Δρ. Δ. Κωνσταντινίδης: Ο χαλκός ηγείται της πράσινης επανάστασης

Ιστορικά, η μεταλλευτική δραστηριότητα, ιδιαίτερα του χαλκού, συνέβαλε στην τεχνολογική και κοινωνική ανάπτυξη του νησιού μας μέσα από την εισαγωγή τεχνολογίας και επιστημοσύνης, καθώς και τη δημιουργία υποδομών.

Μετά από μια διακοπή περίπου πέντε δεκαετιών, η μεταλλευτική δραστηριότητα αναβιώνει σήμερα με αιχμή του δόρατος τον χαλκό, το μέταλλο που θα ηγηθεί της πράσινης ανάπτυξης, όπως αναφέρει στο InBusinessNews o Δρ. Δημήτριος Κωνσταντινίδης, γεωλόγος και μέλος του Δ.Σ. της Venus Minerals. Μιας μεταλλευτικής εταιρείας που εδρεύει στην Κύπρο και η οποία διεξάγει έρευνες για τον εντοπισμό αποθεμάτων χαλκού και χρυσού.

Διαβάστε ακόμα: 

Αυτά είναι τα νέα ξενοδοχεία θα δούμε φέτος (photos)

Ο «κακός λύκος» κοντοζυγώνει και ψάχνει προσωπικό

Γ. Μισιρλής: Υψηλές τιμές διαμερισμάτων λόγω χαμηλής προσφοράς

Μεγαλώνοντας την εποχή που η μεταλλευτική βιομηχανία ήταν στο απόγειό της, ο Δρ. Κωνσταντινίδης έχει αποτυπώσει τη σημασία του χαλκού για την Κύπρο ιστορικά, αλλά και όσον αφορά στο μέλλον, στο βιβλίο του Aes Cyprium.

Αντιλαμβάνομαι είχατε προσωπική σχέση με την μεταλλωρυχεία πριν ασχοληθείτε επαγγελματικά με το θέμα;

Πράγματι. Ο πατέρας μου υπήρξε για κάποια περίοδο μεταλλωρύχος στην Καλαβασό, πολύ κοντά στην κοινότητα όπου γεννήθηκα, τη Σκαρίνου. Τα δείγματα με αστραφτερούς σιδηροπυρίτες που μου έδωσε - στην ηλικία των τριών χρόνων – ενδεχομένως να με είχαν εντυπωσιάσει τόσο, που στα δεκαεννιά μου βρέθηκα στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας να σπουδάζω γεωλογία. Για διδακτορική διατριβή επέλεξα να μελετήσω ένα μεταλλείο στη Τσεχία με παρόμοια γεωλογικά χαρακτηριστικά με τα κοιτάσματα της Κύπρου.   

Τι σας οδήγησε στη συγγραφή του Aes Cyprium;

Αφενός μια τυχαία συζήτηση που είχα με την Κυριακή Κώστα του Μη Κερδοσκοπικού Πολιτιστικού Ιδρύματος Φανερωμένης 70 και αφετέρου η προσωπική ανάγκη να μοιραστώ κάποιες γνώσεις μου με όσο το δυνατό περισσότερο κόσμο, προβάλλοντας ταυτόχρονα ένα σημαντικό «όπλο» της Ενάλιας Γης. Από τα «όπλα» που όχι μόνο δεν σκοτώνουν, αλλά μπορούν να δημιουργήσουν αξία και ευημερία σε αυτό τον Βράχο της Ανατολικής Μεσογείου.   

Ιστορικά, πότε ξεκίνησε η εξόρυξη χαλκού στην Κύπρο;

Είναι τόσο παλιά, όσο και η ιστορία του νησιού. Η ανακάλυψη πλούσιων μεταλλευμάτων στη βόρεια πλαγιά της οροσειράς του Τροόδου οδήγησε στην εκμετάλλευση και επεξεργασία του κατά την ομώνυμη Εποχή του Χαλκού (3900-2500 π.Χ.), αρχικά σε τοποθεσίες όπως το Αμπελικό και Αλέτρι, και αργότερα σε πολλές άλλες περιοχές. Μέχρι και το τέλος της Ρωμαϊκής Εποχής (330 μ.Χ.), η Κύπρος παρέμεινε μια από τις κύριες παραγωγούς χαλκού του τότε γνωστού κόσμου.

