Φορολογική μεταρρύθμιση: Μια oλιστική προσέγγιση με τη συμπερίληψη του Φ.Π.Α και Δικαιοσύνης...ξεχωριστά και σε στάδια

Καθώς η Κύπρος ξεκινά μια κρίσιμη διαδρομή για φορολογική μεταρρύθμιση, είναι σημαντικό να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη πολιτική που να ενσωματώνει όχι μόνο τις άμεσες φορολογίες, αλλά και τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.) καθώς και την αναβάθμιση της φορολογικής δικαιοσύνης.

Η πρόσφατη παρουσίασή μας στο συνέδριο φορολογίας, υπογράμμισε αυτές τις βασικές παραμέτρους, επιχειρηματολογώντας υπέρ της ένταξης στην μεταρρύθμιση του Φ.Π.Α. όπως και ενισχυμένων μέτρων επίλυσης φορολογικών διαφορών. Μέσω αυτού του άρθρου, τονίζεται η αναγκαιότητα της παράλληλης μεταρρύθμισης του Φ.Π.Α. και του συστήματος φορολογικής δικαιοσύνης μέσω πρακτικών προτάσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε ένα πραγματικά ολιστικό φορολογικό μετασχηματισμό.

Ανάγκη για Μεταρρύθμιση του Φ.Π.Α.

Ο Φ.Π.Α. λειτουργεί ως πυρήνας εσόδων για τα κράτη μέλη της ΕΕ, και διέπεται από ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που επιτρέπει μερικώς ευελιξία για εναρμόνιση. Η Κύπρος, ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει την ευχέρεια να προσαρμόσει κάποιες πολιτικές Φ.Π.Α. ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα το οικονομικό της περιβάλλον. Οι συζητήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη γύρω από τη φορολογική μεταρρύθμιση μπορούν να προσθέσουν ως προτεραιότητα τον Φ.Π.Α., ιδιαίτερα όταν παρακολουθούμε σήμερα στην Κύπρο επενδύσεις σε αναπτυσσόμενους τομείς όπως η ναυτιλία, τα χρηματοοικονομικά, ο κλάδος των ακινήτων, η τεχνολογία, η εκπαίδευση και η υγεία.

Με τον Φ.Π.Α. να είναι μια εναρμονισμένη νομοθεσία της ΕΕ, μπορεί να υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί στην αναθεώρηση του συστήματος Φ.Π.Α. της Κύπρου, ωστόσο η Ευρωπαϊκή Οδηγία παρέχει επιλογές και προαιρετικά μέτρα όπου επιτρέπεται εθνική ερμηνεία. Μια στοχευμένη εναρμόνιση του Φ.Π.Α. μπορεί να απλοποιήσει το σύστημά μας, ενισχύοντας τα κρατικά έσοδα και προάγοντας ένα περιβάλλον ευνοϊκό για καινοτομία και επιχειρηματική δραστηριότητα.

Κάλεσμα για Μεταρρυθμίσεις Φ.Π.Α.

Εστιάζοντας στις καλύτερες πρακτικές της ΕΕ, μπορούν να αξιοποιηθούν τομές Φ.Π.Α. και στην Κύπρο. Μέσω πρακτικών παραδειγμάτων, οι παρακάτω προτάσεις δύναται να μετασχηματίσουν τον Φ.Π.Α. με τρόπο που να ευθυγραμμίζεται με τους κανονισμούς της ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα να προάγουν την οικονομική ανάπτυξη στην Κύπρο:

