Στοχευμένη φορολογική μεταρρύθμιση για διατήρηση της αξιοπιστίας και βελτίωση του επενδυτικού κλίματος

Η φορολογική μεταρρύθμιση στην Κύπρο αποτελεί κρίσιμο ζήτημα τόσο για τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας όσο και για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.

Το υφιστάμενο φορολογικό σύστημα θεωρείται πετυχημένο, καθώς έχει αποδείξει την ανθεκτικότητά του σε περιόδους κρίσεων, επιτρέποντας στη χώρα να διατηρήσει τη σταθερότητα και την ελκυστικότητά της ως επενδυτικός προορισμός.

Ενδεικτικά, η κυπριακή οικονομία επέδειξε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα κατά τη διάρκεια σημαντικών διεθνών και εγχώριων οικονομικών κρίσεων, όπως η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η τραπεζική κρίση του 2013, η πανδημία COVID-19, καθώς και οι γεωπολιτικές αναταράξεις στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία.

Παρά τις προκλήσεις, το φορολογικό πλαίσιο της χώρας κατάφερε να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά του, προσελκύοντας επενδύσεις και στηρίζοντας την ανάπτυξη.

Η επιτυχία του υφιστάμενου φορολογικού συστήματος αντανακλάται επίσης στο γεγονός ότι η Κύπρος, παρά το μικρό της μέγεθος και την έλλειψη φυσικών πόρων, έχει καταφέρει να καθιερωθεί ως σημαντικός προορισμός για άμεσες ξένες επενδύσεις.

Το στρατηγικά διαμορφωμένο φορολογικό καθεστώς, σε συνδυασμό με άλλα επενδυτικά κίνητρα, έχει ενισχύσει τη θέση της χώρας ως διεθνές επιχειρηματικό και χρηματοοικονομικό κέντρο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η κυπριακή εμπειρία προσφέρει πολύτιμο παράδειγμα προς μελέτη για άλλες μικρές αναπτυσσόμενες οικονομίες που επιδιώκουν να βελτιώσουν την ελκυστικότητά τους για ξένους επενδυτές.

Παρά την επιτυχία του υφιστάμενου φορολογικού συστήματος, υπάρχουν περιθώρια στρατηγικών βελτιώσεων, οι οποίες θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την περαιτέρω ανάπτυξή του.

Ο βασικός στόχος πρέπει να είναι η διατήρηση και ενίσχυση των φορολογικών κινήτρων, η διαμόρφωση μιας πιο δίκαιης φορολογικής πολιτικής ειδικά για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και η απλοποίηση των διαδικασιών, ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία και να διευκολυνθεί η συμμόρφωση των επιχειρήσεων και των πολιτών.

Ένα καλά σχεδιασμένο φορολογικό σύστημα, το οποίο ισορροπεί μεταξύ της προσέλκυσης επενδύσεων και της δίκαιης κατανομής των φορολογικών βαρών, μπορεί να αποτελέσει μοχλό οικονομικής ανάπτυξης.

Παράλληλα, η ενσωμάτωση ενός αποτελεσματικού συστήματος κοινωνικής πρόνοιας που θα διασφαλίζει την κοινωνική συνοχή, ενώ παράλληλα θα διατηρεί τα απαιτούμενα δημόσια έσοδα, είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία μιας βιώσιμης και ισορροπημένης οικονομίας.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να επικεντρωθούν σε στοχευμένες παρεμβάσεις που διατηρούν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, ενισχύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών και των επενδυτών και διασφαλίζουν ένα σταθερό και διαφανές επιχειρηματικό και φορολογικό περιβάλλον.

Η οικονομική σταθερότητα είναι κρίσιμη για την προσέλκυση επενδύσεων και τη διασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς η αβεβαιότητα και οι συνεχείς αλλαγές στο θεσμικό και φορολογικό πλαίσιο αποτρέπουν την οικονομική δραστηριότητα.

Οι βασικοί άξονες βελτίωσης του υπάρχοντος φορολογικού συστήματος περιλαμβάνουν:

1/Απλοποίηση Φορολογικού Συστήματος:

• Ψηφιοποίηση Διαδικασιών: Μείωση της γραφειοκρατίας και αύξηση της διαφάνειας μέσω της ταχύτερης επεξεργασίας φορολογικών δηλώσεων και επιστροφών φόρων.
• Απλούστευση Φορολογικών Διαδικασιών: Παροχή ευελιξίας στις επιχειρήσεις για την καλύτερη προσαρμογή τους στις σύγχρονες ανάγκες.

