Κύπρος: Οι ανεπάρκειες στο Δημόσιο βλάπτουν το επιχειρηματικό περιβάλλον

07:27 - 28 Φεβρουαρίου 2019

Κύπρος

Η Κύπρος διαθέτει υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες οι οποίες αφορούν κυρίως το υψηλό μερίδιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPL) στα συνολικά δάνεια και το σημαντικό ύψος του ιδιωτικού, του δημόσιου και του εξωτερικού χρέους. Αυτό επισημαίνει το συνοδευτικό έγγραφο που περιέχει την πλήρη έκθεση της Κομισιόν για την κυπριακή οικονομία. Μάλιστα, σημειώνει πως παρά την οικονομική ανάπτυξη η οποία εξακολουθεί να είναι στέρεη και η αγορά εργασίας έχει βελτιωθεί αισθητά, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του αναπτυξιακού μοντέλου της Κύπρου αποτελεί βασική πρόκληση. Κι αυτό διότι παρά τη θετική εικόνα, η ανάπτυξη παραμένει συγκεντρωμένη σε λίγους μόνο τομείς της οικονομίας.

Πρόοδος και στασιμότητα
Με βάση των την εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων για το 2018 η Κύπρος έχει σημειώσει κάποια πρόοδο. Συγκεκριμένα σημαντική πρόοδος έχει σημειωθεί:

όσον αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, δεδομένου ότι έχουν προχωρήσει οι εργασίες για την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής, συμπεριλαμβανομένης της θέσπισης ενισχυμένων νομικών πλαισίων για την αφερεγγυότητα, τις εκποιήσεις και την πώληση δανείων.

Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος:

όσον αφορά την πρόσβαση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση, δεδομένου ότι τα χρηματοδοτικά μέσα που στηρίζονται από κονδύλια της ΕΕ αναμένεται να ξεκινήσουν σύντομα·
όσον αφορά την υγεία, δεδομένου ότι έχουν προχωρήσει οι εργασίες για την πρώτη φάση της εφαρμογής του εθνικού συστήματος υγείας, π.χ. έχει αρχίσει η μεταρρύθμιση των υπηρεσιών εξωτερικών ιατρείων

Περιορισμένη πρόοδος έχει σημειωθεί:

όσον αφορά τη μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα, δεδομένου ότι έχει καθυστερήσει η βασική νομοθεσία για τη δημόσια διοίκηση, την τοπική αυτοδιοίκηση και τη διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων·
όσον αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις, όπου μόνο λίγα έργα ιδιωτικοποιήσεων βρίσκονται σε εξέλιξη και προχωρούν με αργούς ρυθμούς·
όσον αφορά το δικαστικό σύστημα, δεδομένου ότι η εξειδίκευση των δικαστηρίων βρίσκεται μόλις σε αρχικό στάδιο και η πρόοδος είναι αργή, αν και καταβάλλονται ορισμένες προσπάθειες για την αναθεώρηση της πολιτικής δικονομίας και την εισαγωγή της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης·
όσον αφορά τη δημιουργία ενός αξιόπιστου συστήματος για την έκδοση και μεταβίβαση δικαιωμάτων επί ακινήτων (π.χ. κτιρίων και οικοπέδων), καθώς εξακολουθεί να υπάρχει σωρεία εκκρεμών υποθέσεων στις περιπτώσεις αγοραστών που κατέβαλαν ολόκληρο το ποσό για ένα ακίνητο και δεν έχουν ακόμη λάβει τα έγγραφα νόμιμης κυριότητας. Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία θα μπορούσε να απλουστεύσει τις διαδικασίες, δεν έχει ακόμη εγκριθεί·
όσον αφορά την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης και την αύξηση της προσέγγισης των νέων που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης, δεδομένου ότι η αποτελεσματικότητα των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης εξακολουθεί να είναι ανεπαρκής, παρά την αύξηση του προσωπικού, η αξιολόγηση των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας ακόμη εκκρεμεί και η εφαρμογή του σχεδίου δράσης για την ένταξη των νέων στην απασχόληση, την εκπαίδευση ή την κατάρτιση είναι αργή· και
όσον αφορά την εκπαίδευση, δεδομένου ότι δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί μια συγκεκριμένη πρόταση για τη βελτίωση του συστήματος αξιολόγησης των εκπαιδευτικών.

Η Κύπρος δεν έχει σημειώσει καμία πρόοδο:

όσον αφορά την ενοποίηση και ενίσχυση της εποπτείας των ασφαλιστικών εταιρειών και των συνταξιοδοτικών ταμείων, δεδομένου ότι οι σχετικοί νόμοι βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της προετοιμασίας· και
όσον αφορά την απλοποίηση των πολύπλοκων διαδικασιών για τους στρατηγικούς επενδυτές, δεδομένου ότι η σχετική νομοθεσία δεν έχει ακόμη εγκριθεί.