1. Επιλογή φορολόγησης (Φ.Π.Α) επί Ακίνητης Ιδιοκτησίας: Με την Κύπρο να έχει εφαρμόσει από τα τέλη του 2017 μια μοναδική στο είδος της υποχρέωση [1] επιβολής Φ.Π.Α. στις εμπορικές μισθώσεις[2], ίσως τώρα να είναι ο κατάλληλος χρόνος να προχωρήσουμε στην επιλογή φορολόγησης για συναλλαγές ακινήτων. Η μετάβαση σε ένα προαιρετικό μοντέλο επιλογής εφαρμογής Φ.Π.Α., όπου οι φορολογούμενοι μπορούν να εντάξουν τις συναλλαγές ακίνητης ιδιοκτησίας σε φορολόγηση, θα επέτρεπε ανάλογα με τις περιστάσεις τους, να διεκδικήσουν Φ.Π.Α. εισροών στα έξοδα τους. Αυτό θα έχει αντίκτυπο σε πωλήσεις και μισθώσεις ακινήτων, παρέχοντας μεγαλύτερη ευελιξία και τόνωση της δραστηριότητας στον κλάδο, συμπεριλαμβανομένου των τομέων της φοιτητικής στέγασης, εμπορικών και οικιστικών μισθώσεων. Μια πρώτη ενέργεια, θα μπορούσε να είναι η ευέλικτη επιλογή φορολόγησης Φ.Π.Α. στις εμπορικές μισθώσεις [3] με την προοπτική εξέτασης εφαρμογής της πρόνοιας σε άλλες συναλλαγές μίσθωσης περιλαμβανομένου της αξιοποίησης μειωμένων συντελεστών Φ.Π.Α, όπου επιτρέπεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία.
2. Στoχευμένη Επιλογή Φορολόγησης για Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες: Η επιλογή φορολόγησης μπορεί να επεκταθεί και σε επιλεγμένες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, δημιουργώντας ένα ελκυστικό περιβάλλον για τις εταιρείες στους τομείς της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) που φιλοξενούνται στην Κύπρο. Μέσω εμπεριστατωμένης αξιολόγησης αυτής της δυνατότητας, μπορούν να προσδιοριστούν δραστηριότητες για ένταξη στην επιλογή επιβολής Φ.Π.Α., μετριάζοντας ζητήματα ρευστότητας για αυτές τις επιχειρήσεις και παρέχοντας ένα φιλικό πλαίσιο Φ.Π.Α. για λειτουργικές εταιρικές δομές.
3. Αναθεωρημένη Μεταχείριση Συγκροτημάτων Φ.Π.Α.: Μια άμεση μεταρρύθμιση Φ.Π.Α. θα μπορούσε να είναι η επικαιροποίηση της νομοθεσίας για τα Συγκροτήματα Φ.Π.Α. Επί του παρόντος, οι Εταιρείες Συμμετοχών και χρηματοοικονομικών (Ηolding and Financial) αποκλείονται ως προς την ένταξη τους σε Συγκροτήματα Φ.Π.Α., κάτι που υπονομεύει τις προσπάθειες της Κύπρου για καθιέρωση της ως ελκυστικός προορισμός εταιρικής έδρας (headquartering). Επιτρέποντας σε αυτές τις οντότητες, να συμμετάσχουν σε Συγκροτήματα Φ.Π.Α., υπό ορισμένες προϋποθέσεις προς μετριασμό απώλειας κρατικών εσόδων, οι συναλλαγές μεταξύ συνδεδεμένων μερών εντός του Συγκροτήματος θα αγνοούνται, προσφέροντας τους ένα χρήσιμο διοικητικό εργαλείο. Τέτοιο μέτρο θα διευκολύνει ως προς τη διαχείριση της ρευστότητας αυτών των επιχειρήσεων και θα συνδράμει σε μια πιο τακτοποιημένη διοργάνωση της δομής Ομίλων που επιλέγουν την Κύπρο.
4. Εφαρμογή Αναβαλλόμενης Λογιστικής για Εισαγωγές: Η Κύπρος είναι ένα από τα μόνα τέσσερα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν προσφέρουν μια μορφή αναβαλλόμενης λογιστικής για τον Φ.Π.Α. στις εισαγωγές. Αυτός είναι ένας μηχανισμός όπου τα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να παρέχουν υπό καθορισμένες περιστάσεις, την ευχέρεια ο Φ.Π.Α. κατά την εισαγωγή αγαθών να μην καταβάλλεται στο τελωνείο, αλλά μεταγενέστερα διαμέσου της δήλωσης Φ.Π.Α. του εισαγωγέα. Η εφαρμογή της αναβαλλόμενης λογιστικής θα υποβοηθήσει τις εταιρείες εισαγωγών, οι οποίες χρειάζεται να καταβάλλουν Φ.Π.Α. σε πραγματικό χρόνο παρά στο κατοπινό στάδιο της υποβολής δήλωσης Φ.Π.Α. Αυτό το μέτρο μπορεί να ενισχύσει την ρευστότητα για τις εν λόγω επιχειρήσεις αλλά και να απλοποιήσει τη διοικητική συμμόρφωση Φ.Π.Α. Ο μηχανισμός της αναβαλλόμενης λογιστικής μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα και μπορεί να αποτελέσει την αρχική πρόταση σε εφαρμογή ακόμη και εντός του τρέχοντος έτους, συμβάλλοντας στη δυναμική της Κύπρου να μετατραπεί σε κόμβο μεταποίησης προϊόντων.
5. Ενίσχυση Βιωσιμότητας μέσω Μειωμένων Συντελεστών Φ.Π.Α. και Έκπτωση Φ.Π.Α. Εισροών για πράσινο εξοπλισμό – οχήματα: Σε ευθυγράμμιση με τους εθνικούς στόχους βιωσιμότητας, μπορεί να εξεταστεί η εφαρμογή μειωμένου συντελεστή Φ.Π.Α. για φωτοβολταικά και πράσινο εξοπλισμό, όπου επιτρέπεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία. Η προσαρμογή των συντελεστών Φ.Π.Α. έχει ήδη αξιοποιηθεί από άλλα κράτη μέλη και μπορεί να αποτελέσει μετριαστικό παράγοντα στην προτιθέμενη εισαγωγή πράσινων φόρων. Σε συνάρτηση με πιθανή άρση περιορισμών έκπτωσης Φ.Π.Α. Εισροών για φιλικά προς το περιβάλλον οχήματα, μια τέτοια πρωτοβουλία θα συνδράμει στη μείωση των εκπομπών άνθρακα και προωθήσει βιώσιμες πρακτικές. Τα υποκείμενα στο φόρο πρόσωπα με αυτή την εξέλιξη θα μπορούν να ανακτήσουν ολικά τον Φ.Π.Α. ακόμη και για «πράσινα» επιβατικά αυτοκίνητα τύπου saloon.

