Καπνικά προϊόντα: Η…καπνίλα της παρανομίας και τα χαμένα εκατ.

«Πνίγεται» από τα παράνομα καπνικά προϊόντα η οικονομία της Κύπρου, καθώς καταγράφει απώλειες πέραν των 30 εκατ. ευρώ το χρόνο από φόρους.

Τα ευρήματα παγκόσμιας ανάλυσης που διήρκησε τουλάχιστον μία 15ετία ξεκαθάρισε τους λόγους που ωθούν τους πολίτες στα παράνομα καπνικά και τσιγάρα, δημιουργώντας έτσι μία «μαύρη» αγορά δισεκατομμυρίων. Για τη χώρα μας, όπως αναφέρουν στο InBusinessNews ενημερωμένες πηγές της αγοράς, η εικόνα είναι χειρότερη.

Διαβάστε ακόμη: 

• Οι κορυφαίες μάρκες μοτοσικλετών που επιλέγουν οι Κύπριοι
• Ηλεκτρισμός, καύσιμα και τρόφιμα εκτοξεύουν τον πληθωρισμό
• Ένας τομέας με πεδίον δόξης λαμπρό για εργοδότηση

Συγκεκριμένα, πρόσφατη έκθεση της Alvarez & Marsal, καταδεικνύει ότι το παράνομο εμπόριο καπνού υπονομεύει τους δημόσιους στόχους υγείας, συμβάλλει στο κάπνισμα από ανήλικους και αποτελεί μέσο χρηματοδότησης για το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία.

Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι καταγράφονται απώλειες μεταξύ 40-50 δισεκατομμυρίων δολαρίων από φορολογικά έσοδα κάθε χρόνο, τα οποία θα μπορούσαν να επενδυθούν σε βασικές υπηρεσίες.

Ένας από τους λόγους που ωθούν την αύξηση των παράνομων καπνικών είναι οι φόροι, οι οποίοι συνήθως αυξάνονται για να μειώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία των πολιτών, αλλά και για ενίσχυση των φορολογικών εσόδων.

Ωστόσο, η αύξηση της τιμής του καπνού και η μείωση της οικονομικής προσιτότητας, ενθαρρύνει τους καπνιστές να αναζητήσουν φθηνότερα προϊόντα και δημιουργεί ευκαιρίες για παρανομίες.

Ακρίβεια και φόροι βάζουν φωτιά

Αναλυτικά, σύμφωνα με την έκθεση, το παράνομο εμπόριο αυξάνεται όταν τα νόμιμα προϊόντα καπνού γίνονται λιγότερο προσιτά. Όταν οι τιμές των τσιγάρων αυξάνονται πιο γρήγορα από τα εισοδήματα των καταναλωτών, οι καταναλωτές αρχίζουν να αναζητούν φθηνότερες επιλογές και στρέφονται σε παράνομα προϊόντα.

Ως το κυρίαρχο στοιχείο των τιμών λιανικής και ο κινητήριος παράγοντας πίσω από τα λιγότερο προσιτά προϊόντα καπνού, η φορολογία θα πρέπει να θεωρείται ως ο σημαντικότερος μοχλός με τον οποίο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να αποτρέψουν το παράνομο εμπόριο.

Επιπρόσθετα, οι αλλαγές στις τιμές που καθιστούν τα τσιγάρα λιγότερο προσιτά έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των παράνομων στις αγορές. Διαπιστώθηκε ότι κατά μέσο όρο, για κάθε επιπλέον ποσοστιαία μονάδα προσωπικού διαθέσιμου εισοδήματος (personal disposable income-PDI) που απαιτείται για την αγορά ενός πακέτου τσιγάρα, το μερίδιο του παράνομου καπνού σε αυτήν την αγορά αυξάνεται κατά περίπου τα δύο τρίτα της ποσοστιαίας μονάδας.

