Το μποτιλιάρισμα της κυπριακής οικονομίας- Μέρος Β’

Η αποτυχία των «νόμων της πραγματικής οικονομίας» είναι πρόδηλη από ένα και μόνο διάγραμμα (Διάγραμμα 3). Το διάγραμμα παρουσιάζει τον «πρωταθλητισμό» της Κύπρου σε ό,τι αφορά στις Μη Εξυπηρετούμενες Χορηγήσεις, με «πολύ σκληρό ανταγωνισμό» από την Ελλάδα που έχει καταφέρει να μας ξεπεράσει στην τελευταία στροφή, αλλά με πολύ μεγάλη διαφορά από τον τρίτο και καταϊδρωμένο «αντίπαλο».  «Πρωταθλητισμός» σε λάθος διαγωνισμό όμως!

Τα βήματα που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, τα οποία έχουν οδηγήσει σε μείωση των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων κατά 13,4% τα τελευταία 2 χρόνια, είναι βεβαίως καλοδεχούμενα, δεν φαίνεται όμως να είναι αρκετά. 

Ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων παραμένει «κολλημένος» στο 47% (στοιχεία Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, Δεκέμβριος 2016), μόλις 0,8 εκατοστιαίες μονάδες χαμηλότερα σε σχέση με το Δεκέμβριο 2014, αφού η ποσοτική μείωση έχει επέλθει σε σημαντικό βαθμό μέσω ανταλλαγής χρεών με ακίνητα και μέσω διαγραφών οφειλών.  Ο αντίστοιχος δείκτης μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σχεδόν 42 εκατοστιαίες μονάδες χαμηλότερος (μέσος όρος Δεκεμβρίου 2016, 5,1%).  Το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος είναι ακόμα μεγαλύτερο, αφού αν εξαιρεθούν οι κυβερνητικοί και οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί από το σύνολο, ο τοπικός δείκτης σκαρφαλώνει στο 54,6%.

Διάγραμμα 3
Δείκτες Μη Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Πηγή: European Banking Authority, Risk Dashboard December 2016

Συνοψίζουμε λοιπόν: «πρώτοι» εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (που δυστυχώς σε αυτή την περίπτωση υποδηλώνει «χειρότεροι») στο μέγεθος του ιδιωτικού χρέους, στο ύψος των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, στο διάστημα που απαιτείται για την απονομή δικαιοσύνης, στο χρόνο που χρειάζεται για την εκποίηση ενυπόθηκης περιουσίας.  

Πρέπει να σταματήσουμε να εθελοτυφλούμε.  Για να μπορέσει η οικονομία να ξεπεράσει το σοκ του «πρωταθλητισμού» και να αναδιπλώσει και να εκπληρώσει πλήρως τη δυναμική της, απαιτείται να τεθούν οι βάσεις για την τήρηση και ενίσχυση των «νόμων της πραγματικής οικονομίας».  Απαιτείται τόλμη και αποφασιστικότητα από τους δανειολήπτες, τις τράπεζες, τους νομοθέτες, τους κρατικούς και θεσμικούς αξιωματούχους, τους τεχνοκράτες και τους επαγγελματίες που επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί κατά μέτωπο, με ρεαλισμό και χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, η κατάσταση, με πρακτικές και ουσιαστικές λύσεις.  

Οι πρόσφατοι θετικοί ρυθμοί της οικονομίας είναι βεβαίως ευπρόσδεκτοι, εντούτοις δεν πρέπει να διαφεύγει από την προσοχή μας ότι η ανάκαμψη είναι εύθραυστη και ο κίνδυνος «ατυχήματος» παραμονεύει, ενώ η αναπτυξιακή πορεία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εξαίρετη απόδοση του τουριστικού τομέα, ο οποίος όμως, όπως γνωρίζουμε, είναι ευμετάβλητος και επιρρεπής σε εξωτερικούς, και εν πολλοίς ανεξέλεγκτους, παράγοντες.