Αναθεώρηση Φορολογικής Δικαιοσύνης;

Πέρα από τις προτάσεις μετασχηματισμού του πλαισίου Φ.Π.Α., είναι ουσιώδες να ληφθούν υπόψη οι υπάρχουσες δομές φορολογικής δικαιοσύνης προς επίτευξη ενός πιο αποτελεσματικού μηχανισμού επίλυσης φορολογικών διαφορών. Ένα διαφανές και δίκαιο φορολογικό σύστημα μπορεί να προσελκύσει ξένες επενδύσεις και, σύμφωνα με την πρόσφατη ‘Έρευνα της EY για την Ελκυστικότητα της Κύπρου ως επενδυτικού προορισμού, να ενισχύσει την αξιοπιστία της χώρας.

Υπάρχουν ενέργειες που μπορούν να πραγματοποιηθούν άμεσα για τη φορολογική δικαιοσύνη, δεδομένου ότι η Κύπρος διαθέτει ήδη εξειδικευμένο ιεραρχικό όργανο, επιφορτισμένο με την εξέταση ιεραρχικών φορολογικών προσφυγών, το Εφοριακό Συμβούλιο. Μια άμεση μεταρρύθμιση θα μπορούσε να είναι η ενίσχυση της ανεξαρτησίας του Εφοριακού Συμβουλίου μέσω του διορισμού ανεξάρτητων φορολογικών συμβούλων άμεσης φορολογίας και Φ.Π.Α. παράλληλα με τη διάθεση προϋπολογισμού για την εκτέλεση των λειτουργιών του ως σώμα αναθεώρησης φορολογικών διοικητικών πράξεων. Με την επικαιροποίηση των διαδικαστικών κανόνων του Εφοριακού Συμβουλίου για την αυστηρή τήρηση προθεσμιών, νομότυπου, αποδοχής στοιχείων, τεκμηρίων μπορεί να επιτευχθεί ταχεία αναβάθμιση.