Στη λεγόμενη «Ύστερη Εποχή του Χαλκού», σε σχεδόν όλα τα μεγάλα κέντρα παραγωγής του «κόκκινου μετάλλου», όπως της Έγκωμης, του Κιτίου, του Χαλά Σουλτάν Τεκκέ, της Παλαίπαφου και του Μαρωνείου, υπήρξε έντονη εξόρυξη και επεξεργασία. Το ίδιο συνέβαινε και σε μικρότερους οικισμούς, όπως της Άλασσας και της Καλαβασού.

Ποιες οι χρήσεις του χαλκού τότε και σε ποιες άλλες χώρες εξαγόταν;

Χρησιμοποιήθηκε κυρίως για παραγωγή γεωργικών και ιατρικών εργαλείων, όπλων και προσωπικών αντικειμένων. Ο χαλκός ήταν ο λόγος που ο άνθρωπος της αρχαιότητας εγκατέλειψε την πέτρα ως πρωτόγονο εργαλείο.  

Η εξαγωγή του Κυπριακού Μετάλλου (Aes Cyprium), όπως το ονόμασαν οι Ρωμαίοι, ήταν αυτό που έκανε «παγκόσμια» γνωστή την Κύπρο και αποτέλεσε και την κύρια αιτία που οι τότε «μεγάλες δυνάμεις» ενδιαφέρθηκαν να αποικήσουν το νησί. Η ανακάλυψη του ναυαγίου του Ulu Burun, το 1982, έφερε στο φως πάνω από δέκα τόνους κυπριακών χάλκινων ταλάντων σε πλοίο που βυθίστηκε στα ανοιχτά της ΝΔ ακτής της Τουρκίας στα τέλη του 14ου  αιώνα π.Χ. Η ποσότητα αυτή καταδεικνύει πόσο σημαντικός παράγοντας για το τότε διεθνές εμπόριο ήταν η Κύπρος.  

Πότε και γιατί σταμάτησε η εξόρυξη;

Με τη δύση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας τελειώνει και η για χιλιετίες εξόρυξη των μεταλλευμάτων χαλκού στην Κύπρο κατά την αρχαιότητα. Κατά την άποψη μου, δύο είναι οι βασικοί λόγοι: α) είχαν εξαντληθεί όλα τα επιφανειακά και αβαθή κοιτάσματα των λεγόμενων μεικτών θειούχων μεταλλευμάτων, και β) επειδή οι μετέπειτα κατακτητές δεν είχαν κατανοήσει πλήρως τη αξία και σημασία του μετάλλου. Βέβαια, η παραγωγή χαλκού στην Κύπρο επαναλήφθηκε τον 20ο  αιώνα μ.Χ. Τα κυριότερα κοιτάσματα που έτυχαν εκμετάλλευσης ήταν αυτά της Λίμνης και της Φουκάσας (Σκουριώτισσας). Το 1919 η Cyprus Mines Corporation ανακάλυψε το μεγαλύτερο και πλουσιότερο κοίτασμα που έχει ποτέ ανακαλυφθεί στην Κύπρο, αυτό του Μαυροβουνίου.

Τα αποθέματα του υπολογίστηκαν σε 17 εκατομμύρια τόνους μεταλλεύματος μέσης περιεκτικότητας σε χαλκό περίπου 4,5%. Στη συνέχεια ανακαλύφθηκαν τα κοιτάσματα στις περιοχές Σια-Μαθιάτη και Καλαβασού, τα οποία αργότερα αξιοποιήθηκαν από την Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία. Η περίοδος 1950-1970 στον 20ο αιώνα αποτελεί τη «χρυσή εποχή» της μεταλλευτικής βιομηχανίας, αφού οι εξαγωγές ορυκτών έφτασαν περίπου το 50% των συνολικών εξαγωγών της Κύπρου.

Η μείωση των τιμών, η εξάντληση των γνωστών κοιτασμάτων και η αποτυχία εντοπισμού νέων, οδήγησαν σταδιακά σε μαρασμό της μεταλλευτικής βιομηχανίας. Η τουρκική εισβολή του 1974 δε, οδήγησε στη βίαιη απότομη μείωση της μεταλλευτικής δραστηριότητας λόγω του ότι κάποιες εγκαταστάσεις επεξεργασίας ήταν στον βορρά.

Υπάρχει εκτίμηση για τα υφιστάμενα αποθέματα χαλκού στην Κύπρο;

Η εκτίμηση του συνόλου των υφιστάμενων αποθεμάτων χαλκού δεν είναι τόσο εύκολη υπόθεση. Αν μιλάμε για τα γεωλογικά αποθέματα, με βάση τη μοντελοποίηση διαφόρων γεωεπιστημονκών στοιχείων, αλλά και αποτελεσμάτων από πρόσφατες γεωτρήσεις ορισμένων ερευνητικών εταιρειών, αυτά ανέρχονται σε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους μεταλλεύματος με μέση περιεκτικότητα που να επιτρέπει την πρόβλεψη ότι θα είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα. Βέβαια, στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για βαθιά κοιτάσματα που απαιτούν υπόγεια εξόρυξη και ως εκ τούτου σημαντικές επενδύσεις.

