΠ επί των προσωρινών μέτρων. Η διαδικασία για τη λήψη απόφασης επί των προσωρινών μέτρων λαμβάνεται ιδιαίτερα γρήγορα, δηλαδή η υπόθεση ορίζεται εντός 2 ημερών και η απόφαση εκδίδεται εντός 5 ημερών. Κατά κύριο λόγο, η ΑΑΠ εγκρίνει τέτοια αιτήματα, εκτός η αναθέτουσα αρχή αποδείξει ότι υπάρχει λόγος δημοσίου συμφέροντος που δικαιολογεί τη μη χορήγηση των προσωρινών μέτρων ή/και την ενδεχόμενη ζημία που πιθανό να προκληθεί με τη χορήγησή τους. Κατά κύριο λόγο, η συνήθης πρακτική είναι η ΑΑΠ να χορηγεί προσωρινά μέτρα, ενώ συχνά δίνει και οδηγίες στις αναθέτουσες αρχές όπως κατά τον προγραμματισμό ενός διαγωνισμού, λαμβάνουν υπόψη την πιθανότητα έγερσης προσφυγής ενώπιον της ΑΑΠ. Για παράδειγμα, για το έτος 2020, η ΑΑΠ ενέκρινε σε 32 περιπτώσεις τη χορήγηση προσωρινών μέτρων και αρνήθηκε σε 10 περιπτώσεις. Για το έτος 2019, η ΑΑΠ αρνήθηκε τη χορήγηση προσωρινών μέτρων σε 3 μόνο περιπτώσεις (από τις 57 προσφυγές που είχαν ασκηθεί), και σε 2 άλλες περιπτώσεις άρθηκαν τα προσωρινά μέτρα μεταγενέστερα.

Η ΑΑΠ δύναται να εκδίδει απόφαση που (α) να επικυρώσει την απόφαση της αναθέτουσας αρχής, (β) να την ακυρώσει εάν θεωρεί ότι παραβιάζει οποιαδήποτε διάταξη δικαίου, ή (γ) να τροποποιεί την απόφαση της αναθέτουσας αρχής. Σημειώνεται ότι από τις προσφυγές που καταχωρήθηκαν το έτος 2020 και έχει εκδοθεί απόφαση μέχρι σήμερα, οι 10 έχουν επιτύχει, ενώ οι 13 έχουν απορριφθεί.

Αναφορικά με τα έξοδα, κάθε μέρος είναι υπεύθυνο για τα έξοδά του, εκτός εξαιρέσεων που κρίνει η ΑΑΠ ότι ο αιτητής θα πρέπει να πληρώσει τα έξοδα για την προσφυγή του που έχει απορριφθεί. Μέχρι σήμερα, δεν φαίνεται η ΑΑΠ να έχει ασκήσει τη διακριτική της ευχέρεια προς τούτο.

Οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος δύναται να προσβάλλει την απόφαση της ΑΑΠ με προσφυγή σύμφωνα με το άρθρο 146 του Συντάγματος ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου εντός 75 ημερών.

Σε περίπτωση επιτυχίας της προσφυγής ενώπιον της ΑΑΠ, ο αιτητής που έχει υποστεί ζημία από την απόφαση της αναθέτουσας αρχής, δύναται να αξιώσει αποζημίωση μέσω του αρμόδιου Επαρχιακού Δικαστηρίου, αποδεικνύοντας τη ζημία του. Εντούτοις, φαίνεται να μην έχει εκδοθεί οποιαδήποτε απόφαση μέχρι σήμερα για τέτοιο αίτημα.

Γενικότερα, η ΑΑΠ, αν και ακολουθεί οιονεί δικαστική διαδικασία έχει καταφέρει να επιλαμβάνεται των υποθέσεων σε κατά πολύ μικρότερα χρονικά διαστήματα, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες διαδικασίες του Διοικητικού Δικαστηρίου, με αποτέλεσμα να εκδίδεται απόφαση κατά μέσο όρο εντός μόλις μερικών μηνών.

* Η Ελένη Νεοπτολέμου είναι Senior Associate του Τμήματος Ανταγωνισμού, Δημόσιων Συμβάσεων και Προστασίας Δεδομένων της Harris Kyriakides. Η Ελένη ειδικεύεται στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, του διοικητικού δικαίου, των διαγωνισμών και της προστασίας δεδομένων. Εμφανίζεται τακτικά ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου της Κύπρου και άλλων αρχών, όπως η Αναθεωρητική Αρχή Προσφορών εκ μέρους τόσο δημόσιων οργανισμών όσο και ιδιωτών και ασχολείται με υποθέσεις που αμφισβητούν αποφάσεις δημοσίων αρχών για λογαριασμό ιδιωτών πελατών. Παρέχει επίσης γνωματεύσεις σε θέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου σχετικά με νομικά θέματα και θέματα συμβάσεων.
 

[1] Βλέπε σχετικά λεπτομέρειες για τα τέλη εδώ.