Πιο κάτω προβάλλονται μεσοπρόθεσμα διαβήματα που μπορούν να ακολουθηθούν για την μετεξέλιξη της Κυπριακής φορολογικής δικαιοσύνης:

• Ταχύτερη Λήψη Αποφάσεων: Με την πρόσφατη εύστοχη δημιουργία Ομάδας Φορολογικών Ενστάσεων, εντός τους Τμήματος Φορολογίας, απαρτιζόμενη από λειτουργούς χωρίς προηγούμενη εμπλοκή στις αμφισβητούμενες βεβαιώσεις, το κρίσιμο επόμενο βήμα είναι να επανεξεταστεί η διάρκεια λήψης αποφάσεων. Οι ανοιχτές ενστάσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα (ακόμη εντός της νομοθετικής προθεσμίας των 3 ετών σε υποθέσεις άμεσης φορολογίας) υπονομεύουν την εμπιστοσύνη και αίσθημα δικαίου προς το φορολογικό σύστημα. Επομένως, μια γρηγορότερη διαδικασία επίλυσης διαφορών μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη. Ομοίως, η πρόνοια περί του Εφοριακού Συμβουλίου να αποφασίζει εντός ενός έτους από τη διαδικασία καταχώρησης ιεραρχικής προσφυγής, θα μπορούσε να γίνει συντομότερη ως επιπρόσθετο πλεονέκτημα του Κυπριακού φορολογικού συστήματος, δεδομένου ότι οι φορολογικές διαφορές καθυστερούν την υλοποίηση συναλλαγών και σε πολλές περιπτώσεις μεγάλα ποσά διακυβεύονται. Το παράδειγμα του Φορολογικού Διαιτητικού Δικαστηρίου της Πορτογαλίας που επιλύει το 20% των φορολογικών διαφορών της χώρας σε μέσο χρόνο 4 - 5 μηνών, μπορεί να αποτελέσει μια βέλτιστη πρακτική για μελλοντική αξιοποίηση και στην Κύπρο.
• Ανάγκη για αποφάσεις επί της φορολογικής ουσίας και νομιμότητας: Ενώ όλοι οι διαθέσιμοι μηχανισμοί επίλυσης διαφορών (ακόμα και το Διοικητικό Δικαστήριο) παρέχουν την ευκαιρία για ανεξάρτητο έλεγχο της ουσίας επί άμεσων φορολογιών – Φ.Π.Α., τα ζητήματα νομιμότητας σχετικά με δέουσα έρευνα και χρηστή διοίκηση μπορεί να καθυστερήσουν την τελεσίδικη έκβαση φορολογικών διαφορών λόγω της ανάγκης για επανεξέταση. Είναι σημαντικό στις φορολογικές διαφορές να διεξάγεται ακρόαση (που δεν συμβαίνει κατά τις διοικητικές προσφυγές στο Διοικητικό Δικαστήριο) των μερών ώστε οι συναλλαγές, οι συμβάσεις, οι υπολογισμοί και οι τιμολογήσεις να τύχουν ενδελεχούς ελέγχου από ανεξάρτητο σώμα.
• Επανασχεδιασμός της Φορολογικής Δικαιοσύνης – Αναβάθμιση του Εφοριακού Συμβουλίου: Αποτελεσματικός έλεγχος ουσίας μπορεί να επιτευχθεί μέσω κωδικοποιημένης διαδικασίας ακρόασης φορολογικών υποθέσεων με καθορισμένες προθεσμίες και προϋποθέσεις υποβολής εγγράφων. Μια πρόταση ταχείας υλοποίησης θα μπορούσε να είναι η μεταρρύθμιση της διαδικασίας του Εφοριακού Συμβουλίου, εντός των παραμέτρων του διοικητικού και συνταγματικού δικαίου, ώστε να διεξάγεται διαδικασία ακρόασης με ψηφιοποιημένη καταχώρηση δικογραφίας και έκδοση αποφάσεων κατά πολύ νωρίτερα του ενός έτους. Με νομοθετική τροποποίηση για διεξαγωγή φορολογικής διαδικασίας στα Αγγλικά, το περιβάλλον φορολογικής δικαιοσύνης θα είναι ακόμα πιο φιλόξενο για νομικά πρόσωπα – Ομίλους ξένων συμφερόντων. Θα χρειαστεί να εφοδιαστεί με ανεξάρτητη συμβουλευτική υποστήριξη το Εφοριακό Συμβούλιο ώστε να πετύχει τον επανασχεδιασμό των εσωτερικών του λειτουργιών.
• Νέοι Τύποι Φορολογιών υπό ομοιόμορφη εξέταση προσφυγών: Η ανάπτυξη των μηχανισμών επίλυσης φορολογικών διαφορών θα πρέπει να επιτρέπει την ομοιόμορφη (π.χ. να δοθεί αρμοδιότητα στο αναβαθμισμένο Εφοριακό Συμβούλιο) εξέταση όλων των φόρων και τελών όπως οι δασμοί, οι φόροι κατανάλωσης, οι νέοι πράσινοι και ψηφιακοί φόροι, ο φόρος χωρητικότητας. Οι προθεσμίες καταχώρησης και η διαδικασία προσφυγής θα πρέπει να είναι ομοιόμορφη για όλους τους τομείς φορολογίας που εκδίδονται διοικητικές πράξεις και προσβάλλονται από τους φορολογούμενους.

