Πόσο βοήθησαν την Κύπρο τα “χρυσά διαβατήρια”

Αρκετά αρνητικά σχόλια δέχθηκε η Κύπρος και ιδιαίτερα από τον διεθνή Τύπο σε ό,τι αφορά το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ) που υιοθετεί, ενώ επικρίθηκε ότι «ξεπουλά» ευρωπαϊκά διαβατήρια και πως με τις πολιτογραφήσεις παρέχει πρόσβαση στην ΕΕ άτομα που θεωρούνται ύποπτα για εμπλοκή σε υποθέσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης τρομοκρατικών οργανώσεων. Υποδείξεις προς την Κυπριακή Δημοκρατία για το Επενδυτικό της Πρόγραμμα γίνονται και σε πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν.

Διαβάστε ακόμα: Leroy Merlin: Διπλασίασε τις τηλεφωνικές παραγγελίες σ’ ένα χρόνο

Σε μια προσπάθεια να μετριαστούν οι ανησυχίες των εταίρων μας στην ΕΕ το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε την Τετάρτη νέα μέτρα μεταξύ των οποίων προβλέπουν επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία,  δωρεές στον Κυπριακό Οργανισμό Ανάπτυξης Γης με στόχο την υλοποίηση σχεδίων προσιτής κατοικίας, ενώ τέθηκε νέο όριο επένδυσης τα €2,5 εκατ. περιλαμβανομένης και της απόκτησης ιδιόκτητης κατοικίας από τον ενδιαφερόμενο επενδυτή.

Στον καταρτισμό των νέων μέτρων για το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα το Υπουργείο Οικονομικών προχώρησε στην εκπόνηση μελέτης για την επίδραση της εφαρμογής εν λόγω Προγράμματος στην Οικονομία. Τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι το μερίδιο των επενδύσεων στον τομέα των ακινήτων/κατασκευών μέσω του Προγράμματος, ως ποσοστό στο σύνολο των επενδύσεων στον συγκεκριμένο τομέα, έχει αυξηθεί σημαντικά φθάνοντας το 37.7% το 2018 σε σύγκριση με 19.5% το 2015.

Παράλληλα, η επίδραση του Προγράμματος στο σύνολο της οικονομίας είναι σχετικά μικρή. Όμως, είναι αρκετά σημαντική όσον αφορά την προστιθέμενη αξία και την απασχόληση στον τομέα των κατασκευών. Συγκεκριμένα, η συνεισφορά των επενδύσεων του τομέα των κατασκευών, που έχουν πραγματοποιηθεί στo πλαίσιο του ΚΕΠ, στο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2016-2018, ανήλθε σωρευτικά γύρω στο 1,2% σε σύγκριση με σωρευτική αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο αυτή 13%.

Διαβάστε ακόμα: Νέο κατάστημα δίπλα από Smart και Energy στην Κοκκινοτριμιθιά

Η απασχόληση στον τομέα των κατασκευών παρουσιάζει σταδιακή ανάκαμψη από το 2015 μέρος της οποίας οφείλεται στις επενδύσεις που διενεργούνται στα πλαίσια του Προγράμματος. Συγκεκριμένα κατά την περίοδο 2016-2018, οι επενδύσεις που διενεργήθηκαν για αξιοποίηση των προνοιών του Προγράμματος οδήγησαν στη δημιουργία 2.000 θέσεων εργασίας αυξάνοντας την απασχόληση του τομέα κατά περίπου 8%.

Την ίδια ώρα, το Πρόγραμμα συνείσφερε ουσιαστικά στη σταθεροποίηση του τομέα των ακινήτων όταν αυτός κατέγραφε αρνητικούς ρυθμούς μεγέθυνσης, πολύ ψηλή ανεργία παρέχοντας νέα χρηματοδότηση στην οικονομία τη στιγμή που οι τράπεζες αδυνατούσαν να ανταπεξέλθουν.

Απόδοση ΚΕΠ
Από την 1η Ιουνίου 2013 μέχρι 15 Αυγούστου 2018 εγκρίθηκε η πολιτογράφηση 1.864 επενδυτών. Συγκεκριμένα:

• 104 στη βάση του Σχεδίου ημερομηνίας 24.5.2013
• 1.002 στη βάση του Σχεδίου ημερομηνίας 19.3.2014
• 758 στη βάση του Σχεδίου ημερομηνίας 13.9.2016
 
Συνοπτικά στα πλαίσια του Σχεδίου (από την 1η Ιουνίου 2013 μέχρι 15 Αυγούστου 2018) έγιναν συναλλαγές συνολικού ύψους €6,6 δις. Σημειώνεται ότι οι συναλλαγές δεν ισοδυναμούν με πραγματικές επενδύσεις ή με συνεισφορά στο ΑΕΠ.
 
