Φορολόγηση τραπεζών ώρα μηδέν...Οι αναβαθμίσεις της Κύπρου, οι κίνδυνοι και το πραγματικό διακύβευμα

Εν μέσω συνεχών ζυμώσεων, διαβουλεύσεων και έντονου κομματικού παρασκηνίου προς διαμόρφωση των ισορροπιών εκείνων που θα κρίνουν την τύχη της, οδηγείται σήμερα στην Ολομέλεια της Βουλής η πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ για την έκτακτη, όπως την ονομάζει, φορολόγηση των υπερκερδών των τραπεζών.

• Διαβάστε εδώ: Ανοικτό το ενδεχόμενο αναβολής της συζήτησης για την φορολόγηση τραπεζών-Θα κριθεί στην Ολομέλεια

Πρόκειται για μια πρόταση νόμου η οποία τίθεται στην...ζυγαριά της Ολομέλειας στην πλέον άκαιρη χρονική στιγμή, κατά την οποία αφενός η κυπριακή οικονομία υπόκειται σε διαδοχικές αναβαθμίσεις από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης και αφετέρου τα επιτόκια βρίσκονται σε πρωτική πορεία.

Μάλιστα, απόφαση για νέα μείωση των επιτοκίων αναμένεται να λάβει σήμερα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα(ΕΚΤ), με τις κυπριακές τράπεζες να προχωρούν σε άμεση αναπροσαρμογή των επιτοκίων τους και χιλιάδες δανειολήπτες να βλέπουν κατά τις επόμενες μέρες τις δόσεις τους να μειώνονται επίσης άμεσα.

• Διαβάστε εδώ: Μειώνει εκ νέου τα επιτόκια της η ΕΚΤ... Πού είναι στραμμένα τα βλέμματα των επενδυτών

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως μια ενδεχόμενη υπερψήφιση της πρότασης νόμου του ΑΚΕΛ για φορολόγηση των τραπεζών μόνο αχρειάστους μπελάδες και διατάραξη της ομαλής πορείας/σταθερότητας της οικονομίας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας μας θα επιφέρει, μέσα από μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων που δυνάται να δημιουργήσει.

Πρόκειται ουσιαστικά για μια πρόταση νόμου επί της οποίας τοποθετήθηκαν αρνητικά και προειδοποίησαν για τους σοβαρούς κινδύνους που ελλοχεύει, τόσο το Υπουργείο Οικονομικών όσο και η Κεντρική Τράπεζα, καθώς και ο Σύνδεσμος Τραπεζών, ενώ σοβαρές επιφυλάξεις εξέφρασε και η Νομική Υπηρεσία, κυρίως, ως προς τη συνταγματικότητα του νομοθετήματος.

• Διαβάστε εδώ: Τα επιτόκια μειώνονται, οι τράπεζες στηρίζουν τους δανειολήπτες και κάποιοι...τρέχουν να τις φορολογήσουν
• Διαβάστε εδώ: Πέφτει η δόση για χιλιάδες δανειολήπτες…Σήμα από ΕΚΤ την Πέμπτη και πάνε σε άμεση μείωση των επιτοκίων οι τράπεζες

Μάλιστα, οι θέσεις των εμπλεκόμενων φορέων καταγράφονται εκτενώς στην έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών, η οποία ετοιμάστηκε ενόψει της σημερινής συζήτησης στην Ολομέλεια.

Πέραν, όμως, των κινδύνων που ελλοχεύουν για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, η ψήφιση της πρότασης νόμου του ΑΚΕΛ δύναται να επηρεάσει αρνητικά και την κυπριακή οικονομία, θέτοντας εν αμφιβόλω την πορεία των θετικών αξιολογήσεων από διεθνείς οίκους αξιολόγησης, λίγες μόνο ώρες πριν από την τελευταία για το 2024 αξιολόγηση από τον οίκο Standard & Poor's.

Οι επισημάνσεις των οίκων αξιολόγησης

Αξίζει να σημειωθεί πως στις πρόσφατες αξιολογήσεις τους οι οίκοι Fitch, Moody’s και Scope, οι οποίοι τοποθέτησαν την κυπριακή οικονομία στην επενδυτική βαθμίδα, έκαναν ειδική αναφορά στις θετικές εξελίξεις που καταγράφονται στον τραπεζικό τομέα της Κύπρου.

Ειδικότερα ο Fitch στην πρόσφατη αξιολόγησή του για την κυπριακή οικονομία τονίζει πως, «ο τραπεζικός τομέας έχει ισχυρή φερεγγυότητα, ρευστότητα και κερδοφορία, υποστηριζόμενος από τα υψηλότερα επιτόκια και το ευνοϊκό μακροοικονομικό περιβάλλον».