Ιδανική Συγκυρία για προσθήκη Φ.Π.Α. και Φορολογικής Δικαιοσύνης στο Φορολογικό Μετασχηματισμό

Η προτεινόμενη προσθήκη του ΦΠΑ και η αναβάθμιση της φορολογικής δικαιοσύνης στη φορολογική μεταρρύθμιση αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για την Κύπρο να εκσυγχρονίσει ολιστικά το σύστημα της. Καθώς προχωρά ο μετασχηματισμός, είναι κεφαλαιώδες για όλους τους φορείς να συμμετάσχουν σε ένα εποικοδομητικό διάλογο και με δημιουργική συνεργασία να συμπληρώσουν τη μεταρρύθμιση με μέτρα Φ.Π.Α. και ενίσχυση της φορολογικής δικαιοσύνης. Δεδομένου ότι βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο διαβούλευσης των προτάσεων για φορολογικό μετασχηματισμό άμεσης φορολογίας, είναι η κατάλληλη στιγμή να ξεκινήσει μια δεύτερη φάση για να συμπεριληφθούν ο Φ.Π.Α. και η φορολογική δικαιοσύνη.

Καταληκτικά, η προσθήκη του Φ.Π.Α. και της φορολογικής δικαιοσύνης σε έναν αμέσως επόμενο γύρο μεταρρύθμισης θα είχε πολυάριθμα οφέλη για τη βελτίωση συνολικά του φορολογικού συστήματος. Η απλότητα της υλοποίησης των παραπάνω προτάσεων μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για άμεση διαβούλευση, στην οποία είμαστε πεπεισμένοι ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη είναι πρόθυμα να συμβάλουν στην υλοποίηση ενός ρεαλιστικά αναβαθμισμένου φορολογικού πλαισίου της Κύπρου μας.

Γιώργος Λιασή, Συνεταίρος – Έμμεσοι Φόροι, EY Cyprus Advisory

Σίμος Σίμου, Διευθυντής – Green Taxes & Controversy, Koukounis, Karaolis LLC (EY Law)

[1] υπό την αίρεση εθελοντικής επιλογής εξαίρεσης.

[2] με ενοικιαστές που έχουν δικαίωμα διεκδίκησης ΦΠΑ της τάξης του 90%.

[3] διατηρώντας τον υφιστάμενο κανόνα για ενοικιαστές με δικαίωμα έκπτωσης Φ.Π.Α. 90% ως η τρέχουσα υποχρέωση φορολόγησης.