Οι βραδυφλεγείς βόμβες στα θεμέλια της κυπριακής οικονομίας…Καυτές πατάτες τερματικό και ΟΚΥπΥ

Αντιμέτωπη με σοβαρούς και πολύ σημαντικούς κινδύνους συνεχίζει να βρίσκεται η κυπριακή οικονομία και τα δημόσια οικονομικά, με το Υπουργείο Οικονομικών να έχει λάβει ή προγραμματίζει να λάβει σειρά μέτρων για μετριασμό και αντιμετώπισή τους.

Σύμφωνα με την Έκθεση Δημοσιονομικών Κινδύνων που κατατέθηκε στη Βουλή μαζί με τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2025, οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι διαχωρίζονται σε κίνδυνους που προκύπτουν από το εσωτερικό περιβάλλον και σε κινδύνους από το εξωτερικό περιβάλλον.

Με βάση την έκθεση, οι κίνδυνοι από το εσωτερικό περιβάλλον είναι 11 και από το εξωτερικό περιβάλλον 5 και, μεταξύ άλλων, αφορούν τις εξελίξεις σχετικά με το τερματικό στο Βασιλικό που αφορούν σε ενδεχόμενες αποζημιώσεις πέραν των 400 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς από επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών από ενδεχόμενη ανάγκη χρηματοδότησης των ελλειμμάτων του ΟΚΥπΥ για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Οι κίνδυνοι

Ειδικότερα και σε ό,τι αφορά τους κινδύνους που προκύπτουν από το εσωτερικό περιβάλλον, το Υπουργείο Οικονομικών αναφέρει πως αυτοί σχετίζονται με τις προκλήσεις που προκύπτουν από αυξήσεις στις λειτουργικές δαπάνες, λόγω κυρίως της αστάθειας των τιμών των καυσίμων και της ενέργειας, και του κόστους κατασκευαστικών υλικών, ένεκα της αύξησης του κόστους των πρώτων υλών.

Επίσης, κίνδυνοι ελλοχεύουν από δάνεια που παραχωρήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια μέσω διαφόρων οντοτήτων δημοσίου δικαίου και άλλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών σε φυσικά πρόσωπα και καθίστανται μη εξυπηρετούμενα, καθώς και από ενεργοποίηση ενδεχόμενων υποχρεώσεων που πηγάζουν από κρατικές εγγυήσεις.

Άλλοι κίνδυνοι που σχετίζονται με το εσωτερικό περιβάλλον αφορούν την αύξηση των δαπανών για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους λόγω αύξησης των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της σταδιακής απόσυρσης του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, καθώς και της πολιτικής που θα ακολουθήσει η ΕΚΤ ως προς την αγορά ομολόγων μέσω της επανεπένδυσης χρέους που λήγει στο χαρτοφυλάκιο της και κατ’ αύξησης των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων.

Επιπρόσθετα, κίνδυνοι ελλοχεύουν και από ενδεχόμενες υποχρεώσεις που δύναται να προκύψουν σε βάρος της Δημοκρατίας από μη βιώσιμα συνταξιοδοτικά ταμεία και δικαστικές υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Δικαιοσύνης, όπως επίσης και από αρνητικές οικονομικές επιδόσεις των κρατικών οργανισμών, των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των συμβάσεων που έχουν γίνει στα πλαίσια συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.

Πέραν των πιο πάνω, κίνδυνοι ενδέχεται να προκύψουν και από ενδεχόμενη επιβολή προστίμων λόγω μη συμμόρφωσης, μερικώς ή πλήρως, με το κοινοτικό κεκτημένο, όπως για παράδειγμα η επιβολή προστίμου στα πλαίσια της καταδικαστικής απόφασης σχετικά με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 1991, για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων.

Παράλληλα, κίνδυνοι για την οικονομία ενδέχεται να προκύψουν και από τις εξελίξεις σχετικά με το τερματικό στο Βασιλικό που αφορούν σε ενδεχόμενες αποζημιώσεις πέραν των 400 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς από επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών από ενδεχόμενη ανάγκη χρηματοδότησης των ελλειμμάτων του ΟΚΥπΥ για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από την περίοδο που έχει καθοριστεί από την σχετική νομοθεσία και η οποία έληγε στις 31/5/2024 και επεκτάθηκε μέχρι τις 31/5/2025 ή/και από τη μη ανάληψη υποχρεώσεων που προβλέπεται από ΓεΣΥ από τον σφαιρικό προϋπολογισμό του ΟΑΥ.

Ακόμη, κίνδυνοι ενδεχόμενα να προκύψουν από πιθανή απώλεια εσόδων από τυχόν μη επίτευξη των οροσήμων συγχρηματοδοτούμενων έργων και έργων του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όπως επίσης και από δαπάνες που ενδέχεται να προκύψουν από τυχόν αυξημένη ροή μεταναστών.