2/Διατήρηση Υφιστάμενων Κινήτρων:

• Ενίσχυση του κινήτρου της Νοητής Έκπτωσης Τόκων (NID) και του καθεστώτος μη κατοικίας (Non-Dom), τα οποία αποτελούν πυλώνες της κυπριακής ελκυστικότητας.
• Διατήρηση του του καθεστώτος πνευματικής ιδιοκτησίας (IP Box Regime), που καθιστά την Κύπρο κορυφαίο προορισμό για εταιρείες τεχνολογίας και πνευματικής ιδιοκτησίας.

3/Δικαιότερη Φορολογία:

• Αναπροσαρμογή του αφορολόγητου ποσού ώστε να λαμβάνει υπόψη το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης και την καταπολέμηση της φτώχειας. Η διαφοροποίηση θα γίνεται με βάση κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια, όπως:
  -Εισόδημα (χαμηλόμισθοι, άνεργοι).
  -Οικογενειακή κατάσταση (πολύτεκνοι, μονογονεϊκές οικογένειες) και υιοθέτηση του "Child Tax Credit" ώστε να μειώνεται ο φόρος ανά παιδί.
  -Ευπαθείς ομάδες (άτομα με αναπηρία, ηλικιωμένοι με χαμηλές συντάξεις).
• Μειωμένη φορολογία για κουρεμένους καταθέτες ως αναγνώριση της συμβολής τους στη διάσωση της οικονομίας με αποτέλεσμα την ηθική και κοινωνική αποκατάσταση των καταθετών που συνέβαλαν στη διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο τραπεζικό και φορολογικό σύστημα, καθώς δείχνει ότι το κράτος αναγνωρίζει τη θυσία των πολιτών. Προτεινόμενα φορολογικά κίνητρα:

-Μειωμένος συντελεστής φόρου εισοδήματος για φυσικά και νομικά πρόσωπα που υπέστησαν "κούρεμα" καταθέσεων.

-Φορολογικές απαλλαγές ή εκπτώσεις σε επενδύσεις που πραγματοποιούν οι πληγέντες καταθέτες εντός της χώρας.

-Ειδική μείωση στη φορολόγηση τόκων και μερισμάτων για όσους επλήγησαν από την τραπεζική αναδιάρθρωση.

-Διαγραφή ή μείωση φορολογικών υποχρεώσεων σε συγκεκριμένες κατηγορίες πληγέντων, ιδίως για μικροκαταθέτες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

• έκπτωση φόρου για εργαζόμενους που εργάζονται από το σπίτι.
• φορολογικά κίνητρα για συνταξιούχους και επενδυτές που επιλέγουν να διαμείνουν στη χώρα, με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και απαλλαγές.
• Μειωμένοι Φορολογικοί Συντελεστές για Μικρές Επιχειρήσεις προκειμένου να στηριχθεί η επιχειρηματικότητα.
• Μειώσεις φόρου για επιχειρήσεις που επενδύουν στην ψηφιοποίηση των δραστηριοτήτων τους.
• Δημιουργία εξειδικευμένων φορολογικών καθεστώτων για ψηφιακούς νομάδες και κύπριους επιστήμονες που επιθυμούν να επιστρέφουν στην Κύπρο.
• Κατάργηση ή μείωση της λογιζόμενης διανομής μερίσματος, η οποία επιβαρύνει αδικαιολόγητα κυπριακές εταιρείες με φορολογικούς κατοίκους-μετόχους στην Κύπρο, για την εξάλειψη οποιασδήποτε ανισότητας μεταξύ Κυπρίων και ξένων μετόχων. Μια τέτοια μεταρρύθμιση θα ενισχύσει τη φορολογική δικαιοσύνη και θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα του φορολογικού καθεστώτος της χώρας.

4/Κίνητρα για Καινοτομία και Βιώσιμη Ανάπτυξη:

• Εισαγωγή φορολογικών απαλλαγών για επενδύσεις σε πράσινη οικονομία και βιώσιμες επιχειρηματικές πρακτικές.
• Παροχή επιπλέον κινήτρων για έρευνα και ανάπτυξη, ενισχύοντας τη θέση της Κύπρου ως κέντρο καινοτομίας.
• Φοροαπαλλαγές για ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων και επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια.
• Πλήρης φοροαπαλλαγή για επενδύσεις σε ηλεκτρικά οχήματα και δημόσιους φορτιστές.

5/Προσαρμογή στον Παγκόσμιο Ελάχιστο Φορολογικό Συντελεστή

• Ο φορολογικός συντελεστής εταιρειών να παραμείνει στο 12.5% ώστε να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας, παρέχοντας παράλληλα αντισταθμιστικά μέτρα, εκτός και εάν καταργηθούν τα μερίσματα οπόταν να εξεταστεί το ενδεχόμενο αύξησης του συντελεστή σε 15%.

