Αυστηρή εποπτεία των ΚΕΠΕΥ με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα

Σε μια εποχή όπου η διαφάνεια, η λογοδοσία και η συμμόρφωση με τις εκάστοτε ευρωπαϊκές οδηγίες και κανονισμούς βρίσκονται στο επίκεντρο των ρυθμιστικών και εποπτικών εξελίξεων, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ) συνεχίζει απρόσκοπτα το έργο της για άσκηση αποτελεσματικής εποπτείας που να διασφαλίζει την εύρυθμη και υγιή ανάπτυξη της κυπριακής κεφαλαιαγοράς με απώτερο στόχο την προστασία των επενδυτών.

Ο τομέας των επενδυτικών υπηρεσιών στην Κύπρο έχει διαγράψει σημαντική πορεία μετασχηματισμού και ανάπτυξης από την ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004.

Στο διάστημα αυτό, η ΕΚΚ προχώρησε στον εκσυγχρονισμό του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει τον τομέα των επενδύσεων, εμπλουτίζοντας το με σειρά νέων νομοθετικών ρυθμίσεων, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία των επενδυτών και η απρόσκοπτη ανάπτυξη της αγοράς μέσω της παροχής νέων επενδυτικών υπηρεσιών και προϊόντων.

Μεταξύ άλλων, η ΕΚΚ εφαρμόζει πλήρως τις διατάξεις του Νόμου περί Επενδυτικών Υπηρεσιών και του Νόμου για την Παρεμπόδιση καθώς και του Νόμου περί Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες, ενώ διενεργεί τακτικούς και ενδελεχείς ελέγχους στις εποπτευόμενες οντότητες, με βάση το Πλαίσιο Διαχείρισης Κινδύνων (Risk-Based Supervision Framework – RBS-F), το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή περί τα τέλη του 2015 και επικαιροποιείται συνεχώς.

Μέσω του Πλαισίου υπάρχει επικέντρωση στους τομείς της αγοράς, αλλά και τους εποπτευόμενους που ενέχουν τους υψηλότερους κινδύνους. Περαιτέρω, η ΕΚΚ επενδύει στην προληπτική εποπτεία, αναπτύσσοντας σειρά εξειδικευμένων συστημάτων που της επιτρέπουν να συμβαδίζει με τη ραγδαία ψηφιοποίηση του τομέα, διασφαλίζοντας ένα ισχυρό πλαίσιο προστασίας για τους επενδυτές και την ομαλή λειτουργία της αγοράς.

Από το MIFID I στο MiFID II

Ο τομέας των επενδυτικών υπηρεσιών, παρουσίασε σημαντικές αλλαγές, ειδικά μετά την ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, και κατέγραψε σημαντική ανάπτυξη, συμβάλλοντας στον ευρύτερο τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και την κυπριακή οικονομία.

Η εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με το ευρωπαϊκό κεκτημένο διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στον εκσυγχρονισμό του ρυθμιστικού και εποπτικού πλαισίου της κεφαλαιαγοράς. Το 2007, η χώρα μας υιοθέτησε την ευρωπαϊκή Οδηγίας για την παροχή επενδυτικών υπηρεσιών MIFiD I, η οποία άλλαξε άρδην τον επενδυτικό τομέα πανευρωπαϊκά.

Με την υιοθέτησή της εφαρμόστηκε ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις Εταιρείες Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών, γνωστές ως ΕΠΕΥ, σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια. Δηλαδή, ίσχυαν οι ίδιες ρυθμίσεις για την αδειοδότηση και την εποπτεία τους, ενώ παράλληλα δόθηκε και η ευχέρεια της παροχής επενδυτικών υπηρεσιών διασυνοριακά εντός της ΕΕ.

Αυτό, είχε ως αποτέλεσμα οι ΕΠΕΥ να αποκτήσουν τη δυνατότητα να παρέχουν τις υπηρεσίες τους διασυνοριακά στην ευρωπαϊκή επικράτεια και κατ’ επέκταση ο τομέας να παύσει να έχει τοπικό χαρακτήρα, και να ενταχθεί αρχικά, στον ευρωπαϊκό και ακολούθως στο διεθνή χάρτη των επενδυτικών υπηρεσιών.

Το 2018, υιοθετήθηκε στο θεσμικό πλαίσιο της Κύπρου και η νέα ευρωπαϊκή Οδηγία για τις επενδυτικές υπηρεσίες το MIFiD II, το οποίο περιλαμβάνει νέες αυστηρότερες ρυθμίσεις, τόσο για την αδειοδότηση, όσο και για την εποπτεία του Τομέα.

