Πού βρίσκεται και ποιους επηρεάζει περισσότερο ο κίνδυνος φτώχειας στην Κύπρο (πίνακες)

Στα ίδια επίπεδα με το 2022 κινήθηκε και το 2023 ο δείκτης AROPE που παρακολουθεί τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου. Ωστόσο οι γυναίκες κινδυνεύουν πειρσσότερο από τους άνδρες ενώ στα άτομα άνω των 65 ετών το ποσοστό κινδύνου φτώχειας κάθε χρόνο και αυξάνεται.

Αναλυτικότερα 154.000 άτομα στην Κύπρο (2023), αριθμός ίσος με το 16,7% του πληθυσμού, ζουν σε νοικοκυριά με διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχεια ή σε νοικοκυριά με σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση ή με χαμηλό δείκτη έντασης εργασίας.

Σημειώνεται ότι, ο AROPE, είναι ο κύριος δείκτης για την παρακολούθηση του στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 20230 όσον αφορά τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Η Ε.Ε. στοχεύει έως το 2030 να μειωθεί κατά 15 εκατ. και από αυτά, τουλάχιστον τα 5 εκατ. θα πρέπει να είναι παιδιά.

Όπως αναφέρεται πιο πάνω, ο δείκτης κατά το 2023 παρέμεινε αμετάβλητος, ενώ τα τελευταία χρόνια ακολούθησε μια συνεχή πτωτική πορεία.

Ειδικότερα και όπως φαίνεται και στο πιο κάτω διάγραμμα της Στατιστικής Υπηρεσίας, ο δείκτης το 2015 ήταν στο 22,8%, το 2019 στο 18,6%, το 2020 στο 17,5%, το 2021 στο 17,3% και το 2022 όπως και το 2023 στο 16,7%.

Οι γυναίκες κινδυνεύουν περισσότερο

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, το ποσοστό στις γυναίκες είναι υψηλότερο.

Εντός του 2023 ο εν λόγω δείκτης για τις γυναίκες ήταν στο 18,1% ενώ για τους άνδρες στο 15,3%.

Πάντως, το χάσμα στα δύο φύλα είναι εμφανές τα τελευταία χρόνια καθώς οι το ποσοστό των γυναικών είναι πιο υψηλό από αυτό των ανδρών.

Όλο και αυξάνεται ο κίνδυνος φτώχειας στους 65+

Αμετάβλητος παρέμεινε 2023 σε σύγκριση με το 2022 και ο δείκτης AROP και συγκεκριμένα στο 13,9% (ή 128.000 άτομα). Ο δείκτης φανερώνει το ποσοστό κινδύνου φτώχειας των ατόμων που έχουν εισοδήματα κάτω από το όριο της φτώχειας (μετρά τη σχετική φτώχεια και όχι την απόλυτη).

Το χρηματικό όριο κινδύνου φτώχιας, το οποίο ορίζεται στο 60% του διάμεσου συνολικού ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, υπολογίστηκε το 2023 στα €11.324 για νοικοκυριά ενός ατόμου και σε €23.780 για νοικοκυριά με δυο ενήλικες και δύο παιδιά κάτω των 14 χρονών, σημειώνοντας αύξηση 5,7% σε σχέση με το 2022 όπου τα αντίστοιχα χρηματικά όρια ήταν €10.713 και €22.498.

Να σημειωθεί ότι το διάμεσο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα (ανά άτομο) για το 2023 ήταν €18.873 σε σχέση με €17.856 το 2022.

Στο πιο κάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η πορεία του δείκτη κινδύνου φτώχιας και του χρηματικού ορίου κινδύνου φτώχιας από το 2008 μέχρι το 2023.

Ανά ηλικία, το μεγαλύτερο ποσοστό κινδύνου φτώχειας, εμφανίζεται στα άτομα 65+ όπου το 2023 ήταν 23,6%, ποσοστό αυξημένο από το 2022 που ήταν 20,8%.

Αυτό που παρατηρείται, είναι ότι παρόλο που ο δείκτης από το 2015 στο σύνολό του παρουσιάζει μια πτωτική πορεία, καθώς το 2015 ήταν 16,2% και το 2023 13,9%, αν αναλυθούν οι αριθμοί κατά κατηγορία, σε ό,τι αφορά τους 65+ ο δείκτης φτώχειας ανέβηκε σημαντικά.

Συγκεκριμένα, το 2015 ήταν στο 17,3% και το 2023 στο 23,6%.

Αντίθετα, στις ηλικιακές ομάδες 0-17 και 18-64, από το 2015 έως το 2023 παρουσιάζει μείωση.

Επιδόματα και συντάξεις συμβάλλουν στη μείωση της φτώχειας

Το ποσοστό του πληθυσμού που βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχιας πριν τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, δηλαδή προτού συμπεριληφθούν στο διαθέσιμο εισόδημα τους κοινωνικά επιδόματα (π.χ. επίδομα μητρότητας, ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, επίδομα τέκνου, αναπηρίας, ανεργίας κτλ) και συντάξεις (περιλαμβάνονται οι συντάξεις γήρατος, χηρείας, ορφάνιας, ανικανότητας κλπ.), κατά το 2023 ανερχόταν στο 33,1%.

