Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρόσφατα επτά στοχευμένες δράσεις με στόχο τη μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για νοικοκυριά και επιχειρήσεις και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Κεντρική επιδίωξη είναι η αντιμετώπιση της υστέρησης έναντι ΗΠΑ και Ασίας, παράλληλα με τη συνέχιση της πράσινης μετάβασης.
Οι τιμές βιομηχανικού ηλεκτρισμού στην Ευρώπη παραμένουν δύο έως τρεις φορές υψηλότερες από τις ΗΠΑ και σημαντικά υψηλότερες από την Κίνα και τη Νοτιοανατολική Ασία. Η διαφορά κόστους οδηγεί ολοένα και περισσότερες βιομηχανίες να εξετάζουν το ενδεχόμενο μετεγκατάστασης εκτός ΕΕ, αναζητώντας φθηνότερη ενέργεια. Για χώρες όπως η Κύπρος, όπου τα τιμολόγια ηλεκτρισμού παραμένουν πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ και η αγορά είναι μικρή και σχετικά απομονωμένη, η κατάσταση αυτή ασκεί σημαντική πίεση στα νοικοκυριά και επηρεάζει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργοποιεί επτά βασικούς άξονες πολιτικής. Πρώτον, προτρέπει τα κράτη μέλη να αξιοποιήσουν πλήρως το νέο πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων (CISAF), το οποίο επιτρέπει ενισχυμένη στήριξη στις ενεργοβόρες βιομηχανίες, τόσο μέσω παρεμβάσεων στο ενεργειακό κόστος όσο και μέσω επιδοτήσεων για την αποανθρακοποίησή τους έως το 2030. Δεύτερον, διευκολύνει τη διοχέτευση ανεκμετάλλευτων πόρων από τα Ταμεία Συνοχής σε δίκτυα και υποδομές αποθήκευσης ενέργειας, με αναθεωρημένα εθνικά προγράμματα και τεχνική υποστήριξη από τις υπηρεσίες της.
Τρίτον, η Επιτροπή στηρίζει την περαιτέρω ανάπτυξη διμερών συμφωνιών αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (power purchase agreements – PPAs), με έμφαση σε μακροχρόνια συμβόλαια μεταξύ παραγωγών ΑΠΕ και βιομηχανικών καταναλωτών. Σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή πιλοτικό πρόγραμμα ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ για τη μείωση του χρηματοοικονομικού κινδύνου τέτοιων συμβολαίων και την ενίσχυση της πρόσβασης σε φθηνότερη ενέργεια από ΑΠΕ. Τέταρτον, προωθείται η επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για έργα ΑΠΕ, αποθήκευσης και δικτύων, με αξιοποίηση της αναθεωρημένης Οδηγίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και με την εξαγγελία πρόσθετων μέτρων απλούστευσης.
Πέμπτον, δίνεται έμφαση στην ενίσχυση των διασυνοριακών διασυνδέσεων και των εθνικών δικτύων, ώστε η ηλεκτρική ενέργεια να μπορεί να διοχετεύεται αποδοτικά προς τις περιοχές με υψηλή ζήτηση και υψηλές τιμές. Η πρωτοβουλία των «ενεργειακών διαδρόμων» στοχεύει οκτώ κρίσιμα σημεία συμφόρησης, μεταξύ των οποίων η καλύτερη διασύνδεση της Ιβηρικής Χερσονήσου με τη Γαλλία, η ενίσχυση του ενεργειακού εφοδιασμού στα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και η σταδιακή άρση της ηλεκτρικής απομόνωσης της Κύπρου μέσω νέων διασυνδέσεων με την ηπειρωτική Ευρώπη. Η ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου θεωρείται στρατηγικής σημασίας, καθώς αναμένεται να συμβάλει στη μείωση του κόστους, στην ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού και στην πλήρη ένταξη της χώρας μας στην Ενεργειακή Ένωση. Έκτον, προωθείται η περαιτέρω διαφοροποίηση των προμηθευτών φυσικού αερίου, με μηχανισμό κοινής συλλογής ζήτησης για τις χώρες της περιοχής και συνεργασία με εταίρους όπως οι ΗΠΑ, η Νορβηγία και το Κατάρ, με στόχο πιο ανταγωνιστικές τιμές και ενισχυμένη ενεργειακή ασφάλεια.
Έβδομος άξονας αφορά τη φορολογία της ενέργειας, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αντιπροσωπεύει έως και το ένα τρίτο του τελικού λογαριασμού. Η ΕΕ προετοιμάζει συστάσεις για στοχευμένες μειώσεις της φορολογικής επιβάρυνσης, με έμφαση στις ενεργοβόρες βιομηχανίες και στους ευάλωτους καταναλωτές, ώστε οι παρεμβάσεις να έχουν άμεσο και μετρήσιμο αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, το πακέτο μέτρων μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονομήσεις περίπου 45 δισεκατομμυρίων ευρώ ήδη το 2026, να υπερβεί τα 130 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως το 2030 και να συσσωρεύσει συνολικό όφελος 2,5 τρισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2040.
Η επιτυχία των παρεμβάσεων αυτών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ταχύτητα και την ποιότητα εφαρμογής τους σε εθνικό επίπεδο. Αν η Κύπρος και οι γειτονικές χώρες της Ανατολικής Μεσογείου αξιοποιήσουν εγκαίρως τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά εργαλεία, χρηματοδοτικούς πόρους, κανόνες κρατικών ενισχύσεων, μηχανισμούς PPAs και φορολογικές ρυθμίσεις, μπορούν να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών τους. Σε διαφορετική περίπτωση, ο κίνδυνος είναι τα προβλεπόμενα οφέλη να καθυστερήσουν και να αποδειχθούν ανεπαρκή σε σχέση με την ταχύτητα των εξελίξεων στις διεθνείς αγορές ενέργειας.
*Καθηγητής Ενεργειακών Συστημάτων, Frederick University