Επιπρόσθετα, έχουν υιοθετηθεί και εφαρμόζονται τα IRR, IRD που αφορούν θέματα προληπτικής εποπτείας, καθώς και όλες τις οδηγίες και κανονισμοί για την εποπτεία του τομέα σε θέματα αποτροπής της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Συναλλαγές και Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας (Anti- Money Laundering). Περαιτέρω, φέτος τέθηκε σε εφαρμογή και ο Κανονισμός για την ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα του Τομέα, γνωστός ως DORA (Digital Operational Resilience Act).

Ως αποτέλεσμα, το ρυθμιστικό και εποπτικό πλαίσιο στην Κύπρο συμβαδίζει πλήρως με αυτό στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση για την προστασία του επενδυτικού κοινού.

Οι ΕΠΕΥ

Σήμερα, οι περισσότερες ΕΠΕΥ είναι fintech και αποτελούν μέρος της εξέλιξης της διεθνούς χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (Digitalisation of Financial Services , δημιουργώντας ένα μοναδικό οικοσύστημα, το οποίο προσφέρει μια γκάμα προϊόντων από ομόλογα, μετοχές και άλλα προϊόντα που έχουν ως βάση τους την τεχνολογία. Ο τομέας αυτός έχει συμβάλει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση στην Κύπρο, τα τελευταία 17 χρόνια.

Μια ΕΠΕΥ για να εξασφαλίσει άδεια, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, θα πρέπει να υποβάλει αίτηση στην αρμόδια αρχή, η οποία στην Κύπρο είναι η ΕΚΚ. Η αίτηση περιλαμβάνει σωρεία πληροφοριών και εγγράφων, για τα οποία απαιτείται χρόνος για την αξιολόγησή τους.

Μεταξύ άλλων περιλαμβάνει, την εξέταση για έγκριση των ιδιοκτητών, των ατόμων που βρίσκονται στην διοίκησή της και σε θέσεις κλειδιά, του επιχειρηματικού μοντέλου, όλων των καταστατικών και των εγγράφων, καθώς και της πηγής χρηματοδότησης των εργασιών και τις σχέσεις με άλλες εταιρείες του ίδιου Ομίλου.

Επιπρόσθετα, γίνεται διερεύνηση και αξιολόγηση, μέσω εξειδικευμένων συστημάτων, των δημόσιων και άλλων πληροφοριών που υπάρχουν διαθέσιμες. Επίσης πριν την αδειοδότηση πραγματοποιείται επιτόπιος έλεγχος στα γραφεία της εταιρείας, καθώς και για τα συστήματα που διαθέτει.

Λόγω της τεχνολογίας και της παγκοσμιοποίησης των αγορών, πολλές ΕΠΕΥ ή και συνδεδεμένες με αυτές εταιρείες, διαθέτουν άδειες και σε τρίτες δικαιοδοσίες από τις εκεί εποπτικές Αρχές. Για το σκοπό αυτό, η ΕΚΚ συνεργάζεται στενά και σε συνεχή βάση με άλλες εποπτικές Αρχές για την ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειρογνωμοσύνης μέσω ειδικών Μνημονίων.

Ειδικά, στην περίπτωση των τρίτων χωρών, η ΕΚΚ συνεργάζεται στενά με τις εκεί εποπτικές Αρχές και εάν τελικά εντοπιστούν αρνητικά δεδομένα ή πληροφορίες, η ΕΚΚ λαμβάνει μέτρα κατά των ιδιοκτητών των ΕΠΕΥ. Ήδη, η ΕΚΚ το έχει πράξει σε αριθμό περιπτώσεων.

Στοχευμένη εποπτική στρατηγική

Ως ΕΚΚ, εφαρμόζουμε μια συνεχή στοχευμένη εποπτική στρατηγική που περιλαμβάνει:

• Εντατικούς επιτόπιους και εξ αποστάσεων ελέγχους.
• Σημαντική αύξηση της στελέχωσης των εποπτικών Τμημάτων της ΕΚΚ.
• Εξειδικευμένα εποπτικά συστήματα.
• Ενεργή συμμετοχή και συνεργασία με διεθνή όργανα όπως η ESMA, η IOSCO, η MONEYVAL και η FATF, καθώς και με άλλες εθνικές εποπτικές Αρχές.
• Έκδοση οδηγιών, εγκυκλίων και πολιτικών που ενισχύουν τη συμμόρφωση.
• Ανάπτυξη εκπαιδευτικών δράσεων για τις εποπτευόμενες οντότητες.
• Χρηματοοικονομική επιμόρφωση, μέσω σωρείας δράσεων με στόχο την επιμόρφωση των επενδυτών και των εν δυνάμει επενδυτών

Σε ετήσια βάση τα εποπτικά Τμήματα της ΕΚΚ πραγματοποιούν εκατοντάδες επιτόπιους και εξ’ αποστάσεως θεματικούς ελέγχους σε εποπτευόμενες οντότητες και κυρίως σε ΚΕΠΕΥ, τα ευρήματα των οποίων δημοσιοποιούνται στην ιστοσελίδα της ΕΚΚ.