Το ποσό των €6,6 δις κατανέμεται ομαδοποιημένα ανά είδος επένδυσης όπως φαίνεται πιο κάτω, εκ των οποίων τα €3,7 δις αφορούν τον τομέα των ακινήτων. Όσον αφορά τις εθνικότητες των ατόμων που έχει εγκριθεί η πολιτογράφηση τους, πρώτη με διαφορά είναι η Ρωσική, ακολουθεί η Κινέζικη και με μικρότερο αριθμό επενδυτών η Ουκρανική, η Λιβανική και της Σαουδικής Αραβίας. Οι επενδύσεις σε ακίνητα κατά την περίοδο 2017-2018 διενεργούνται κυρίως από Ρώσους και Κινέζους υπηκόους.

Επίπτωση στην αύξηση της απασχόλησης
Η απασχόληση στον κατασκευαστικό τομέα άρχισε να επηρεάζεται θετικά από το 2016 με αύξηση 1.970 άτομα, 3.020 άτομα το 2017, 3.447 άτομα το 1ο μισό του 2018 και 3.357 το 1ο ενιάμηνο του 2018.

Η επίδραση του Προγράμματος στην απασχόληση είναι 341 άτομα το 2016, 638 άτομα το 2017 και 1.265 άτομα το 2018/9μ. Η επίδραση αυτή έχει υπολογιστεί με την υπόθεση ότι το μερίδιο στην απασχόληση του Προγράμματος είναι το ίδιο με το μερίδιο που έχει το Πρόγραμμα στον τομέα των κατασκευών γενικότερα, για παράδειγμα το μερίδιο του είναι 37.7% το 2018. Διαφαίνεται μια ανοδική τάση όχι όμως υπερβολική.
   
Επίπτωση στις τιμές των ακινήτων Κατά την περίοδο 2017-2018 η αύξηση διογκώνεται από 0,2% το 2017Τ1 σε 1,7% το 2018Τ2 (μέσος όρος 1,3%). Η αύξηση αυτή αφορά κυρίως διαμερίσματα παρά κατοικίες. Οι κατοικίες είχαν αύξηση από 0,4% μέχρι 1,1% ενώ τα διαμερίσματα από 3,1% σε 4%. Γεωγραφικά τις μεγαλύτερες αυξήσεις στις τιμές για τα διαμερίσματα είχε η Λεμεσός και μετά η Πάφος. Στις οικίες σημαντική αύξηση είχε και η Αμμόχωστος. H Λευκωσία και η Αμμόχωστος έχουν πολύ μικρό αριθμό πωλήσεων σε αλλοδαπούς και ακόμα μικρότερο αριθμό πωλήσεων άνω των 500.000.

Όπως καταγράφεται στην μελέτη του ΥΠΟΙΚ, καταγράφεται από τη μια αύξηση στο δείκτη τιμών. Η αύξηση οφείλεται στα διαμερίσματα κυρίως (επαρχίες Λεμεσού, Λευκωσίας, Πάφου) και σε κατοικίες (επαρχίες Αμμοχώστου, Πάφου και Λεμεσού). Από την άλλη διαπιστώνεται από τα στοιχεία από τις Επαρχιακές Διοικήσεις για την απόκτηση ακίνητης ιδιοκτησίας από αλλοδαπούς γενικά, ότι οι αλλοδαποί πραγματοποιούν αγορές ακίνητης ιδιοκτησίας κυρίως στη Λεμεσό, Πάφο και Λάρνακα. Στη Λεμεσό κυρίως Ρώσοι αγοράζουν διαμερίσματα. Στη Λάρνακα κυρίως διαμερίσματα με αγοραστές Λιβανικής Καταγωγής. Στην Πάφο κατοικίες και διαμερίσματα από Ρώσους και Κινέζους υπηκόους, οι Κινέζοι κυρίως κατοικίες και οι Ρώσοι και από τα δύο. Στην Αμμόχωστο είναι Ρώσοι, Λιβάνιοι και Κινέζοι.

Οι κύριες δύο εθνικότητες στο Πρόγραμμα είναι οι Ρώσοι με μεγάλη διαφορά και οι Κινέζοι. Επίσης η Λευκωσία έχει μικρό αριθμό συναλλαγών και η όποια αύξηση δεν οφείλεται στο Πρόγραμμα. Η Αμμόχωστος έχει επίσης μικρό αριθμό συναλλαγών και η επίδραση του Προγράμματος είναι στις κατοικίες. Στη Λάρνακα η αύξηση είναι μικρή και οφείλεται γενικά στην αυξημένη ζήτηση, οι αγοραστές είναι κυρίως Λιβάνιοι και η όποια αύξηση δεν φαίνεται να οφείλεται στο Πρόγραμμα.