Σχετικές προκλήσεις πολιτικής
Η Κύπρος έχει λάβει σημαντικά μέτρα για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά η χρήση όλων των διαθέσιμων αποτελεσματικών εργαλείων θα εξασφάλιζε περαιτέρω πρόοδο. Οι αρχές βελτίωσαν τα πλαίσια αφερεγγυότητας και εκποιήσεων και τον νόμο για την πώληση δανείων και θέσπισαν νόμο περί τιτλοποίησης δανείων. Συνεπώς, η αποφασιστική εφαρμογή των νόμων είναι το επόμενο βήμα. Το σχέδιο ΕΣΤΙΑ, σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση μη εξυπηρετούμενων δανείων που είναι εξασφαλισμένα με υποθήκες σε πρώτη κατοικία, πρόκειται να εφαρμοστεί το 2019. Το σχέδιο έχει προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με τον ηθικό κίνδυνο και τον δίκαιο χαρακτήρα του. Η άμεση χρήση όλων των διαθέσιμων εργαλείων σε συνδυασμό με ένα αποτελεσματικό δικαστικό σύστημα μπορεί να μετριάσει ορισμένους από αυτούς τους κινδύνους και τελικά να ενισχύσει τη νοοτροπία συνέπειας στις πληρωμές. Τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα του σχεδίου δεν είναι ακόμη ορατά.

Ο τραπεζικός τομέας επέστρεψε στην κερδοφορία κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018, αλλά το υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων και τα χαμηλά περιθώρια επιτοκίων εξακολουθούν να επιβαρύνουν τις επιδόσεις των τραπεζών.

Το χρέος του ιδιωτικού τομέα, αν και μειώνεται παραμένει πολύ υψηλό. Ο δείκτης χρέους του ιδιωτικού τομέα προς το ΑΕΠ μειώνεται, αλλά εξακολουθεί να είναι μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ. Η μείωση το 2018 οφειλόταν στην ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ, τον πληθωρισμό, τις αποπληρωμές σε μετρητά, τις διαγραφές μη εξυπηρετούμενων δανείων και τις συμφωνίες ανταλλαγής χρέους με περιουσιακά στοιχεία. Τα βελτιωμένα νομικά πλαίσια για την αφερεγγυότητα και τις εκποιήσεις και το σχέδιο ΕΣΤΙΑ αναμένεται να συμβάλουν στη μείωση του χρέους του ιδιωτικού τομέα.

Το δημόσιο χρέος αναμένεται να αυξηθεί το 2018 λόγω των μέτρων δημόσιας στήριξης για την πώληση της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας, αλλά να μειώνεται σταθερά μετέπειτα.

Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα αρνητική. Μειώθηκε το 2018, αλλά παραμένει σε μεγάλο βαθμό αρνητική στο 105,5 % του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο του 2018. Εξαιρουμένου του εξωτερικού χρέους των οντοτήτων ειδικού σκοπού, η αρνητική καθαρή διεθνής επενδυτική θέση είναι πολύ μικρότερη. Το τρίτο τρίμηνο ανερχόταν στο - 30,4 % του ΑΕΠ, σε σύγκριση με το όριο αναφοράς του - 35 % του ΑΕΠ. Ωστόσο, το γεγονός αυτό καταδεικνύει την εξάρτηση της Κύπρου από ξένες πηγές χρηματοδότησης και την τρωτότητά της στις μεταβολές του κλίματος στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών είναι μεγάλο και χρειάζεται παρακολούθηση.

Η δυνητική ανάπτυξη αναμένεται να αυξηθεί ελαφρά μεσοπρόθεσμα, υποστηριζόμενη από την ανάκαμψη των επενδύσεων. Η προβλεπόμενη επέκταση του εργατικού δυναμικού και οι αυξημένες επενδύσεις αναμένεται να αυξήσουν το δυναμικό ανάπτυξης. Ωστόσο, η εστίαση σε επενδύσεις στους τομείς των κατασκευών και των νηολογήσεων, η δυσκολία πρόσβασης στην εγχώρια χρηματοδότηση και οι αδυναμίες στο επιχειρηματικό περιβάλλον θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και παραγωγικότητα.

Η συνεχιζόμενη αναποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος αποδυναμώνει την εκτέλεση των απαιτήσεων.