• Διαβάστε εδώ: Στην βαθμίδα Α και από τους Fitch... Συνέχεια στο ντόμινο αναβαθμίσεων της κυπριακής οικονομίας
• Διαβάστε εδώ: Πού στήριξε την νέα αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας ο Fitch-Οι τρεις σημαντικότεροι λόγοι

«Πιστεύουμε ότι η βελτίωση των επιδόσεων στον τραπεζικό τομέα έχει μειώσει τους κινδύνους για τη μακροοικονομική σταθερότητα και γύρω από ενδεχόμενες υποχρεώσεις προς το κράτος, παρόλο που ορισμένα κληρονομικά ζητήματα θα εξακολουθήσουν να υφίστανται μεσοπρόθεσμα», υπογραμμίζει περαιτέρω.

Από την πλευρά του ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, ο οποίος προχώρησε σε διπλή αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας, αναμένει ότι οι κίνδυνοί του τραπεζικού τομέα, οι οποίοι καθοδηγούν την αξιολόγηση του στον τομέα αυτό, θα παραμείνουν περιορισμένοι λόγω της σημαντικής ενδυνάμωσης του πιστοληπτικού προφίλ των κυπριακών τραπεζών τα τελευταία χρόνια και της συνεχιζόμενης απομόχλευσης του τραπεζικού τομέα.

• Διαβάστε εδώ: Διπλή αναβάθμιση και σε επενδυτική βαθμίδα Α από Moody's μετά από 13 χρόνια η Κύπρος-Τι αντανακλά η αξιολόγηση

Εξάλλου, ο οίκος αξιολόγησης Scope Ratings, που ήταν και ο πρώτος που τοποθέτησε την κυπριακή οικονομία στην επενδυτική βαθμίδα, επισημαίνει πως ο τραπεζικός τομέας παρουσιάζει αυξημένη σταθερότητα, με σημαντικές βελτιώσεις στην κερδοφορία, την ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων και τη ρευστότητα, σημειώνοντας ότι οι κίνδυνοι για το χρηματοπιστωτικό σύστημα μειώνονται σταδιακά, με σταθερή πρόοδο.

Ο τραπεζικός τομέας, τονίζει ο οίκος, ωφελείται από την αύξηση της κερδοφορίας, καθώς και από ισχυρότερα κεφαλαιακά αποθέματα.

• Διαβάστε εδώ: Για πρώτη φορά σε επίπεδο Α η κυπριακή οικονομία-Πού στηρίζει την αναβάθμιση σε Α- ο οίκος Scope Ratings

Κεντρική: Κίνδυνος για την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών

Σε ό,τι αφορά τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τις τράπεζες, η Κεντρική Τράπεζα, μέσω σημειώματός της που κατέθεσε στην Επιτροπή Οικονομικών, τονίζει ότι «η κυπριακή οικονομία ως μικρή και ανοικτή οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επενδύσεις και συνεπώς δεν θα ήταν συνετό να εισάγεται φορολογική αβεβαιότητα στις αποφάσεις που έχουν να λάβουν ντόπιοι και ξένοι επενδυτές».

Περαιτέρω, υποδεικνύει πως η επιβολή έκτακτου τέλους είναι δυνατό να θέσει σε κίνδυνο την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών σε ώρα ανάγκης, ενώ παράλληλα σημειώνει ότι η κάθε χώρα μέλος της Ευρωζώνης έχει τα δικά της μακροοικονομικά χαρακτηριστικά.

Ως εκ τούτου, υπογραμμίζει, «πέρα από γενικές παρατηρήσεις δεν μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα από οποιαδήποτε σύγκριση δεδομένων μεταξύ των εν λόγω χωρών».

Οι ανησυχίες του Συνδέσμου Τραπεζών

Από την πλευρά του ο Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου, σε αναλυτικό σημείωμά του, υποδεικνύει, μεταξύ άλλων:

• Η πρόσφατη κερδοφορία των τραπεζών δεν είναι απόλυτα απροσδόκητη, αλλά οφείλεται και στις αποφάσεις, τις ενέργειες και τους επιχειρησιακούς σχεδιασμούς των διοικήσεων των τραπεζών.
• Η αξιολόγηση της Κύπρου ως διεθνούς επενδυτικού προορισμού εξαρτάται ανάμεσα σε άλλα και από τη σταθερότητα του νομικού και φορολογικού πλαισίου που ρυθμίζουν τη λειτουργία της αγοράς. Η αστάθεια που τείνει να επικρατήσει στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια σε σχέση με το νομικό και φορολογικό πλαίσιο (πλαίσιο εκποιήσεων, ειδικός φόρος, επιπλέον φορολόγηση κερδών) επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στην ελκυστικότητα της Κύπρου ως επενδυτικός προορισμός, αφού επιδρά αρνητικά περιορίζοντας τις ευκαιρίες προσέλκυσης σημαντικών επενδύσεων από ιδιωτικά κεφάλαια διεθνούς εμβέλειας όχι μόνο στον τραπεζικό τομέα, αλλά και σε άλλους τομείς της οικονομίας.
• Ήδη οι κυπριακές τράπεζες επιβαρύνονται με δύο φορολογίες (επί των κερδών και επί των καταθέσεων) και επομένως μια επιπρόσθετη τρίτη φορολογία θα αποτελούσε αρνητική εξέλιξη στις προσπάθειες προσέλκυσης ξένων επενδύσεων από τον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα.
• Σε μια περίοδο έντονων γεωπολιτικών προκλήσεων που επηρεάζουν σημαντικά την οικονομία και τις προοπτικές της, στο χρηματοπιστωτικό επίπεδο παρατηρείται και πιθανόν να υπάρξει περαιτέρω επιδείνωση του πιστωτικού κινδύνου. Συνεπώς, η ΕΚΤ έχει απευθύνει αυστηρές συστάσεις προς τις τράπεζες της Ευρωζώνης να επιδείξουν ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου και να είναι προετοιμασμένες να διαχειριστούν αρνητικές εξελίξεις, που πιθανόν να επιφέρουν ζημιές στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών. Ως αποτέλεσμα, οι τράπεζες ενδείκνυται να ενισχύσουν περαιτέρω την κεφαλαιακή τους βάση διαμέσου της κερδοφορίας και να θωρακίσουν την ανθεκτικότητα και σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος, ώστε να είναι σε θέση να απορροφήσουν πιθανές μελλοντικές ζημιές.
• Εφαρμόζονται ήδη τόσο κυβερνητικά σχέδια όσο και σχέδια των πιστωτικών ιδρυμάτων τα οποία περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τα πιο κάτω:
  α. Σχέδιο επιδότησης επιτοκίου στεγαστικών δανείων πρώτης κατοικίας.
  β. Σχέδιο επιδότησης νέων επιχειρησιακών δανείων (2020-2021).
  γ. Σχέδιο «Ενοίκιο Έναντι Δόσης».
  δ. Σχέδια των ΑΠΙ για απορρόφηση μέρους της αύξησης των επιτοκίων.
• Η πρόταση νόμου στερείται οποιασδήποτε ανάλυσης, αφού δεν καταγράφει συγκεκριμένα και αριθμητικά το πρόβλημα που επιζητεί να επιλύσει, τα αναμενόμενα έσοδα που επιδιώκει να εισπράξει, τον τρόπο διάθεσης των οικονομικών κινήτρων ή χορηγιών, αλλά ούτε και τα κριτήρια επιλεξιμότητας των δυνητικά δικαιούχων.
• Η πρόταση νόμου ορίζει ότι η φορολογία επί της αύξησης των καθαρών εσόδων από τόκους θα επιβληθεί τα έτη 2024 και 2025 και θα βασίζεται στα καθαρά έσοδα από τόκους το έτος 2022. Η πρόνοια αυτή αγνοεί παντελώς την περίπτωση όπου μια τράπεζα πιθανόν τα έτη 2024 και 2025 να παρουσιάζει μειωμένη κερδοφορία ή και ζημιές. Η επιπρόσθετη φορολογία θα δυσχεραίνει τη δυνατότητα της τράπεζας να διατηρήσει ή και να ενισχύσει την κεφαλαιακή της επάρκεια, ώστε να είναι σε θέση να απορροφήσει ενδεχόμενες ζημιές.

Πέραν των πιο πάνω, στο ίδιο σημείωμα εγείρονται και άλλα νομικά και συνταγματικά ζητήματα που αφορούν την αναδρομικότητα των ρυθμίσεων, την παραβίαση της αρχής της ισότητας, καθώς και της διάκρισης των εξουσιών.

Θέτει ζητήματα αντισυνταγματικότητας η Νομική Υπηρεσία

Εξάλλου, η Νομική Υπηρεσία σε δικό της σημείωμα, ανάμεσα σε άλλα, τονίζει πως:

• Η λειτουργία του Ταμείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Στήριξης Δανειοληπτών και η επιβολή του έκτακτου τέλους αλληλεγγύης πιστωτικών ιδρυμάτων εμπίπτουν στην άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας και προϋποθέτουν ρύθμιση μετά από διαβούλευση με όλους τους αρμόδιους φορείς, ειδική γνώση και ενδελεχή μελέτη ως προς την αξιολόγηση τυχόν οικονομικών επιπτώσεων. Πρόκειται ειδικότερα για άσκηση εκτελεστικής φύσεως εξουσίας, που εναπόκειται στην κυβέρνηση να προωθήσει, και βεβαίως στη Βουλή να εγκρίνει ή απορρίψει.
• Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις εμπεριέχουν στοιχεία εκτελεστικής εξουσίας/διοικητικής λειτουργίας και καταστρατηγούν πρωτίστως την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, η οποία είναι διάχυτη στο Σύνταγμα και αποκλείει την ανάληψη εξουσίας εκτός της σφαίρας της αντίστοιχης αρμοδιότητας εκάστης εκ των τριών πολιτειακών εξουσιών. Με άλλα λόγια και ειδικότερα, αντιβαίνουν στη συνταγματική οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας.
• Δεν δικαιολογείται η επιβολή έκτακτου τέλους αλληλεγγύης μόνο στα ΑΠΙ έναντι άλλων υποκειμένων του δικαίου που δραστηριοποιούνται σε συγκρίσιμες συνθήκες ή δυνάμενων να ταυτοποιηθούν καταστάσεων και δη χωρίς άλλο κριτήριο.
• Περαιτέρω, στο σημείωμα διατυπώνονται οι επιφυλάξεις της Νομικής Υπηρεσίας ως προς τα ακόλουθα:
• Την απαγόρευση της μετακύλισης του οικονομικού αντικτύπου από την επιβολή τέλους και ειδικότερα για σκοπούς νομοθετικής σαφήνειας ως προς το τι συνιστά μετακύλιση και οικονομικό αντίκτυπο και πώς διαπιστώνονται και αποδεικνύονται από την επιτροπή διαχείρισης.
• Το άρθρο 7 της πρότασης νόμου προβλέπει την άσκηση ιεραρχικής προσφυγής ενώπιον του υπουργού, ενώ δεν προκύπτει να υφίσταται κατ’ αρχήν ιεραρχική σχέση που να δικαιολογεί τον έλεγχο μεταξύ επιτροπής και Υπουργού Οικονομικών.
• Το εξουσιοδοτικό πλαίσιο έκδοσης δευτερογενούς νομοθεσίας της πρότασης νόμου το οποίο πάσχει, καθότι δεν καθορίζονται ειδικώς τα ζητήματα που δύναται να ρυθμίζονται με κανονισμούς.

Η πρόταση νόμου

Υπενθυμίζεται πως, η πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ, την οποία κατέθεσε ο γενικός γραμματέας του κόμματος, Στέφανος Στεφάνου, προνοεί την είσπραξη έκτακτου τέλους αλληλεγγύης πιστωτικών ιδρυμάτων επί της σημειωθείσας, σε σύγκριση με τα έσοδα του φορολογικού έτους 2022 αύξησης των καθαρών εσόδων από τόκους ΑΠΙ, σε ποσοστό 5% επί των εν λόγω εσόδων για τα έτη 2024 και 2025.

• Διαβάστε εδώ: Η αναπτυξιακή τροχιά του τραπεζικού τομέα και το αθεράπευτα αγκυλωμένο ΑΚΕΛ που θέλει να την ανακόψει
• Διαβάστε εδώ: Τα 8+2 πλην της πρότασης του ΑΚΕΛ για τις τράπεζες και η πρακτική αποκόμισης εύκολου πολιτικού…κέρδους
• Διαβάστε εδώ: Το αφήγημα Στέφανου Στεφάνου για την φορολόγηση απροσδόκητων κερδών και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν
• Διαβάστε εδώ: Τα «απροσδόκητα κέρδη» των τραπεζών και μια προβληματική… εξίσωση από το ΑΚΕΛ

Σύμφωνα με το αναθεωρημένο κείμενο της πρότασης νόμου, τα ποσά που θα εισπράττονται από την έκτακτη φορολογία θα κατατίθενται στο πάγιο ταμείο της Δημοκρατίας και το Υπουργικό Συμβούλιο, κατόπιν εισήγησης του υπουργού Οικονομικών, θα μπορεί να εγκρίνει τη χρηματοδότηση από πόρους του Ταμείου Σχεδίων Στήριξης υπό μορφή οικονομικών κινήτρων ή χορηγιών, τα οποία ενδεικτικά και μη περιοριστικά, δύναται να συνίστανται:

• Στην κάλυψη του κόστους δανεισμού για υπό σύναψη νέα και υφιστάμενα στεγαστικά δάνεια απόκτησης κύριας κατοικίας.
• Στη στήριξη ευάλωτων δανειοληπτών, βάσει σχεδίων χορηγιών καταρτιζόμενων υπό την επιφύλαξη των διατάξεων του «περί Ελέγχου των Δημοσίων Ενισχύσεων Νόμου» και
• Στην επιχορήγηση δράσεων επιμόρφωσης και διαφώτισης για την καταπολέμηση του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού και την ανάπτυξη χρηματοοικονομικής παιδείας για τους πολίτες.