«Σημαντικά βήματα της Κύπρου σε πράσινες επενδύσεις, υπάρχει ανεκμετάλλευτο δυναμικό ΑΠΕ»

Η συνεισφορά της Κύπρου στους στόχους της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειες «μέχρι στιγμής είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτή που προβλέπεται από τη νομοθεσία της ΕΕ», δηλώνει στο ΚΥΠΕ ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, σημειώνοντας ωστόσο πως η χώρα έχει κάνει «σημαντικά βήματα» για την εφαρμογή πράσινων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, και υπογραμμίζοντας πως στη χώρα «υπάρχει ένα ανεκμετάλλευτο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας», για την αξιοποίηση των οποίων το αναθεωρημένο εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι σημαντικό εργαλείο.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ΚΥΠΕ ενόψει της επίσκεψής του στην Κύπρο τη Δευτέρα, ο κ. Σινκέβιτσιους αναφέρθηκε ακόμα στην απόφαση της Κομισιόν για παραπομπή της Κύπρου στο Δικαστήριο της ΕΕ για την ανεπαρκή τήρηση προνοιών των κανονισμών για τις περιοχές Natura, και την εν εξελίξει ξεχωριστή διαδικασία για τις αναπτύξεις σε τέτοιες περιοχές παρά την κάποια πρόοδο που έγινε, τονίζοντας πως «οι περιοχές διατήρησης δεν θα λειτουργήσουν σωστά αν δεν εφαρμοστούν τα κατάλληλα μέτρα». Σύμφωνα πάντως με τον Επίτροπο η τουριστική ανάπτυξη και η προστασία του περιβάλλοντος δεν αλληλοαναιρούνται απαραίτητα.

Μίλησε επίσης εκτενώς για την Κοινή Αλιευτική Πολιτική και για το πώς ο τομέας μπορεί να προσαρμοστεί στις περιβαλλοντικές προκλήσεις, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη βιωσιμότητα για όσους δραστηριοποιούνται στην αλιεία επαγγελματικά.

Ο κ. Σινκέβιτσιους αναφέρθηκε ακόμα στον ρόλο της ΕΕ στη στήριξη της δικοινοτικής περιβαλλοντικής συνεργασίας στην Κύπρο μέσω τεχνικής βοήθειας και χρηματοδοτήσεων, αλλά και έργων με περιβαλλοντικό αποτύπωμα που ωφελούν και τις δύο πλευρές.

Ο Επίτροπος απάντησε επίσης σε ερωτήσεις για την πρόληψη των αυξημένων δασικών πυρκαγιών λόγω της κλιματικής αλλαγής, τις πολιτικές αναδάσωσης, αλλά και την ατμοσφαιρική ρύπανση και τους τρόπους αντιμετώπισης της συχνότερης καθόδου σκόνης στην Κύπρο.

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Σχολιάζοντας την επικείμενη ετοιμασία του κυπριακού Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (National Energy and Climate Plan, NEPC), ο Επίτροπος  υπενθύμισε πως η Κομισιόν έχει δημοσιεύσει την αξιολόγησή της και συστάσεις για τα προσχέδια τον Δεκέμβριο, και πως τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλουν τα τελικά τους σχέδια έως τον Ιούνιο του 2024.

Ερωτηθείς πώς αξιολογεί την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Κύπρο ο κ. Σινκέβιτσιους απάντησε πως η χώρα «έχει πρόσφατα κάνει σημαντικά βήματα προς την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων». 

«Ωστόσο, η συνεισφορά στους στόχους της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέχρι στιγμής είναι σημαντικά χαμηλότερη από αυτή που προβλέπεται από τη νομοθεσία της ΕΕ», πρόσθεσε.

Σύμφωνα με τον Επίτροπο, ένα σημαντικό εργαλείο για την Κύπρο θα είναι το επικαιροποιημένο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ύψους 1,22 δισ. ευρώ το οποίο εγκρίθηκε από την Επιτροπή το φθινόπωρο και το 45% των κονδυλίων του οποίου αφορούν την πράσινη μετάβαση, και μέτρα που ρυθμίζουν και διευκολύνουν τη συμμετοχή των μεμονωμένων καταναλωτών στη μετάβαση στις ανανεώσιμες.