6/Δημιουργία Ειδικών Οικονομικών Ζωνών

• προνόμια σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές ή βιομηχανικούς τομείς για ενίσχυση της περιφερειακής ανάπτυξης, και μείωση των ανισοτήτων μεταξύ διαφορετικών περιοχών της χώρας.

7/Μείωση του φόρου Κεφαλαιουχικών Κερδών

• ειδικά κριτήρια για πρώτη κατοικία, χαμηλόμισθους και ευπαθείς ομάδες.

8/Μείωση της φορολογίας στους τόκους

• Μείωση τόκων για φυσικά πρόσωπα και τόκοι από εταιρεία να φορολογούνται βάση του Φόρου Εισοδήματος και όχι κάτω από Έκτακτη Αμυντική Εισφορά ανεξάρτητα από την φύση τους.

9/Κατάργηση του περιορισμού 5 ετών για την μεταφορά φορολογικής ζημιάς.

• Λογιστικές ζημίες να μπορούν να μεταφέρονται απεριόριστα για σκοπούς υπολογισμού λογιζόμενης διανομής.

10/Ενίσχυση του οικοσυστήματος των νεοφυών επιχειρήσεων (startups)

• Εισαγωγή χαμηλότερου συντελεστή για νεοφυείς επιχειρήσεις.

11/Κίνητρα για επιχειρηματικούς αγγέλους (angel investors)

• Με στόχο επενδύσεων σε νεοφυείς επιχειρήσεις.

12/Εκκολαπτήρια επιχειρήσεων (incubators) και χρηματοδοτικά προγράμματα αρχικού σταδίου (seed funding schemes)

• Δημιουργία ενός ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου για ανάπτυξη του τομέα.

13/Transfer Pricing

• Αναθεώρηση Ορίων και Απαλλαγή από Έκθεση Transfer Pricing για Ενδοομιλικές Συναλλαγές εντός Κύπρου.

14/Επέκταση των συμφωνιών αποφυγής διπλής φορολογίας και αναθεώρηση των υφιστάμενων.

• Προς ενίσχυση του υπάρχοντος δικτύου

Η φορολογική πολιτική δεν αφορά μόνο τη δημοσιονομική διαχείριση του κράτους, αλλά επηρεάζει άμεσα τη διαβίωση των πολιτών, την επιχειρηματικότητα και την επενδυτική δραστηριότητα. Για τον λόγο αυτό, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να προχωρήσουν σε ουσιαστική διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών και τους επενδυτές, προκειμένου να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ένα δίκαιο και αποτελεσματικό φορολογικό πλαίσιο.

Μια τέτοια διαβούλευση μπορεί να διασφαλίσει:

• Κοινωνική αποδοχή
• Δημιουργία ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος
• Ισορροπημένη κατανομή φορολογικών βαρών
• Βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης

Εκτός από τη στοχευμένη φορολογική μεταρρύθμιση, η κυβέρνηση οφείλει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στη συνολική βελτίωση του επενδυτικού κλίματος, το οποίο αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη.

Το επενδυτικό περιβάλλον δεν διαμορφώνεται μόνο από τη φορολογική πολιτική, αλλά επηρεάζεται άμεσα από τη σταθερότητα του πολιτικού συστήματος, τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων, την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης, την επάρκεια των θεσμών και την ποιότητα των υποδομών.

Οι χρόνιες αδυναμίες του κράτους, όπως η εκτεταμένη γραφειοκρατία και ο παρεμβατισμός, δημιουργούν σημαντικά εμπόδια στην επιχειρηματικότητα και την προσέλκυση νέων επενδύσεων.

Αυτοί οι παράγοντες όχι μόνο μειώνουν την ανταγωνιστικότητα της χώρας, αλλά και διαβρώνουν την εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος, αποθαρρύνοντας τόσο τις εγχώριες όσο και τις ξένες επενδύσεις.

Συνεπώς, η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, ώστε να διαμορφωθεί ένα σταθερό και ελκυστικό οικονομικό περιβάλλον που θα στηρίξει τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Εν κατακλείδι, η ύπαρξη ενός ευνοϊκού φορολογικού πλαισίου αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την οικονομική σταθερότητα, την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών και την προσέλκυση επενδύσεων.

Ωστόσο, από μόνη της δεν αρκεί για να εξασφαλίσει τη διατηρήσιμη ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Μόνο μέσα από ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο, που θα στοχεύει τόσο στη φορολογική μεταρρύθμιση όσο και στη συνολική βελτίωση του επενδυτικού κλίματος, μπορούν να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για βιώσιμη ανάπτυξη και πραγματική οικονομική ευημερία.

*Δικηγόρος.