Όταν συμπεριλήφθηκαν οι κοινωνικές μεταβιβάσεις οι συντάξεις στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, τότε το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 20,0%, ενώ όταν στη συνέχεια συμπεριλήφθηκαν και τα κοινωνικά επιδόματα, το ποσοστό μειώθηκε περαιτέρω στο 13,9%

Επομένως, διαπιστώνεται ότι οι κοινωνικές μεταβιβάσεις συμβάλλουν στη μείωση του ποσοστού του κινδύνου φτώχιας.

Τι σημαίνει σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση

Με τον όρο σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση εννοούμε τον πληθυσμό που στερείται λόγω οικονομικών δυσκολιών τουλάχιστο 7 από τα 13 ακόλουθα αγαθά, υπηρεσίες, ή κοινωνικές δραστηριότητες (7 σχετικά με το νοικοκυριό και 6 σε προσωπικό επίπεδο):

Σε επίπεδο νοικοκυριού:

1) Οικονομική αδυναμία στην αντιμετώπιση έκτακτων αλλά αναγκαίων δαπανών.

2) Οικονομική αδυναμία για πληρωμή μιας εβδομάδας διακοπών.

3) Καθυστέρηση στην αποπληρωμή πάγιων λογαριασμών (ρεύμα, νερό κ.λπ.), ενοίκιο ή δόσεις δανείων κύριας κατοικίας ή δόσεις άλλων δανείων.

4) Οικονομική αδυναμία για διατροφή που να περιλαμβάνει κάθε δεύτερη μέρα κρέας ή ψάρι ή ισοδύναμο χορτοφαγικό γεύμα σε θρεπτική αξία.

5) Οικονομική αδυναμία για ικανοποιητική θέρμανση.

6) Οικονομική αδυναμία να διαθέτουν αυτοκίνητο.

7) Οικονομική αδυναμία να αντικαθιστά φθαρμένα ή κατεστραμμένα έπιπλα.

Σε προσωπικό επίπεδο:

Οικονομική αδυναμία να:

1) Έχει σύνδεση στο διαδίκτυο.

2) Αντικαθιστά φθαρμένα ρούχα με κάποια καινούργια.

3) Έχει δύο ζευγάρια παπούτσια στο σωστό μέγεθος (περιλαμβανομένου και ενός ζευγαριού για όλες τις καιρικές συνθήκες).

4) Ξοδεύει ένα μικρό χρηματικό ποσό κάθε εβδομάδα για τον εαυτό του/της.

5) Συμμετέχει τακτικά σε δραστηριότητες αναψυχής.

6) Συναντιέται με φίλους/οικογένεια (συγγενείς) για ποτό/φαγητό τουλάχιστον μία φορά τον μήνα.

Τα 6 είδη που είναι σε προσωπικό επίπεδο συλλέγονται μόνο για τα άτομα 16 ετών και άνω.

Για τα παιδιά κάτω των 16 ετών γίνεται εκτίμηση χρησιμοποιώντας τον κανόνα: Αν τουλάχιστον οι μισοί ενήλικες του νοικοκυριού στερούνται ένα είδος, συνεπάγεται ότι και τα παιδιά του εν λόγω νοικοκυριού στερούνται αυτό το είδος.

Σχετικά με την έρευνα

Η έρευνα διενεργήθηκε το 2023, με έτος αναφοράς για το εισόδημα το 2022, κάλυψε δείγμα 4.281 νοικοκυριών σε όλες τις επαρχίες της Κύπρου, στις αγροτικές και αστικές περιοχές.

Η έρευνα διεξάγεται από το 2005 πάνω σε ετήσια βάση με εναλλασσόμενο δείγμα νοικοκυριών και αποτελείται από δύο μέρη (συνιστώσες), τη συγχρονική (cross-sectional) και τη διαχρονική (longitudinal) συνιστώσα.

Η συλλογή των στοιχείων έγινε με προσωπικές και τηλεφωνικές συνεντεύξεις στα νοικοκυριά με τη χρήση ηλεκτρονικών ερωτηματολογίων.

Επίσης διεξάγεται με βάση τον Κανονισμό (ΕΚ) αρ. 2019/1700 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και χρησιμοποιείται από την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (EUROSTAT) ως η κύρια πηγή συγκριτικών στοιχείων μεταξύ των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) σε θέματα που αφορούν στη φτώχια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Σκοπός της έρευνας είναι η διερεύνηση ορισμένων κοινωνικο-οικονομικών μεγεθών που επηρεάζουν τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού, ο καταρτισμός συστηματικών στατιστικών σχετικά με τις εισοδηματικές ανισότητες, τις ανισότητες στις συνθήκες διαβίωσης των νοικοκυριών, τη φτώχια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, καθώς και ο καταρτισμός διαρθρωτικών δεικτών κοινωνικής συνοχής.