Ρωσικός «εμφύλιος» για τις εξαγωγές αερίου στην Ευρώπη

Οι αυξημένες προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τη ρωσική Novatek φέρνουν την εταιρεία ένα βήμα πιο κοντά στο να ξεπεράσει την ελεγχόμενη από το Κρεμλίνο Gazprom και να γίνει ο μεγαλύτερος προμηθευτής καυσίμων στην Ευρώπη, σύμφωνα με υπολογισμούς του Reuters.

Η άνοδος της Novatek προς την πολυπόθητη πρώτη θέση υπογραμμίζει πόσο πολύ η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει διαταράξει τη ρωσική και την παγκόσμια ενεργειακή βιομηχανία, καθώς η Ευρώπη στρέφεται προς το LNG και μακριά από το δίκτυο αγωγών της Gazprom που κυριαρχούσε στον εφοδιασμό της Ευρώπης για δεκαετίες.

Το φυσικό αέριο της Ρωσίας, σε αντίθεση με το πετρέλαιό της, δεν υπόκειται σε δυτικές κυρώσεις, αν και οι Βρυξέλλες εξετάζουν το ενδεχόμενο να επεκτείνουν το εμπάργκο τους στα ρωσικά καύσιμα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη επιδιώξει να μειώσει την εξάρτησή της από τις ρωσικές προμήθειες και φιλοδοξεί να αντικαταστήσει το φυσικό αέριο με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς προσπαθεί να περιορίσει τις εκπομπές της και έχει αυξήσει τις εισαγωγές της σε υγροποιημένο φυσικό αέριο.

Η Novatek, η οποία που ιδρύθηκε πριν από σχεδόν 29 χρόνια, εξασφάλισε τη στήριξη του ρωσικού κράτους για να επεκταθεί στην αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου μετά την έναρξη λειτουργίας της τεράστιας μονάδας υγροποιημένου φυσικού αερίου Yamal στη βορειοδυτική Σιβηρία το 2017.

Οι υπολογισμοί του Reuters, που βασίζονται σε στοιχεία από τα δεδομένα της Refinitiv Eikon, έδειξαν ότι οι συνολικές εξαγωγές της Gazprom σε LNG και προμήθειες αερίου από αγωγούς προς την Ευρώπη ήταν περίπου 13,8 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) μεταξύ 1ης Ιανουαρίου και 15ης Ιουλίου. Οι εξαγωγές της Novatek προς την περιοχή την ίδια περίοδο ανήλθαν σε 12,34 bcm.

Να σημειωθεί πως σήμερα, η Gazprom θα μεταφέρει 42,4 εκατ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας, ενώ η τιμή του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου σημειώνει άνοδο 5,7% σήμερα, έπειτα από μία ημέρα διακυμάνσεων χθες, η οποία έκλεισε με άνοδο.

Η "μάχη" των εξαγωγών στο εσωτερικό της Ρωσίας 

Η Ρωσία στοχεύει να εξασφαλίσει το ένα πέμπτο της παγκόσμιας αγοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου έως το 2035 από περίπου 8% το 2022, ενώ οι εξαγωγές της Ρωσίας μέσω αγωγών, που παρέχονται αποκλειστικά από την Gazprom μέσω ενός δικτύου σοβιετικής κατασκευής, μειώνονται σταθερά.

Για να υπερασπιστεί τη θέση της, η Gazprom το 2006 εξασφάλισε νόμο που της επέτρεψε να γίνει ο μοναδικός εξαγωγέας φυσικού αερίου της Ρωσίας μέσω αγωγών και υγροποιημένου φυσικού αερίου που μεταφέρεται δια θαλάσσης.

Αλλά η Ρωσία έχει έκτοτε απελευθερώσει την αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου για να υποστηρίξει τα σχέδια της Novatek.

Εν τω μεταξύ, η Novatek έχει αυξήσει την παραγωγή από την εγκατάσταση υγροποιημένου φυσικού αερίου Yamal στην Αρκτική και σχεδιάζει να ενισχύσει περαιτέρω την παραγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου στα νέα της έργα, τα οποία πρόκειται να τεθούν σε λειτουργία τα επόμενα χρόνια.

Οι ηγεσίες τόσο της Novatek όσο και της Gazprom έχουν στενούς δεσμούς με τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και έχουν συγκρουστεί δημοσίως για την αυξανόμενη προβολή της Novatek στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, η οποία αντιπροσώπευε τα δύο τρίτα των συνολικών πωλήσεων φυσικού αερίου της Gazprom.

Ο Αλεξέι Μίλερ, διευθύνων σύμβουλος της Gazprom, είναι σύμμαχος του Πούτιν από τότε που συνεργάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στο γραφείο του δημάρχου της Αγίας Πετρούπολης.

Ο Μίλερ μετακόμισε στη Μόσχα το 2000, όταν ο Πούτιν εξελέγη για πρώτη φορά πρόεδρος της Ρωσίας. Ένα χρόνο αργότερα, διορίστηκε διευθύνων σύμβουλος της Gazprom.

Ο Γκενάντι Τιμτσένκο, επίσης μακροχρόνιος σύμμαχος του Πούτιν, παραιτήθηκε από το διοικητικό συμβούλιο της Novatek τον Μάρτιο του 2022, αφού βρέθηκε στο στόχαστρο των κυρώσεων.

Ο Τιμτσένκο έχει δηλώσει ότι κατείχε μερικές εμπορικές εταιρείες στην Αγία Πετρούπολη τη δεκαετία του 1990, όταν ο Πούτιν εργαζόταν στο γραφείο του δημάρχου της πόλης. Είχε καταγραφεί μεταξύ των μεγαλύτερων μετόχων της Novatek, πριν η εταιρεία σταματήσει να τους γνωστοποιεί πριν από αρκετά χρόνια.

Ο Τιμτσένκο αμφισβητούσε εδώ και καιρό το μονοπώλιο της Gazprom στις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου, λέγοντας το 2012 ότι οι Ευρωπαίοι ήθελαν να έχουν μια εναλλακτική. Τότε, επέκρινε επίσης την πολιτική της Gazprom στην Ευρώπη, η οποία, όπως είπε, είχε συμβάλει στη μείωση του μεριδίου αγοράς.

"Πιστεύω ότι η εκστρατεία μάρκετινγκ της Gazprom Export οδήγησε στη μείωση του ευρωπαϊκού μεριδίου της. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο έχει ήδη έρθει στην αγορά. Στην ουσία, μια νέα, φθηνότερη αγορά φυσικού αερίου αναδύεται- πρέπει να βλέπει κανείς τέτοια πράγματα", δήλωνε ο Τιμτσένκο στο περιοδικό Forbes το 2012.