Η ατάκα εμφανίστηκε, νομίζω, τη δεκαετία του ’80. Τουλάχιστον εγώ τότε την πρωτοάκουσα: «Οι επόμενοι πόλεμοι θα είναι για το νερό». Παρόλο που οι επόμενοι πόλεμοι ήταν για το πετρέλαιο και η «προφητεία» χάθηκε κάπου ανάμεσα σε γεωτρήσεις και αγωγούς, τον τελευταίο χρόνο κάνει comeback. Όχι με στρατούς και άρματα, αλλά με άδειες δεξαμενές και στεγνά φράγματα. Ακόμα και το πρόσφατο βαρομετρικό χαμηλό «Byron», που πέρασε από την Κύπρο αφήνοντας πίσω του κάποιες καλές ποσότητες βροχής, περισσότερο μας θύμισε πόσο εξαρτημένοι είμαστε από τέτοια σύντομα διαλείμματα σωτηρίας. Ήρθε, έβρεξε, έφυγε. Και η μεγάλη εικόνα έμεινε η ίδια. Το πρόβλημα δεν είμαι μόνο αυτό της λειψυδρίας. Οι προεκτάσεις στην οικονομία είναι τρομακτικές.
Οι ειδήσεις των τελευταίων ημερών είναι αποκαλυπτικές. Στην Κύπρο, τα στοιχεία για τα φράγματα είναι απογοητευτικά. Με εισροές-ψίχουλα και συνολική πληρότητα κάτω από το 10%, η εικόνα μόνο καθησυχαστική δεν είναι. Την ίδια ώρα, αλλού στον κόσμο, η «ημέρα μηδέν» δεν είναι πια θεωρητικό σενάριο. Η Τεχεράνη μετρά αντίστροφα για το ενδεχόμενο να στερέψουν οι βρύσες μιας μητρόπολης δεκάδων εκατομμυρίων, με φράγματα σε μονοψήφια ποσοστά και διακοπές νερού ήδη σε εξέλιξη. Η ξηρασία στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική βαθαίνει, οι θερμοκρασίες σπάνε ρεκόρ και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για κοινωνίες και οικονομίες που «γονάτισαν» από τη ζέστη και την έλλειψη νερού.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, οι θερμοκρασίες σε ευάλωτες περιοχές αυξάνονται με ρυθμό διπλάσιο του παγκόσμιου μέσου όρου, επιταχύνοντας την κλιματική κρίση και επιβαρύνοντας κοινωνίες που έχουν ήδη γονατίσει, όπως επισημαίνει η επικεφαλής του WMO, Celeste Saulo. Η μέση θερμοκρασία το 2024 ήταν περίπου 1,08°C υψηλότερη από τον μέσο όρο της περιόδου 1991–2020, ενώ από τη δεκαετία του ’80 τα κύματα καύσωνα γίνονται ολοένα και πιο συχνά, μακρά και έντονα, με ορισμένες χώρες να αγγίζουν ή και να ξεπερνούν τους 50°C.
Μέσα σε αυτό το παζλ ειδήσεων, η Κύπρος δεν είναι εξαίρεση. Είναι απλώς μια πιο μικρή εκδοχή του ίδιου προβλήματος. Και εδώ αρχίζει η οικονομική διάσταση του νερού, που συχνά υποτιμάται επειδή το θεωρούμε αυτονόητο. Το νερό, όμως, δεν είναι απλώς φυσικός πόρος. Χωρίς αυτόν, η οικονομία αρχίζει να «τρίζει».
Η γεωργία το ξέρει πρώτη και καλύτερα. Λιγότερο νερό σημαίνει χαμηλότερες αποδόσεις, υψηλότερο κόστος και μεγαλύτερη αβεβαιότητα για τους παραγωγούς. Στην Κύπρο, καλλιέργειες-ταυτότητα όπως οι πατάτες, τα εσπεριδοειδή ή τα αμπέλια, επηρεάζονται άμεσα. Το αποτέλεσμα μεταφράζεται σε ακριβότερα προϊόντα στο ράφι, σε απώλεια εισοδήματος στην ύπαιθρο και, τελικά, σε περισσότερες εισαγωγές. Με άλλα λόγια, σε χρήμα που φεύγει από τη χώρα γιατί το νερό δεν έμεινε.
Ο τουρισμός, η «βαριά βιομηχανία» μας, διψά κι αυτός. Ξενοδοχεία, πισίνες, εγκαταστάσεις και αυξημένη κατανάλωση τους θερινούς μήνες συμπίπτουν με την περίοδο της μεγαλύτερης λειψυδρίας. Η έλλειψη νερού ανεβάζει τα λειτουργικά κόστη, επιβάλλει επενδύσεις σε αφαλάτωση και ανακύκλωση και, αργά ή γρήγορα, περνά στον λογαριασμό. Είτε του επιχειρηματία είτε του επισκέπτη, μάλλον και των δύο. Στη βιομηχανία και στις υπηρεσίες, το νερό είναι εξίσου κρίσιμο. Διακοπές στην παροχή, ανάγκη για νέες τεχνολογίες εξοικονόμησης, αυξημένα κόστη λειτουργίας.
Και φυσικά, υπάρχει το κράτος. Όταν το νερό λιγοστεύει, το δημόσιο ταμείο ανοίγει. Αφαλατώσεις, αγωγοί, φράγματα, επαναχρησιμοποίηση λυμάτων, όλα απαιτούν επενδύσεις και ενέργεια. Στην Κύπρο, όπου η αφαλάτωση είναι σχεδόν μονόδρομος, το νερό και το ρεύμα χορεύουν έναν ακριβό χορό. Όσο λείπει το ένα, τόσο ακριβαίνει και το άλλο. Στο βάθος, υπάρχει και το περιβάλλον. Υποβάθμιση, ερημοποίηση, απώλεια βιοποικιλότητας. Όλα αυτά δεν είναι απλώς οικολογικοί όροι, αλλά παράγοντες που επηρεάζουν την αξία της γης, την ποιότητα ζωής και, τελικά, την οικονομική σταθερότητα.
Ίσως τελικά η ατάκα των ’80s να μην ήταν τόσο υπερβολική. Οι πόλεμοι για το νερό μπορεί να μη γίνονται με όπλα, αλλά με τιμολόγια, επενδύσεις ανάγκης και επιλογές χωρίς εύκολες λύσεις. Και σε έναν τόπο όπως η Κύπρος, κάθε σταγόνα δεν είναι απλώς νερό. Είναι ανάπτυξη, κόστος, μέλλον. Η ηχώ μας πρόλαβε. Το ερώτημα είναι αν μας βρήκε προετοιμασμένος.
