Γιατί πρέπει η Κύπρος να ηγηθεί στον βιώσιμο τουρισμό

Ο τουρισμός αποτελεί τόσο τη ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας, ενώ συνάμα δημιουργεί πληθώρα περιβαλλοντικών προκλήσεων και αναγκών σε πόρους για τις απαιτήσεις της αυξητικής τάσης της βιομηχανίας.

Με το νησί να υποδέχεται ετησίως επισκέπτες που φτάνουν σχεδόν τετραπλάσιο αριθμό από τον πληθυσμό του, ο βιώσιμος τουρισμός δεν είναι πλέον επιλογή πολιτικής, αλλά κρίνεται ως επιτακτικό ζήτημα προτεραιότητας.

Γι’ αυτό το CARDET, μέσα από το έργο Upskilling for Sustainable Tourism (UST), εξοπλίζει τους τοπικούς φορείς με τα εργαλεία, την εκπαίδευση και τη γνώση που χρειάζονται για να ηγηθούν της αλλαγής από τη βάση.

Μία εύθραυστη ισορροπία

Η Κύπρος διαθέτει έναν ισχυρό και ελκυστικό τουριστικό τομέα, χτισμένο στις παραλίες της, τον φυσικό και πολιτιστικό της πλούτο και τη μεσογειακή της γοητεία.

Ωστόσο, αυτή η επιτυχία συνοδεύεται από εντεινόμενες προκλήσεις: λειψυδρία, διάβρωση ακτών λόγω κλιματικής αλλαγής, υπερανάπτυξη και δασικές πυρκαγιές. Αυτά επιδεινώνονται από ένα εποχιακό και υψηλής έντασης τουριστικό μοντέλο, συγκεντρωμένο κυρίως στις παράκτιες περιοχές κατά τους θερινούς μήνες.

Η πρόσφατη μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης-μείωση των δήμων και δημιουργία επαρχιακών οργανισμών-δημιουργεί μία σημαντική ευκαιρία. Όμως, η θεσμική αλλαγή από μόνη της δεν αρκεί.

Απαιτείται ουσιαστική αποκέντρωση, με παροχή πόρων και αυτονομίας στους τοπικούς φορείς ώστε να διαμορφώνουν και να εφαρμόζουν βιώσιμες τουριστικές στρατηγικές.

Τοπική ηγεσία: Κλειδί για τη βιωσιμότητα

Σήμερα, σύμφωνα με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί καταδεικνύεται ότι οι περισσότεροι Δήμοι παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένοι στους στρατηγικούς σχεδιασμούς που καθορίζονται από το Υφυπουργείο Τουρισμού και τις Εταιρείες Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής (ΕΤΑΠ). Παρόλο που πρωτοβουλίες όπως η Heartland of Legends, το Cyprus Breakfast και η Κυπριακή Εταιρεία Αγροτουρισμού είναι αξιέπαινες, οι Δήμοι συχνά δεν διαθέτουν τα απαραίτητα εργαλεία, δεξιότητες ή και χρηματοδότηση και το απαιτούμενο νομικό πλαίσιο για να ηγηθούν ουσιαστικής αλλαγής.

Ως κορυφαίο κέντρο έρευνας και καινοτομίας, το CARDET καλύπτει αυτό το κενό μέσα από το έργο Upskilling for Sustainable Tourism (UST)-συγχρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Αρ. Έργου: 2022-1-SE01-KA220-VET-000089744).

Η πρωτοβουλία αυτή ενισχύει τις επαγγελματικές και επιχειρηματικές δεξιότητες, προωθεί τον τουρισμό με επίκεντρο την κοινότητα και καλλιεργεί την περιβαλλοντική και κοινωνική υπευθυνότητα. Μέσα από την ενδυνάμωση των τοπικών φορέων, το UST δημιουργεί τις βάσεις για έναν μακροπρόθεσμο, τοπικά προσαρμοσμένο μετασχηματισμό.

Η ενδυνάμωση των Δήμων μπορεί να φέρει πραγματική αλλαγή. Οι τοπικές Αρχές γνωρίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των περιοχών τους.

Από την ανάδειξη των φυσικών τοπίων μέσο της δημιουργίας μονοπατιών και τη στήριξη τοπικών παραγωγών και κοινοτήτων, μέχρι την εφαρμογή πρακτικών κυκλικής οικονομίας, μπορούν να προσδιορίσουν και να προωθήσουν την ταυτότητα τους.

Μικρές, ορατές παρεμβάσεις μπορούν να έχουν δυσανάλογα μεγάλο αντίκτυπο, ευαισθητοποιώντας τους τουρίστες, εμπλέκοντας κατοίκους και αλλάζοντας τις προσδοκίες του κλάδου.

Συνεργασίες και πολιτική: Μια ενιαία στρατηγική

Ωστόσο, οι τοπικές προσπάθειες δεν αρκούν από μόνες τους. Οι συνεργασίες είναι καθοριστικές. Οι Δήμοι οφείλουν να συνεργαστούν με ΜΚΟ, περιβαλλοντικές οργανώσεις, μικρές επιχειρήσεις και επαγγελματίες του τουρισμού. Οι φορείς αυτοί προσφέρουν ήδη καινοτόμες, κοινοτικά βασισμένες λύσεις. Αυτό που συχνά λείπει είναι ο συντονισμός, η ηγεσία και μια ενιαία στρατηγική κατεύθυνση.

Η Κύπρος πρέπει να ενισχύσει την εθνική της φωνή. Αυτό περιλαμβάνει την κύρωση βασικών περιβαλλοντικών πρωτοκόλλων, όπως η Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιων Ζωνών (ICZM), και την υιοθέτηση μιας συνεκτικής εθνικής στρατηγικής για τον βιώσιμο τουρισμό. Δεν υπάρχει χώρος για αποσπασματικές ή επιφανειακές παρεμβάσεις. Αυτό που απαιτείται είναι μακροπρόθεσμος σχεδιασμός που θα συνδυάζει την προστασία του περιβάλλοντος με την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα.

Από πρόκληση σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα

Δεν πρόκειται μόνο για βιωσιμότητα, αλλά για ανταγωνιστικότητα! Οι παγκόσμιες τάσεις στον τουρισμό αλλάζουν. Οι ταξιδιώτες αναζητούν όλο και περισσότερο αυθεντικές εμπειρίες. Θέλουν να περπατήσουν σε μονοπάτια της φύσης, να δοκιμάσουν τοπικά κρασιά, να διανυκτερεύσουν σε παραδοσιακούς οικισμούς. Η Κύπρος μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτή τη ζήτηση, εάν κινηθεί αποφασιστικά και με συμμετοχικό τρόπο.

Με πρωτοβουλίες όπως το UST, με γνήσια ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης και με σταθερή εθνική δέσμευση, η Κύπρος μπορεί όχι μόνο να προστατεύσει το μέλλον της, αλλά και να ηγηθεί στον βιώσιμο τουρισμό σε όλη τη Μεσόγειο — και πέρα από αυτήν.

Περισσότερες πληροφορίες για την πρωτοβουλία UST: ustproject.eu

• Μάριος Δημοσθένους, Ειδικός στα θέματα Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας /Ερευνητής , Ερευνητικό Κέντρο CARDET