«Στη χώρα υπάρχει ένα ανεκμετάλλευτο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η Κύπρος θα πρέπει να αξιοποιήσει στο έπακρο τις διάφορες πηγές χρηματοδότησης» ώστε να αυξήσει τις φιλοδοξίες της στον τομέα των ανανεώσιμων, κάτι που θα συμβάλει στην προσπάθεια μείωσης της ρύπανσης. 

Η προετοιμασία του τελικού NEPC «είναι μια μεγάλη ευκαιρία για την κυπριακή κυβέρνηση να δείξει την απαραίτητη φιλοδοξία και να αξιοποιήσει το δυναμικό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που διαθέτει η χώρα», πρόσθεσε.

Natura 2000

Σχολιάζοντας τις δύο πρόσφατες αποφάσεις της Κομισιόν που αφορούν παραβιάσεις όσον αφορά τη νομοθεσία για την προστασία των περιοχών Natura 2000, και απαντώντας σε ερώτηση κατά πόσο έχει διαπιστώσει πρόοδο από τις κυπριακές αρχές, ο κ. Σινκέβιτσιους διευκρίνισε πως πρόκειται για δύο διαφορετικές περιπτώσεις.

Όσον αφορά την περίπτωση της διαδικασίας που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2021 και είχε ως αποτέλεσμα την παραπομπή της Κύπρου στο Δικαστήριο της ΕΕ, ο Επίτροπος σημείωσε πως «παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την αντιμετώπιση ορισμένων ζητημάτων, δεν ήταν αρκετές». Εξήγησε ότι η Κύπρος έχει χαρακτηρίσει επίσημα 37 περιοχές ως ειδικές ζώνες διατήρησης βάσει της οδηγίας για τους οικοτόπους, «αλλά δεν έχει ακόμη θεσπίσει τα απαραίτητα μέτρα διατήρησης για 28 από αυτές τις περιοχές».

«Οι περιοχές διατήρησης δεν θα λειτουργήσουν σωστά αν δεν εφαρμοστούν τα κατάλληλα μέτρα» επεσήμανε, προσθέτοντας πως οι στόχοι για πέντε περιοχές τις οποίες ανέλυσε λεπτομερώς η Επιτροπή δεν κρίθηκαν επαρκείς, «κάτι που σημαίνει ότι τα είδη και οι οικότοποι στις περιοχές αυτές δεν προστατεύονται κατάλληλα».

«Παρά την κάποια πρόοδο στον καθορισμό των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης, οι κυπριακές αρχές δεν έχουν αντιμετωπίσει πλήρως τις καταγγελίες και ως εκ τούτου συνεχίσαμε την υπόθεση» οδηγώντας την στο ΔΕΕ, σημείωσε.

Η δεύτερη περίπτωση όπως εξήγησε ο Επίτροπος αφορά την αδειοδότηση οικονομικών δραστηριοτήτων σε περιοχές Natura 2000, υπενθυμίζοντας πως βάσει της σχετικής οδηγίας, σχέδια και τα έργα που ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε μια περιοχή Natura 2000 πρέπει να υποβάλλονται σε αξιολόγηση επιπτώσεων πριν από την έγκρισή τους, και να εγκρίνονται μόνο εάν δεν βλάπτουν την ακεραιότητα της περιοχής, με επιφύλαξη ορισμένων εξαιρέσεων όπως σε σχέση με την ασφάλεια.

Όπως είπε ο κ. Σινκέβιτσιους, η Κομισιόν έστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Κύπρο τον Νοέμβριο του 2019 για τη μη σωστή αξιολόγηση έργων, όμως έκτοτε «συνεχίζει να λαμβάνει καταγγελίες από πολίτες σχετικά με την έγκριση νέων έργων».

«Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι συνεχίζεται η διαρθρωτική και συνεχής πρακτική αδειοδότησης οικονομικών δραστηριοτήτων σε περιοχές Natura 2000 κατά τρόπο που δεν συνάδει με την οδηγία για τους οικοτόπους» πρόσθεσε, εξηγώντας πως για αυτό απέστειλε αιτιολογημένη επιστολή στην Κύπρο, ένα βήμα πριν την παραπομπή στο ΔΕΕ.

Κληθείς να σχολιάσει πώς μπορεί να συνάδει η ανάγκη τουριστικής ανάπτυξης σε περιοχές φυσικής ομορφιάς με την ανάγκη προστασίας τους, ο Επίτροπος τόνισε πως «οι δύο αυτοί στόχοι δεν πρέπει να αλληλοαναιρούνται». Οι σχετικές οδηγίες για τα πτηνά και τους οικοτόπους «υποστηρίζουν την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και της ολοκληρωμένης διαχείρισης» όπως είπε, και «δεν αποκλείουν κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες στις προστατευόμενες περιοχές Natura 2000».

«Καθώς επενδύουμε στον τουρισμό είναι επίσης σημαντικό να θέτουμε στόχους διατήρησης για τις περιοχές Natura 2000» σημείωσε, υπογραμμίζοντας ότι οι στόχοι «θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν τη σημασία της περιοχής για τα εν λόγω είδη και οικοτόπους, ώστε να συνεχίσουν να απολαμβάνουν ευνοϊκό καθεστώς διατήρησης, καθώς και να αντιμετωπίζουν τις απειλές υποβάθμισης ή καταστροφής».

Επισημαίνοντας πως μέσω των σχεδίων διατήρησης μπορούν να καθοριστούν στόχοι και μέτρα διατήρησης «με ανοικτό και διαφανή τρόπο», ο Επίτροπος πρόσθεσε μπορούν να γίνουν και εργαλεία «για τη διαμόρφωση συναίνεσης για τις μακροπρόθεσμες λύσεις διαχείρισης μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων και των ειδικών ομάδων συμφερόντων, και για τη δημιουργία μιας αίσθησης κοινής ιδιοκτησίας και ευθύνης για τη φύση».

Αλιευτική πολιτική

Σε σχέση με την ανάπτυξη της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ) εν μέσω των νέων προκλήσεων, ο Επίτροπος Σινκέβιτσιους εξήγησε πως η πιο πρόσφατη μεταρρύθμιση το 2013 ήταν προσανατολισμένη «στη ρύθμιση των αλιευτικών δραστηριοτήτων ώστε να διασφαλιστεί η βιώσιμη διαχείριση των ιχθυαποθεμάτων, η διατήρηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και ο βιοπορισμός των αλιευτικών κοινοτήτων».

Ειδικότερα, η μεταρρύθμιση εισήγαγε εργαλεία για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων, όπως την υποχρέωση εκφόρτωσης και την απαίτηση καθορισμού των συνολικών επιτρεπόμενων αλιευμάτων στη μέγιστη βιώσιμη απόδοση, με άλλα λόγια την «υποχρέωση διασφάλισης της βιώσιμης εκμετάλλευσης των ιχθυαποθεμάτων» για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας της αλιείας της ΕΕ και του επισιτιστικού εφοδιασμού.

Ο κ. Σινκέβιτσιους διευκρίνισε πως η πλήρης επαναξιολόγηση της ΚΑλΠ που ανακοίνωσε πρόσφατα δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα γίνει νέα αναθεώρησή της. «Μέσω της αξιολόγησης θα γίνει μια τεκμηριωμένη εκτίμηση του κατά πόσον η ΚΑλΠ εξακολουθεί να είναι κατάλληλη για το σκοπό της ή που μπορούν να αντληθούν διδάγματα για τη βελτίωσή της» σημείωσε, προσθέτοντας πως η αξιολόγηση θα είναι η βάση για την επόμενη Επιτροπή να αποφασίσει αν χρειάζεται αναθεώρηση.