Η στεγαστική αγορά συνεχίζει την ανάκαμψή της στηριζόμενη στη ζήτηση από το εξωτερικό. Οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν για τρίτο κατά σειρά έτος, αν και μετρίως, και οι πωλήσεις κατοικιών εξακολούθησαν να αυξάνονται σημαντικά, στηριζόμενες στα προγράμματα παραχώρησης άδειας διαμονής και ιθαγένειας μέσω επενδύσεων. Η ανάκαμψη της στεγαστικής αγοράς θα μπορούσε να μειώσει το ιδιωτικό χρέος, αλλά οι υφιστάμενες ανεπάρκειες του συστήματος έκδοσης και μεταβίβασης τίτλων ιδιοκτησίας περιπλέκει τις διαδικασίες εκποιήσεων και αποτρέπει την ρευστοποίηση των εξασφαλίσεων.

Η απασχόληση αυξάνεται και η ανεργία μειώνεται, αλλά μπορούν να γίνουν πολύ περισσότερα για τη στήριξη της εργασίας και της κοινωνικής ανάκαμψης.

Οι μεταρρυθμίσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Στην εκπαίδευση, οι σχετικά υψηλές δημόσιες δαπάνες δεν αντικατοπτρίζονται στα παρατηρούμενα αποτελέσματα. Η πρόοδος όσον αφορά τις ζωτικής σημασίας μεταρρυθμίσεις στον τομέα της εκπαίδευσης, όπως η βελτίωση των διορισμών και της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, είναι άνιση.

Οι αναντιστοιχίες δεξιοτήτων και τα πενιχρά εκπαιδευτικά επιτεύγματα εξακολουθούν να περιορίζουν τη δυνητική ανάπτυξη και σχετικά λίγα άτομα συμμετέχουν στην εκπαίδευση ενηλίκων και στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Η εφαρμογή του καθολικού εθνικού συστήματος ασφάλισης υγείας αποτελεί ευκαιρία για την αύξηση της αποδοτικότητας μέσω της μεταρρύθμισης των δημόσιων νοσοκομείων, της ανάπτυξης της ηλεκτρονικής υγείας και της μεγαλύτερης επικέντρωσης στην προαγωγή της υγείας.

Οι φορολογικοί κανόνες της Κύπρου φαίνεται να χρησιμοποιούνται σε δομές επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού, αλλά λαμβάνονται ορισμένα μέτρα για τον περιορισμό των εν λόγω πρακτικών. Ορισμένα στοιχεία που μπορεί να διευκολύνουν τον φορολογικό σχεδιασμό περιλαμβάνουν την απουσία παρακρατούμενων φόρων επί των τόκων, των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης και των μερισμάτων, τους κανόνες περί φορολογικής κατοικίας νομικών προσώπων ή τα προγράμματα παραχώρησης άδειας διαμονής και ιθαγένειας μέσω επενδύσεων. Ωστόσο, η Κύπρος έχει λάβει μέτρα για την τροποποίηση πτυχών του φορολογικού της συστήματος ώστε να περιοριστεί ο επιθετικός φορολογικός σχεδιασμός, ιδίως με την εφαρμογή ευρωπαϊκών και διεθνώς συμφωνημένων πρωτοβουλιών.

Οι ανεπάρκειες στον δημόσιο τομέα βλάπτουν το επιχειρηματικό περιβάλλον. Αν και οι προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης δεν έχουν αρχίσει ακόμη, καταβάλλονται προσπάθειες για την επέκταση των υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Το πλαίσιο διακυβέρνησης για τις κρατικές επιχειρήσεις δεν είναι ακόμη εξοπλισμένο για τη βελτίωση των επιδόσεών τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ενδεχόμενων υποχρεώσεων του Δημοσίου και να εμποδίσει τις επενδύσεις σε βασικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, όπως οι τηλεπικοινωνίες και η ενέργεια. Η Κύπρος πρέπει να απλουστεύσει σημαντικά τις διαδικασίες έκδοσης αδειών για στρατηγικές επενδύσεις. Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης που θα μπορούσε να βελτιώσει τις υπηρεσίες για τους κατοίκους κάθε περιοχής δεν έχει αρχίσει ακόμη. Η διαφθορά γίνεται αντιληπτή ως πρόβλημα τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τους πολίτες και ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων για την καταπολέμηση της διαφθοράς είναι αργός. Η ανεξαρτησία της δίωξης και η ικανότητα των αρχών επιβολής του νόμου να διεξάγουν έρευνες για διαφθορά παραμένουν ανεπαρκείς.

Κύπρος: Οι ανεπάρκειες στο Δημόσιο βλάπτουν το επιχειρηματικό περιβάλλον

Ροη Ειδησεων

Δειτε Επισης