Η σημερινή ωστόσο τιμή του χαλκού και η πρόβλεψη για περαιτέρω άνοδο της, λόγω του στρατηγικού ρόλου του μετάλλου στην πράσινη ανάπτυξη και την κυκλική οικονομία, δημιουργούν τη βεβαιότητα ότι υπάρχουν τέτοιοι επενδυτές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κοινοπραξία ανάμεσα στη Venus Minerals και τη Hellenic Copper Mines για την ανάπτυξη του μεταλλείου χαλκού στο Απλίκι.

Πού χρησιμοποιείται ο χαλκός σήμερα και πόσο σημαντικός είναι για την πράσινη ανάπτυξη/οικονομία;

Θα έλεγα απλά ότι είναι παντού. Στα γραφεία και τα σπίτια μας. Μας φέρνει ηλεκτρισμό και νερό, μας μεταφέρει παντού με αυτοκίνητα, τρένα και αεροπλάνα, αφού χρησιμοποιείται στις καλωδιώσεις οχημάτων και όλων των μεταφορικών μέσων.

Σχεδόν το 70% τη παραγωγής χαλκού χρησιμοποιείται σε ηλεκτρικές εφαρμογές. Σε καλώδια κάθε τύπου: Τηλεφωνίας, ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεπικοινωνίας. Σε καλωδιώσεις οικιακού και βιομηχανικού τύπου.

Ο χαλκός είναι ανάμεσα στα στρατηγικά μέταλλα χωρίς τα οποία δεν μπορούν να κατασκευαστούν τα ηλεκτρονικά οχήματα. Είναι το μέταλλο που κυριολεκτικά μας ενώνει: βρίσκεται στα κινητά, στις τηλεοράσεις και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές μας. Μας προστατεύει από τους ιούς· ακόμα και από τον COVID.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η Κυκλική Οικονομία και η Πράσινη Ανάπτυξη θα στηριχθεί στο Aes Cyprium. Ο χαλκός μπορεί να ανακυκλωθεί επανειλημμένα χωρίς απώλεια των ιδιοτήτων και της απόδοσης του, ενώ η ανακύκλωση του απαιτεί έως και 85% λιγότερη ενέργεια από την πρωτογενή παραγωγή.Έχει καθοριστικό ρόλο στα συστήματα ανανεώσιμων πηγών για την παραγωγή ηλιακής, υδροηλεκτρικής, θερμικής και αιολικής ενέργειας.

Θα τολμούσα να πω ότι ο χαλκός είναι ο ηγέτης της Πράσινης Επανάστασης που θα φέρει στην ανθρωπότητα το περιβάλλον που της αξίζει.  

Έχουν αναπτυχθεί νέες μέθοδοι εξόρυξης που είναι πιο φιλικοί προς το περιβάλλον;

Είναι γεγονός ότι η μεταλλευτική δραστηριότητα του παρελθόντος άφησε σημαντικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, ωστόσο, οι σύγχρονες μέθοδοι εξόρυξης έχουν αλλάξει ριζικά. Συγκεκριμένα, οι σύγχρονες μεταλλευτικές εταιρείες, όπως η Venus Minerals, χρησιμοποιούν προηγμένες μεθόδους έρευνας, εξόρυξης και επεξεργασίας, ειδικά σχεδιασμένες ώστε να ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και να μεγιστοποιούν την απόδοση.

Οι προδιαγραφές που εφαρμόζουμε μπορούν να συγκριθούν με αντίστοιχες που ακολουθούνται στις πλέον απαιτητικές αγορές παγκοσμίως, σε ό,τι αφορά την υλοποίηση νέων αναπτυξιακών έργων, περιοχές με ώριμες βιομηχανίες όπως η Σκανδιναβία, Βόρεια Αμερική και Αυστραλία, μεταξύ άλλων. Όπως έχω προαναφέρει, στην Venus Minerals παραμένουμε προσηλωμένοι στην εφαρμογή υψηλών περιβαλλοντικών προτύπων. Θεωρούμε ότι είναι ευθύνη και καθήκον μας, τόσο απέναντι στο περιβάλλον όσο και απέναντι στην κοινωνία.