Σε σχέση με το πως μπορεί η ΕΕ να προλάβει τυχόν αντιδράσεις στον τομέα της αλιείας λόγω των μέτρων για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ανάλογες με αυτές στον τομέα της αγροτικής πολιτικής, ο κ. Σινκέβιτσιους σημείωσε πως η ΚΑλΠ «είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, διότι προστατεύει τους ωκεανούς που φιλοξενούν το 80% της βιοποικιλότητας και από τους οποίους εξαρτάται ο βιοπορισμός των αλιέων και πολλών παράκτιων κοινοτήτων». Η εφαρμογή της υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (European Maritime and Fisheries Fund - EMFF), εξήγησε.

Η Επιτροπή, σημείωσε, «συμμετέχει ενεργά στη στήριξη του τομέα για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την καταπολέμηση της θαλάσσιας ρύπανσης και την ανάσχεση της απώλειας της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα των αλιέων μας», παραπέμποντας στην περσινή δέσμη μέτρων για την αλιεία και τους ωκεανούς, και ιδίως την εφαρμογή ενός συμμετοχικού πανευρωπαϊκού προγράμματος για το μέλλον του ρόλου των αλιέων το οποίο ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023.

Απαραίτητη η δικοινοτική συνεργασία για προστασία περιβάλλοντος

Μιλώντας για τον ρόλο της ΕΕ στην προώθηση δικοινοτικής συνεργασίας για την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας στην Κύπρο, ο Επίτροπος τόνισε ότι «οι περιβαλλοντικές προκλήσεις δεν σταματούν στην Πράσινη Γραμμή, οπότε η δικοινοτική συνεργασία είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί ότι αυτές αντιμετωπίζονται με συνεκτικό τρόπο σε όλο το νησί».

Όπως είπε, η δικοινοτική συνεργασία στον τομέα αυτό προωθείται μέσω έργων που χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Βοήθειας της ΕΕ για την Τ/κ κοινότητα, μέσω για παράδειγμα της ενθάρρυνσης των επαφών «επαγγελματιών στον τομέα του περιβάλλοντος από τις δύο κοινότητες μέσω της ανάπτυξης ικανοτήτων και ευαισθητοποίησης».

«Η ΕΕ έχει παράσχει τεχνική βοήθεια, εκπαιδεύσεις και εργαστήρια για άτομα και περιβαλλοντικούς φορείς σε θέματα διαχείρισης αποβλήτων, ανακύκλωσης και λυμάτων, καθώς και ενσωμάτωσης της οικολογίας σε άλλους τομείς πολιτικής» σημείωσε, ενώ η συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών έχει οδηγήσει σε δικοινοτικά έργα για τη θαλάσσια ρύπανση ή τη χρήση φυτοφαρμάκων.

Επίσης, επεσήμανε, αν και υλοποιήθηκαν στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, άλλα έργα για τη διατήρηση ειδών πτηνών και τη βιώσιμη χρήση των πόρων επέτρεψαν τη δημιουργία δεσμών με αντίστοιχους ελληνοκυπριακούς φορείς, ενώ η Κομισιόν διερευνά τη δυνατότητα επέκτασης της δικοινοτικής διάστασης σε άλλα προγράμματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, όπως το LIFE+.

Πρόσθεσε ακόμα πως ότι η συνεργασία μέσω των δικοινοτικών τεχνικών επιτροπών στηρίζεται επίσης οικονομικά από την ΕΕ, στηρίζοντας μέχρι σήμερα «τη διοργάνωση δικοινοτικών επισκέψεων μελέτης και ανταλλαγών όχι μόνο για τη διατήρηση των χελωνών, την παρακολούθηση των πεταλούδων και την τοπική βιοποικιλότητα, αλλά και για την ανακύκλωση, τα ηλεκτρονικά απόβλητα, την εξόρυξη και τη λατόμευση».

«Πέρα από την ενθάρρυνση της δικοινοτικής συνεργασίας, αν και η Επιτροπή δεν έχει εντολή να διασφαλίσει την προστασία της φύσης στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, συμβάλλει ενεργά στη διευκόλυνση του έργου όσων διαδραματίζουν κάποιο ρόλο» συνέχισε, εξηγώντας πως στο πλαίσιο αυτό παρέχει υποστήριξη στους τοπικούς επαγγελματίες από εμπειρογνώμονες των κρατών μελών. 