Επίπτωση στον τομέα των κατασκευών
Ένας τρόπος να υπολογιστεί το μερίδιο των επενδυτών του ΚΕΠ στο σύνολο της αγοράς ακινήτων είναι με βάση στοιχεία από το Κτηματολόγιο. Με βάση υπολογισμούς, διαιρώντας το ποσό της Επένδυσης σε ακίνητα μέσω του ΚΕΠ με το Ολικό Συνολικό Αποδεχθέν Ποσό € από τα στοιχεία του Κτηματολογίου, είτε με τη χρονιά της πολιτογράφησης είτε με κάποιο σταθμικό μέσο όρο 3 ετών. Σημειώνεται ότι, λόγω του ότι η επένδυση έχει πραγματοποιηθεί εντός 3,5 ετών από την ημερομηνία της πολιτογράφησης τα ποσά δεν αναφέρονται σε αγοραπωλησίες ακινήτων της εκάστοτε χρονιάς. (Υπόθεση εργασίας είναι ότι η αγορά έγινε κατά 50% την τρέχουσα χρονιά, 35% την προηγούμενη και 15% την πιο προηγούμενη).

Το 2018 το ποσοστό των συναλλαγών που αφορούσε το Πρόγραμμα ανήλθε περίπου στο 38%. Σημαντική είναι και η αύξηση του μεριδίου από το 2015 που ήταν γύρω στο 19.5%.

Επίπτωση στην αύξηση της Προστιθέμενης Αξίας στον τομέα των κατασκευών/Επενδύσεις σε Κατασκευές
Η προστιθέμενη αξία του κατασκευαστικού τομέα αυξήθηκε κατά €110  εκατ. το 2016, €207  εκατ. το 2017, €93  εκατ. το 2018Η1 και €150  εκατ. το 2018/9μ. Η επίδραση του Προγράμματος στην Προστιθέμενη Αξία (ΠΑ) είναι 0,1 π.μ. το 2016, 0,3 π.μ. το 2017 και γύρω στο 0,4 π.μ. το 2018/6μ-2018/9μ. Η αντίστοιχη αύξηση στη συνολική Προστιθέμενη Αξία ήταν 4,8% το 2016, 4,2% το 2017 και γύρω στο 4% το 2018.

Εκτός από την άμεση επίπτωση, υπάρχει και η έμμεση επίπτωση λόγω δευτερογενών επιπτώσεων (spillovers) και σε άλλους τομείς της οικονομίας όπως στην κατανάλωση, τις επαγγελματικές υπηρεσίες, την εκπαίδευση, τη δημιουργία φορολογικών εσόδων και άλλους τομείς από τους νέους κατοίκους και τις οικογένειες τους τα οποία δεν μπορούν να μετρηθούν αλλά προσθέτουν στην ήδη άμεση επίπτωση από τον τομέα των κατασκευών.

Διαδικασία Ελέγχου
Σχετικά με τις αντιδράσεις από ΕΕ θέματα ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, η μελέτη του ΥΠΟΙΚ σημειώνει πως το Σχέδιο προβλέπει ότι όλοι οι αιτούντες, ακόμη και τα μέλη οικογένειας του επενδυτή, θα πρέπει να είναι λευκού ποινικού μητρώου και το όνομα τους να μην περιλαμβάνεται στον κατάλογο των προσώπων, των οποίων διατάσσεται η δέσμευση της περιουσίας εντός των ορίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, σημαντικός έλεγχος διενεργείται από τη Διεύθυνση ΔΕΕ&ΔΑΣ του Αρχηγείου Αστυνομίας. Συγκεκριμένα, με την υποβολή της αίτησης αποστέλλεται στην υπηρεσία αντίγραφο του διαβατηρίου του/της αιτούντος/ αιτούσας και ο έλεγχος διενεργείται μέσω βάσεων δεδομένων υπηρεσιών ασφαλείας. Τέλος σε περιπτώσεις που εντοπιστούν πληροφορίες που φέρουν τον/την αιτών/αιτούσα να εμπλέκεται σε οικονομικό έγκλημα ζητείται η συνδρομή της Μονάδας Καταπολέμησης Αδικημάτων Συγκάλυψης (ΜΟΚΑΣ), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις λόγω του ότι υπήρξαν πληροφορίες ή τέθηκαν ερωτηματικά αναφορικά με θέματα ασφαλείας του κράτους ζητήθηκε και η συνδρομή της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ).

Όσον αφορά σε θέματα ελέγχου των κεφαλαίων του επενδυτή, σύμφωνα με τις διατάξεις του Σχεδίου ζητείται από όλους τους αιτούντες να προσκομίσουν αποδεικτικά ότι οι οποίες συναλλαγές έγιναν μέσω κυπριακών τραπεζικών ιδρυμάτων. Συγκεκριμένα, ζητείται όπως προσκομιστούν αντίγραφα των εμβασμάτων που να αποδεικνύουν ότι τα κεφάλαια εισήχθησαν στην Κύπρο από το εξωτερικό και ότι κατέληξαν σε λογαριασμό του πωλητή ή της εταιρείας ή του επενδυτικού ταμείου σε κυπριακό τραπεζικό ίδρυμα.

Τέλος, σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι το οποιοδήποτε Κριτήριο ή Όρος ή Προϋπόθεση καταστρατηγείται, η Πολιτογράφηση είναι δυνατόν να ανακληθεί και η εν λόγω πρόβλεψη έχει ήδη εφαρμοστεί.