Είναι προφανές ότι πρέπει να αφυπνιστούμε.  Οι εμπειρίες του παρελθόντος προειδοποιούν ότι έχουμε, ως κοινωνία, μια ιδιαίτερη ροπή να ξεχνούμε και να παρασυρόμαστε από την πρόσκαιρη αίσθηση μιας επίπλαστης ευημερίας και ευμάρειας.  Έχουμε επιδείξει μία τάση να επαναπαυόμαστε σε μία «ζώνη άνεσης», να χαλαρώνουμε την αυτοπειθαρχία μας.  Και έχουμε πολλές φορές αποδεχτεί, με αδικαιολόγητη παθητικότητα και «στωικότητα», καταστάσεις και δεινά που θα έπρεπε να είχαμε προ πολλού αναγνωρίσει και αναχαιτίσει ενόψει των παθημάτων του παρελθόντος. 

Είναι για αυτό το λόγο που πρέπει να βάλουμε τέλος στις νοσηρές πρακτικές που μας έφεραν στη σημερινή κατάσταση.  Έχουμε και την τεχνογνωσία και την εμπειρία για να ξανακτίσουμε το μοντέλο μας, την αξιοπιστία μας, μα πάνω από όλα την κουλτούρα μας και τη νοοτροπία μας.  Χρειάζεται όμως βούληση και πράξεις από όλους.  Χωρίς υποχωρήσεις.  Και πάνω από όλα χωρίς να εξαντλείται η βούληση στα επιφανειακά λόγια και στις κοινοτοπίες.  Χρειάζονται δράσεις. 

Δράσεις επί υγειών αρχών προκειμένου να αντιμετωπισθεί εκ βάθρων και να αντιστραφεί η «κυκλοφοριακή συμφόρηση» της οικονομίας:

1)    Με τον εδώ και πολύ καιρό απαιτούμενο εκσυγχρονισμό και τη μεταρρύθμιση του νομικού, δικαστικού και εκτελεστικού θεσμικού πλαισίου, προκειμένου να γίνουν αποτελεσματικότεροι οι μηχανισμοί για ταχεία απονομή της δικαιοσύνης και για την απόδοση των περιουσιακών στοιχείων των μη βιώσιμων και των μη συνεργάσιμων δανειοληπτών πίσω στην πραγματική οικονομία.  Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα εξορθολογισμού των διαδικασιών περιλαμβάνουν τη μηχανογράφηση και αυτοματοποίηση των δικαστικών διαδικασιών, την ηλεκτρονική καταχώρηση αγωγών, την ηλεκτρονική αρχειοθέτηση δικαστικών υποθέσεων, τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς, την εκπαίδευση του δικαστικού σώματος, τη σύσταση εξειδικευμένων Δικαστηρίων, π.χ. για επιχειρηματικά χρέη, για ιδιωτικά χρέη, για εκκαθαρίσεις, για πτωχεύσεις
2)    Με την καλλιέργεια παιδείας σε σχέση με τη ζημιά που δημιουργούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές και με τη λήψη άμεσων και αποτρεπτικών μέτρων για τον εξοστρακισμό τους.  Ενδεικτικό παράδειγμα για την καταπολέμηση του φαινομένου είναι η νομοθέτηση για την, μέσω Δικαστηρίου, αλλαγή των Διοικητικών Συμβουλίων μη συνεργάσιμων αλλά βιώσιμων επιχειρήσεων
3)    Με τη σωστή και καλόπιστη εφαρμογή και την πλήρη εκμετάλλευση του πλαισίου αφερεγγυότητας.  Με σωστή ενημέρωση όλων των εμπλεκομένων για τους στόχους του πλαισίου, προκειμένου να αρθεί οποιοσδήποτε σκεπτικισμός.  Εξίσου όμως σημαντική είναι και η συνεργασία όλων των θεσμών για τη βελτίωση και την απλούστευση του πλαισίου και για την εξομάλυνση ή και την εξάλειψη των περιττών περιορισμών και εμποδίων που έχουν διαφανεί κατά τα δύο χρόνια λειτουργίας του, με μοναδικό σκοπό να καταστεί ένα πραγματικά και πρακτικά εφαρμόσιμο και ωφέλιμο εργαλείο  
4)    Με τολμηρές αποφάσεις εκ μέρους των τραπεζών για ανθεκτικές λύσεις που θα εξισορροπούν το υπέρμετρο σημερινό χρέος των δυνητικά βιώσιμων δανειοληπτών σε σχέση με την πραγματική μακροπρόθεσμη ικανότητα αποπληρωμής τους
5)    Με τολμηρές αποφάσεις από τους δανειολήπτες προκειμένου να αναγνωρίσουν, να αποδεχτούν και, εν τέλει, να αντιμετωπίσουν με ρεαλισμό την κατάστασή τους και να επιζητήσουν βοήθεια για επίλυση των δυσχερειών τους
6)    Με τον επαναπροσδιορισμό ενός ριζικά διαφορετικού μοντέλου-υποδείγματος για την επίλυση των διαφορών και των χρηματοοικονομικών δυσκολιών, με πλαίσιο την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ δανειοληπτών και τραπεζών, και με υπόβαθρο την τεχνοκρατική εμπειρογνωμοσύνη, σε αντικατάσταση του αναχρονιστικού μοντέλου διαμάχης και δικαστικής αντιδικίας που έχει αποδειχθεί αναποτελεσματικό και δαπανηρό
7)    Με τη δημιουργία πραγματικής κουλτούρας και νοοτροπίας εταιρικής και ιδιωτικής διάσωσης μέσω της έγκαιρης διάγνωσης και οριστικής λύσης προβλημάτων, με την εισαγωγή και προώθηση εναλλακτικών, πιο αποτελεσματικών και αποδοτικών, μεθόδων επίλυσης διαφορών, όπως είναι η διαμεσολάβηση και η επιδιαιτησία, σε αντικατάσταση της «δικομανίας» που χαρακτηρίζει την τοπική κοινωνία.

Αν δεν τα καταφέρουμε ούτε τώρα, το μποτιλιάρισμα της οικονομίας θα καταστεί μόνιμο.  Ο «αυτοκινητόδρομος» της οικονομίας δεν θα αντέξει για καιρό ακόμα τα βαρίδια που παραμένουν σε αυτόν, είτε από αδράνεια και αναβλητικότητα, είτε από αναποτελεσματικότητα, ή από αμέλεια.  

Ο κίνδυνος να «γκρεμιστεί» είναι ορατός, συμπαρασέρνοντας μαζί του όλους τους εμπλεκομένους, με καταστροφικές συνέπειες και νέες ανοιχτές πληγές που κάτι τέτοιο θα συνεπάγεται σε κάθε επίπεδο της οικονομίας μας.  

Ο «αυτοκινητόδρομος» βεβαίως θα ξαναδημιουργηθεί σε βάθος χρόνου.  Η νέα τάξη πραγμάτων όμως θα είναι πολύ διαφορετική αλλά και δυσάρεστη, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.  Τόσο για τις τράπεζες, όσο για τις επιχειρήσεις και για τα νοικοκυριά.  Για όσους βεβαίως καταφέρουν να επιβιώσουν από την καταστροφή.  

Θα έχουμε μια νέα και ενδεχομένως βαθύτερη οικονομική κρίση.  Θα υπάρξει βίαιη ανακατανομή του πλούτου και του παραγωγικού ιστού της οικονομίας.  Θα δούμε επιπρόσθετες ριζικές αλλαγές στη μετοχική δομή και στο ιδιοκτησιακό καθεστώς τραπεζών κα επιχειρήσεων, με πιθανή περαιτέρω φθίνουσα συμμετοχή των τοπικών κεφαλαίων.  Θα βιώσουμε πιο ριζοσπαστικά μέτρα σε ότι αφορά στη διαχείριση των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών, με «υποχρεωτικές» πλέον πωλήσεις δανειακών χαρτοφυλακίων σε εξευτελιστικές τιμές και με την «αναγκαστική» σύσταση εταιρείας, ή εταιρειών, διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων («bad bank»).

Διαιώνιση του «μποτιλιαρίσματος» ή αποσυμφόρηση μέσω τολμηρών και άμεσων δράσεων;

Οι επιλογές είναι στα χέρια μας… 

Αλλά όχι για πολύ ακόμα…  Ο χρόνος τελειώνει…