Παράλληλα, συνέχισε, «αν και βρίσκονται στο βόρειο τμήμα του νησιού, έργα όπως οι τρεις μονάδες επεξεργασίας λυμάτων που έχουν κατασκευαστεί από την ΕΕ, το κλείσιμο της χωματερής στο Δίκωμο ή η αποκατάσταση των υγροτόπων στα Κούκλια ωφελούν ολόκληρο το νησί».

Πυρκαγιές και αναδάσωση

Όσον αφορά την αύξηση των πυρκαγιών λόγω της κλιματικής αλλαγής, ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα την Κύπρο, ο κ. Σινκέβιτσιους τόνισε πως κατ’ αρχήν είναι σημαντικό να γίνει δουλειά για την πρόληψή τους, παραπέμποντας στις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές που δημοσίευσε το 2021 η Κομισιόν και οι οποίες περιέχουν παραδείγματα πρακτικών όπως την ελεγχόμενη καύση ορισμένων δέντρων για τη διατήρηση της υγείας του δάσους και της βόσκησης από ζώα για μείωση των υλικών που μπορούν να καούν σε μια πυρκαγιά.

«Επιπλέον, πρέπει να βελτιώσουμε την ανθεκτικότητα των δασών δίνοντας προσοχή σε δράσεις και μεθόδους αναδάσωσης, χρησιμοποιώντας τοπικά προσαρμοσμένα και ανθεκτικά είδη δέντρων» πρόσθεσε.

Ο Επίτροπος σημείωσε πως «δεν θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε όλες τις πυρκαγιές, αλλά οι συνέπειες των πυρκαγιών μπορεί να είναι διαφορετικές ανάλογα με τα είδη που φυτεύονται ή αναγεννώνται με φυσικό τρόπο» και ανέφερε πως η Κομισιόν δημοσίευσε φέτος οδηγίες για τη χρηματοδότηση της ΕΕ σε έργα δάσωσης, αναδάσωσης και φύτευσης δέντρων.

Ποιότητα του αέρα

Απαντώντας σε ερώτηση για την ποιότητα του αέρα, ιδιαίτερα σε σχέση με την κατάσταση σε χώρες όπως η Κύπρος που επηρεάζονται ιδιαίτερα από την κάθοδο σκόνης από τη Σαχάρα λόγω της κλιματικής αλλαγής, ο κ. Σινκέβιτσιους σημείωσε πως πρόκειται για φυσικά φαινόμενα και πως καθώς «δεν προκαλούνται από ανθρώπινη δραστηριότητα, τα κράτη μέλη έχουν μικρή δυνατότητα να μειώσουν τη σημασία ή τη διάρκειά τους», κάτι που αναγνωρίζεται από τη νομοθεσία της ΕΕ για τη μείωση της ρύπανσης. 

«Είναι σημαντικό να ενημερώνεται το κοινό αν τέτοια γεγονότα προκαλούν σοβαρά επεισόδια ρύπανσης, ώστε να λαμβάνονται μέτρα για την προστασία των πολιτών, ιδίως του ευαίσθητου πληθυσμού και των ευάλωτων ομάδων, και να υποδεικνύεται τι πρέπει να κάνουν για να μειώσουν την έκθεση σε τέτοια επεισόδια» σημείωσε. Όσον αφορά ωστόσο την κυκλοφοριακή ρύπανση, υπέδειξε πως μπορούν να επηρεαστούν με κατάλληλα μέτρα.

«Τα καλά νέα είναι ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχουν οι κυπριακές αρχές, η ποιότητα του αέρα στην Κύπρο βρίσκεται εντός των ορίων που θέτει η ισχύουσα νομοθεσία της ΕΕ που διέπει τους δύο αυτούς ρύπους» συνέχισε, σημειώνοντας όμως ότι συγκεντρώσεις εξακολουθούν να είναι πάνω από τα επίπεδα που συνιστώνται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.