Εξωτερικό περιβάλλον

Όσον αφορά τους κινδύνους που προκύπτουν από το εξωτερικό περιβάλλον, με βάση την Έκθεση, αυτοί αφορούν κυρίως τον κίνδυνο επαναφοράς των πληθωριστικών πιέσεων λόγω της συνεχιζόμενης σύρραξης μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, αλλά και των εχθροπραξιών στη Μέση Ανατολή και το ενδεχόμενο της ασύμμετρης επέκτασής τους.

Επίσης, κίνδυνοι ενδεχομένως να προκύψουν από άλλες αρνητικές εξελίξεις στις οικονομίες άλλων χωρών με επιπτώσεις σε βασικούς παραγωγικούς τομείς της κυπριακής οικονομίας, που θα οδηγήσουν σε χαμηλότερο από τον προβλεπόμενο ρυθμό ανάπτυξης και επιδείνωσης των δημοσιονομικών δεικτών, όπως το δημοσιονομικό ισοζύγιο, το δημόσιο χρέος και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, καθώς και του επιπέδου ανεργίας.

Άλλοι κίνδυνοι που σχετίζονται με το εξωτερικό περιβάλλον αφορούν ενδεχόμενη συνέχιση ή και επιβολή νέων κυρώσεων στη Ρωσία και τη Λευκορωσία, με άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της κυπριακής οικονομίας και κατά κύριο λόγο στον τομέα των υπηρεσιών.

Οι επιπτώσεις αυτές, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, περιλαμβάνουν και την συνέχεια στη διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς και σημαντική αύξηση του πληθωρισμού, ο οποίος διαβρώνει το πραγματικό εισόδημα των πολιτών, με αρνητικές επιπτώσεις στην κατανάλωση και στα έσοδα του κράτους.

Επιπρόσθετα, κίνδυνοι για την κυπριακή οικονομία ενδέχεται να προκύψουν από επιβάρυνση των δημοσίων δαπανών λόγω συνεπειών από την κλιματική αλλαγή, όπως φυσικές καταστροφές και ανάγκη για αποζημιώσεις στον γεωργικό τομέα, όπως επίσης και από επιδείνωση γεωπολιτικών εξελίξεων που θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα.

Επισημαίνεται ότι, τα πρόσφατα γεγονότα –π.χ. Ρωσική εισβολή, πόλεμος στη Μέση Ανατολή και πανδημία-, έχουν αναδείξει την ανάγκη για την διαρθρωτική στήριξη των τομέων παραγωγής, με σκοπό τη δημιουργία μίας ανταγωνιστικής και αυτάρκης οικονομίας.

Μέτρα μετριασμού των κινδύνων

Λαμβάνοντας υπόψη τους πιο πάνω κινδύνους, το Υπουργείο υπογραμμίζει πως «παραμένει η ανάγκη για τη διατήρηση μίας συνετούς και υπεύθυνης οικονομικής πολιτικής για αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων και παράλληλα την προώθηση στοχευμένων μεταρρυθμιστικών και επενδυτικών δράσεων.

Οι πιο πάνω στοχεύσεις, τονίζει, θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα και ευελιξία της κυπριακής οικονομίας και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας, ώστε να αντιμετωπίζονται οι προκλήσεις τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό περιβάλλον με αποτελεσματικότητα και συνέπεια.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, τα κύρια μέτρα που έχουν ληφθεί ή προγραμματίζεται να ληφθούν για μετριασμό των προαναφερθέντων κινδύνων, αφορούν:

• Μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό σχεδιασμό στην βάση ρεαλιστικών παραδοχών και αυστηρή προσήλωση στον στόχο του ισοσκελισμένου/πλεονασματικού προϋπολογισμού,
• Μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις ύψους 1,22 δις ευρώ μέχρι το 2026, μέσω της υλοποίησης του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με έμφαση στην πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό,
• Μέτρα ενίσχυσης της ανάπτυξης και διεύρυνσης της παραγωγικής βάσης της οικονομίας, με τη μετάβαση σε πιο δυναμικές μορφές ανάπτυξης και την προώθηση νέων παραγωγικών τομέων, όπως της τεχνολογίας, της έρευνας, της πράσινης μετάβασης και της κυκλικής οικονομίας, οι οποίοι δημιουργούν νέες και ποιοτικές θέσεις εργασίας,
• Μέτρα ανακούφισης των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού για την αντιμετώπιση της ακρίβεις, ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν,
• Διαρθρωτικές αλλαγές στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, περιλαμβανομένης της ορθολογικής εφαρμογής της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και της ενίσχυσης της διακυβέρνησης και της εποπτείας των οντοτήτων δημοσίου δικαίου,
• Παρακολούθηση των δανείων που παραχωρήθηκαν με κυβερνητικές εγγυήσεις σε συστηματική βάση,
• Λήψη σειράς μέτρων για διαχείριση των μεταναστευτικών ροών.