Αν τα τσιγάρα γίνουν 10% πιο ακριβά για τους καταναλωτές σε σχέση με το εισόδημά τους, το μερίδιο του παράνομου καπνού θα αυξηθεί κατά μέσο όρο σχεδόν 7%.

Βραχνάς η πανδημία, λίγοι οι έλεγχοι

Η A&M, στα ευρήματά της, σημειώνει ακόμη ότι η πανδημία του COVID-19 απειλεί να αναιρέσει την πολυετή πρόοδο στην αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου.  Συγκεκριμένα, η πανδημία έχει επηρεάσει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, προκαλώντας αυξημένη στροφή προς την παράνομη κατανάλωση, η οποία επιδεινώνεται από τις τάσεις ανάπτυξης, όπως οι διαδικτυακές αγορές.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που επιδιώκουν να ενισχύσουν τα δημόσια οικονομικά θα πρέπει να εξετάσουν προσεκτικά τους κινδύνους του λιγότερο προσιτού καπνού, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει μόνο σε υψηλότερη ζήτηση για παράνομα προϊόντα, χαμηλότερα έσοδα και ασθενέστερα αποτελέσματα για τη δημόσια υγεία.

Τέλος, οι αυστηρότεροι έλεγχοι από πλευράς τελωνείων συνοριακών εποπτικών αρχών μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του παράνομου καπνού, ωστόσο οι έλεγχοι αυτοί από μόνοι τους δεν αποτελούν λύση, τονίζει η έκθεση.

Όπως σημειώνεται, το μερίδιο του παράνομου καπνού είναι χαμηλότερο σε χώρες με αυστηρότερους ελέγχους και ποινές κατά του παράνομου εμπορίου, όμως το γεγονός αυτό δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις φορολογικές πολιτικές, που κάνουν τα νόμιμα τσιγάρα λιγότερο προσιτά.

Η ανάλυση κάλυψε 71 χώρες σε περίοδο 15 χρόνων (2005-2019), οι οποίες εκπροσωπούν το 82% του παγκόσμιου όγκου τσιγάρων και 92% της παγκόσμιας λιανικής αξίας τσιγάρων, εξαιρουμένης της Κίνας.

Σε χειρότερη κατάσταση η Κύπρος

Αξίζει να σημειωθεί πως η κατάσταση στην Κύπρο όσον αφορά τα παράνομα καπνικά, και δη το κατά πόσο συμβαδίζει με τα ευρήματα της έκθεσης A&M, είναι ακόμη χειρότερη.

Σύμφωνα με πληροφορίες του InBusinessNews, υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ νόμιμων και παράνομων καπνικών ειδών σε ό,τι αφορά τις τιμές. Συγκεκριμένα:

Επιπρόσθετα, οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι οι έλεγχοι από τα τελωνεία είναι ελάχιστοι, την ίδια ώρα που ανοικτή πληγή αποτελούν τα σημεία ανεξέλεγκτης εισόδου από τα κατεχόμενα, δηλαδή η πράσινη γραμμή. 

Ένας ακόμη παράγοντας που ευνοεί, τουλάχιστον στην περίπτωση της δικής μας χώρας, την έλευση περισσότερων παράνομων καπνικών, είναι και η μείωση της αξίας της τουρκικής λίρας, με το ευρώ να έχει μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη.

Η Κύπρος, λόγω και της πράσινης γραμμής, υπολογίζεται ότι χάνει περίπου €30 εκατομμύρια το χρόνο μόνο σε δασμούς, ενώ τονίζεται ότι δεν μπορεί να υπολογιστεί ο χαμένος ΦΠΑ και η ζημιά των εταιρειών και λιανέμπορων της βιομηχανίας. 

Η μόνη δίοδος επίλυσης του προβλήματος, υπογραμμίζουν οι ίδιες πηγές, είναι οι περισσότεροι έλεγχοι και να υπάρξει μεγαλύτερη αποφασιστικότητα για πάταξη του φαινομένου από το κράτος.