Επιπρόσθετα, σε συστηματική βάση γίνονται εξ’ αποστάσεως έλεγχοι για συμμόρφωση με τα όρια που προκύπτουν από το πλαίσιο προληπτικής εποπτείας, και την υιοθέτηση των κατευθυντήριων γραμμών της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών καθώς και την ενδυνάμωση της παρακολούθησης μεταξύ άλλων, των πολιτικών αποδοχών, των εσωτερικών κινδύνων και των επιχειρηματικών μοντέλων των ΚΕΠΕΥ.

Περαιτέρω, έλεγχος στις Ετήσιες Εκθέσεις των Λειτουργών Συμμόρφωσης και του Εσωτερικού Ελέγχου, που υποβάλλονται στην ΕΚΚ για θέματα παρεμπόδισης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, καθώς και των σχετικών πρακτικών των Διοικητικών Συμβουλίων των επποπτευόμενων οντοτήτων, περιλαμβανομένων των ΚΕΠΕΥ.

Περαιτέρω, λόγω της αύξησης του διεθνούς ενδιαφέροντος των ιδιωτών επενδυτών σε επενδυτικά προϊόντα υψηλού ρίσκου, όλες οι ευρωπαϊκές Αρχές, περιλαμβανομένης της ΕΚΚ, υιοθέτησαν παρεμβατικά μέτρα από το 2018 που επιβλήθηκαν από την ESMA.

Μεταξύ άλλων, οι ΕΠΕΥ έχουν υποχρέωση να ενημερώνουν τους ιδιώτες επενδυτές για το ρίσκο που ενέχει ένα επενδυτικό προϊόν, οι επενδυτικές επιλογές να στηρίζονται στο προφίλ του επενδυτή με ανώτατο επίπεδο μόχλευσης ανάλογα με το υποκείμενο περιουσιακό στοιχείο και επίσης απαγορεύεται η παροχή οποιουδήποτε κινήτρου στους επενδυτές. Περαιτέρω, υπάρχει στενή παρακολούθηση των πολιτικών μάρκετινγκ που ακολουθούν οι ΕΠΕΥ. Η ΕΚΚ διαθέτει εξειδικευμένο σύστημα για αυτό το σκοπό.

Οι διοικητικές κυρώσεις

Ως αποτέλεσμα των εποπτικών ελέγχων, η ΕΚΚ ανακοινώνει όλες τις αποφάσεις για διοικητικές κυρώσεις. Ενδεικτικά, τα τελευταία τρία χρόνια έχουν επιβληθεί διοικητικές κυρώσεις περίπου €8 εκατ. εκ των οποίων τα €6,3 εκατ. ήταν σε ΕΠΕΥ για παραβάσεις της κείμενης νομοθεσίας. Σε μια περίπτωση, επιβλήθηκε πρόστιμο €1 εκατ. για παραβάσεις της κείμενης νομοθεσίας σε άλλη ευρωπαϊκή δικαιοδοσία, καθώς και σε άλλο διοικητικό πρόστιμο στον ιδιοκτήτη της ΕΠΕΥ.

Πέραν των προστίμων και των συμβιβασμών, η ΕΚΚ λαμβάνει και άλλα εποπτικά μέτρα στη βάση των εκάστοτε νομοθεσιών. Ενδεικτικά, το 2024, σε 321 περιπτώσεις ζητήθηκε η λήψη διορθωτικών μέτρων και σε πέραν των 70 εποπτευόμενων οντοτήτων υποδείχθηκε η λήψη συγκεκριμένων μέτρων εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος, για τη πλήρη συμμόρφωσή τους με τις πρόνοιες του Νόμου και της Οδηγίας για θέματα παρεμπόδισης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

Περαιτέρω, η ΕΚΚ προχώρησε σε κλήση παραστάσεων σε 6 περιπτώσεις, ενώ έγινε ανάκληση ή και αναστολή άδειας λειτουργίας σε 7 περιπτώσεις ΕΠΕΥ.

Επίσης όπου κριθεί αναγκαίο αποστέλλονται και υποθέσεις στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για να αποφανθεί, κατά πόσο προκύπτουν ενδεχόμενα ποινικά αδικήματα εκ μέρους εταιρειών ή φυσικών προσώπων. Το 2024, αποστάληκαν 9 περιπτώσεις.

Η προσήλωση της ΕΚΚ σε ένα πλαίσιο συνεχούς αυστηρής εποπτείας με στόχο την πλήρη συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές και άλλες απαιτήσεις των εποπτευόμενων οντοτήτων, καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειάς τους για την προστασία των επενδυτών αποτελεί βασικό άξονα της στρατηγικής μας για τη θωράκιση του χρηματοοικονομικού τομέα και της προστασία της αξιοπιστίας της Κύπρου ως διεθνούς χρηματοοικονομικού κέντρου.

*Πρόεδρος Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου