Η σημασία των ήπιων δεξιοτήτων στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης

Ως γνωστό, τα στελέχη που αναλαμβάνουν τη διαδικασία νέων προσλήψεων σε μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις αναζητούν υποψήφιους/ταλέντα που να διαθέτουν τις κατάλληλες δεξιότητες, οι οποίες να συνάδουν με τις ανάγκες και τους στρατηγικούς στόχους της επιχείρησης τους.

Κατόπιν ενδελεχούς αξιολόγησης, προσλαμβάνονται μόνο άτομα με γνώσεις και δεξιότητες που κρίνουν τα άτομα που παίρνουν τις αποφάσεις ότι μπορούν να προσθέσουν αξία στην επιχείρηση. Οι δεξιότητες αυτές χωρίζονται σε hard skills και soft skills.

Τα hard skills (σκληρές δεξιότητες) είναι όλες εκείνες οι τεχνικές δεξιότητες που συνδέονται με τη συγκεκριμένη θέση και με το κάθε επάγγελμα χωριστά (προγραμματιστής, υπεύθυνος προώθησης πωλήσεων/marketing, μηχανικός, διευθυντής παραγωγής, υπεύθυνος λογιστηρίου, νομικός σύμβουλος, Operations Manager, κ.α).

Οι σκληρές δεξιότητες των υποψηφίων πιστοποιούνται με τα ανάλογα ακαδημαϊκά και επαγγελματικά προσόντα και με τις κατάλληλες εμπειρίες που αποδεδειγμένα κατέχουν. Στην παρούσα εποχή των τεχνολογιών αιχμής είναι βέβαιο ότι οι ψηφιακές και άλλες τεχνικές/σκληρές ικανότητες είναι απαραίτητες για τη διασφάλιση της συνεχούς εφαρμογής και ενσωμάτωσης των των νέωντ εχνολογιών στις εργασίες κάθε οργανισμού.

Από την άλλη, οι ήπιες δεξιότητες είναι προσωπικά χαρακτηριστικά των υποψηφίων που τους επιτρέπουν να αλληλεπιδρούν και συνεργάζονται αποτελεσματικά και αρμονικά με το υπόλοιπο προσωπικό, τους συνεργάτες και τους πελάτες μιας επιχείρησης με απώτερο σκοπό την επίτευξη των στόχων της.

Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να προοδεύει, είναι ολοένα και πιο ικανή να εκτελεί εργασίες που κάποτε ήταν αποκλειστικός τομέας των ανθρώπων. Σε πολλές περιπτώσεις, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ξεπεράσει τους ανθρώπους όσον αφορά την ταχύτητα, την ακρίβεια και την αποτελεσματικότητα.

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες κρίσιμες εργασίες στις οποίες η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και οι άλλες τεχνολογίες αιχμής εξακολουθούν (μέχρι σήμερα τουλάχιστον) να υστερούν έναντι της ανθρώπινης κρίσης.

Αυτές είναι ακριβώς οι εργασίες που καθιστούν τον ανθρώπινο παράγοντα και τα soft skills επιβεβλημένα για την απρόσκοπτη διεξαγωγή των καθημερινών εργασιών ,του προγραμματισμού και της υγιούς ανάπτυξης μιας επιχείρησης. Στην εποχή της τεχνολογίας οι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να έχουν θέσεις εργασίας μόνο αν μπορούν να προσθέσουν αξία στην επιχείρηση με εργασίες και τρόπους που η τεχνολογία δεν μπορεί.

Ως εκ τούτου, στο χώρο εργασίας οι ήπιες δεξιότητες θεωρούνται πλέον απαραίτητο συμπλήρωμα των σκληρών δεξιοτήτων. Οι κυριότερες ήπιες δεξιότητες που επίμονα ζητούν από στελέχη τους οι σύγχρονοι εργοδότες στον χώρο εργασίας είναι οι ακόλουθες:

• η αποτελεσματική διαχείριση Έργων (Project Management)
• Οι ηγετικές ικανότητες
• Οι επικοινωνιακές δεξιότητες (γραπτός και προφορικός λόγος)
• η συναισθηματική νοημοσύνη/emotional intelligence (που περιλαμβάνει την ενσυνείδηση, προσαρμοστικότητα, πρωτοβουλία, δεξιότητες διαπραγμάτευσης, επίλυση συγκρούσεων κ.α)
• η κριτική σκέψη
• η ομαδικότητα
• η επίλυση προβλημάτων
• η δημιουργικότητα
• η αποτελεσματική διαχείριση χρόνου (Time management) .

Σε αντίθεση με τις σκληρές δεξιότητες, οι οποίες αφορούν μια συγκεκριμένη εργασία/ειδικότητα, το βασικό χαρακτηριστικό των ήπιων δεξιοτήτων είναι ότι είναι εγκάρσιες επειδή μπορούν να αναπτυχθούν και είναι χρήσιμες σε οποιονδήποτε τομέα, θέση καθώς και στην προσωπική ζωή. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των ήπιων δεξιοτήτων είναι ότι αυτές συχνά δεν διδάσκονται στα σχολεία και πανεπιστήμια της συμβατικής εκπαιδευσης και δεν είναι εύκολα μετρήσιμες.

Η αποδεδειγμένη αξία και αναγκαιότητα των ήπιων δεξιοτήτων στον χώρο εργασίας στην εποχή της ταχύτατης εξάπλωσης της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων τεχνολογιών αιχμής τεκμηριώνονται σε πρόσφατες μελέτες τα ευρήματα των οποίων παρουσιάζονται συνοπτικά πιο κάτω.

Η καθημερινή χρήση και εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης και άλλων τεχνολογίες αιχμής θα έχουν ως αποτέλεσμα μεγαλύτερο ποσοστό θέσεων εργασίας να βασίζονται σε μη τεχνικές ήπιες δεξιότητες. Και αυτό συμβαίνει χάρη στην ραγδαία εξάπλωση της τεχνολογίας, αφού τα καθήκοντα που απαιτούν σκληρές δεξιότητες συνεχίζουν να αντικαθίστανται γοργά από αυτοματοποιήσεις και να μειώνονται σταθερά, καθιστώντας τις ήπιες δεξιότητες πιο χρήσιμες και αναγκαίες στον χώρο εργασίας.

Για παράδειγμα, προσφατη μελέτη της Deloitte Access Economics προβλέπει ότι τα δύο τρίτα όλων των θέσεων εργασίας στην Αυστραλία θα βασίζονται σε ήπιες δεξιότητες μέχρι το 2030. Αυτή η τάση αναπόφευκτα αντικατοπτρίζει τις ανάγκες σε παγκόσμιο επίπεδο.

Άλλωστε, δεν είναι αρκετή η ύπαρξη των πιο καταρτισμένων, ταλαντούχων εργαζομένων με σκληρές δεξιότητες στον χώρο εργασίας όταν αυτοί δεν μπορούν να συνεργαστούν με το υπόλοιπο προσωπικό ως ομάδα για να συμβάλουν συλλογικά στην επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Κατά κανόνα εξαιρετικά αποτελέσματα σε μια επιχείρηση φέρνει μια ομάδα και πολύ σπάνια έως ποτέ ένας επιστήμονας/επαγγελματίας μόνος του έστω και αν αυτός ή αυτή διαθέτει λαμπρά ακαδημαϊκά και επαγγελματικά προσόντα αλλά υστερεί σε διαπροσωπικές και άλλες ήπιες δεξιότητες.

Η απλή καταγραφή των δεξιοτήτων αυτών στο βιογραφικό μας δεν αποδεικνύει αυτόματα ότι τις διαθέτουμε. Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί ο υποψήφιος να το τεκμηριώσει κατά τη διάρκεια της συνέντευξης πρόσληψης και ακόμα σημαντικότερο να το αποδεικνύει καθημερινά στην πράξη στον χώρο εργασίας του. Σε αντίθετη περίπτωση είτε θα παραμείνει στάσιμος αν τελικά προσληφθεί ή θα απολυθεί με την λήξη της δοκιμαστικής περιόδου πρόσληψης.

Στο προκείμενο, μια άλλη πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, το Ίδρυμα Carnegie και το Ερευνητικό Κέντρο του Στάνφορντ διαπίστωσε ότι το 85% της επιτυχίας μιας επιχείρησης, ειδικά στην ψηφιακή εποχή και στην εποχή της τεχνολογίας προέρχεται από καλά ανεπτυγμένες ήπιες δεξιότητες στο χώρο εργασίας, ενώ μόνο το 15% της επιτυχίας προέρχεται από τεχνικές δεξιότητες και γνώσεις.

Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι σε μια πρόσφατη έκθεση (LinkedIn Global Talent Trends), το 92% των επαγγελματιών πρόσληψης στελεχών επιχειρήσεων (Recruitment Specialists) δήλωσαν ότι θεωρούν ότι οι ήπιες δεξιότητες είναι εξίσου σημαντικές ή πιο σημαντικές από τις σκληρές δεξιότητες όταν πρόκειται για την πρόσληψη και την προώθηση εργαζομένων (πηγή: LinkedIn Global Talent Trends 2019).

Αυτό υπογραμμίζει την αυξανόμενη αναγνώριση της αξίας των ήπιων δεξιοτήτων στο εργατικό δυναμικό και την ανάγκη των οργανισμών να δώσουν προτεραιότητα σε αυτές τις δεξιότητες κατά την επιλογή των υποψηφίων και στη συνεχιζόμενη κατάρτισή τους.

Ένα άλλο άρθρο της Forbes καταλήγει ότι στην τρέχουσα εποχή της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) και των τεχνολογιών αιχμής, άτομα που πέραν των τεχνικών δεξιοτήτων διαθέτουν και τις δέουσες ήπιες δεξιότητες ξεχωρίζουν από το υπόλοιπο προσωπικό μιας επιχείρησης, προάγονται πιο γρήγορα και αμείβονται πολύ περισσότερα από το υπόλοιπο προσωπικό.

Και αν κάποιος δεν έχει τις πιο πάνω ήπιες δεξιότητες μπορεί να τις αποκτήσει, βελτιώνοντας αισθητά την απασχολησιμότητα του και τις προοπτικές της καριέρας του; Nαι μπορεί, νοουμένου ότι θα το θελήσει και θα προσπαθεί προς τούτο συστηματικά και επί συνεχούς βάσης, όπως εξηγείται πιο κάτω.

Οι ήπιες δεξιότητες αυτές μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά δια της βίου μάθησης. Η διά βίου μάθηση (lifelong learning) είναι η συνεχής μάθηση τόσο σκληρών όσο και ήπιων δεξιοτήτων που συμβαίνει εκτός ενός συμβατικού εκπαιδευτικού ιδρύματος, όπως ένα σχολείο ή πανεπιστήμιο και δεν σταματά ποτέ.

Ο αυτοματισμός, η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη προχωρούν γρήγορα, αλλάζοντας δραματικά τη φύση και τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων εργασίας. Κάτω από αυτές τις εξελίξεις, διάφορες έρευνες και μελέτες κατέδειξαν ότι η ικανότητα συνεχούς μάθησης (learnability) μέσω reskilling η/και upskilling που επιτυγχάνεται μέσω της δια βίου μάθησης συνδέεται άμεσα με καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Όπως είπε σε πρόσφατο άρθρο του και ο Κύπριος Ευρωβουλευτής Λουκάς Φουρλάς (εισηγητής της έκθεσης για το “Ευρωπαϊκό Έτος Δεξιοτήτων 2023”, που υπερψηφίστηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) “είμαι από εκείνους που πιστεύουν στη δια βίου μάθηση και αυτό γιατί η τεχνολογική εξέλιξη δεν σταματά ποτέ.

Για να επιτευχθεί η διά βίου μάθηση, απαιτεί συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα κράτη μέλη, τους κοινωνικούς εταίρους, τις δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες απασχόλησης, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Η επιτακτική ανάγκη βελτίωσης των δεξιοτήτων δεν σχετίζεται με την ηλικία. Απευθύνεται σε όλους. Απευθύνεται σε μαθητές που θα πρέπει να επιλέξουν να σπουδάσουν το σωστό επάγγελμα ώστε να μπορούν να εργαστούν στον τομέα τους και να αμείβονται αξιοπρεπώς. Απευθύνεται όμως και σε ανθρώπους που είναι ήδη σε ηλικία που εργάζονται και οι εργασίες με τις οποίες δραστηριοποιούνται εκσυγχρονίζονται και απαιτούν νέες δεξιότητες”.

Η μάθηση δεν πρέπει πλέον να τελειώνει όταν τελειώσει η εκπαίδευση στο σχολείο/πανεπιστήμιο. Το αντίθετο μάλιστα. Ο πανάρχαιος κύκλος του «μάθε, εργάσου, συνταξιοδοτήσου» έχει περάσει ανεπιστρεπτί, καθώς οι άνθρωποι τώρα ζουν περισσότερο, εργάζονται περισσότερο και αλλάζουν δουλειά πιο συχνά, σε αντίθεση με τη παλαιά φιλοσοφία «επιλέξτε ένα επάγγελμα και εργαστείτε για μια ζωή σε έναν εργοδότη» που επικρατούσε στο παρελθόν.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του Ευρωπαϊκού Έτους Δεξιοτήτων 2023 προωθεί ευκαιρίες αναβάθμισης των δεξιοτήτων και επανειδίκευσης (upskilling/reskilling) μέσω μικροδιαπιστευτηρίων (micro-credentials), αναλαμβάνοντας σχετικές πρωτοβουλίες και ανακοινώνοντας σχετικά χρηματοδοτικά προγράμματα σε όλες τις χώρες της Ε.Ε.

Στόχοι των πρωτοβουλιών αυτών είναι (α) η αντιμετώπιση της υφιστάμενης οξείας έλλειψης δεξιοτήτων (ιδίως ψηφιακών) που χρειάζονται οι Ευρωπαϊκές μικρομεσαίες επιχειρήσεις για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τους και (β) η δραστική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου όλων των πολιτών της ΕΕ. Η συνεργασία με τις επιχειρήσεις είναι απαραίτητη, ώστε οι δράσεις κατάρτισης των εργαζομένων να συμβαδίζουν και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

Με στόχο την έμπρακτη συνεισφορά προς αυτή την κατεύθυνση, η GrantXpert Consulting, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, ο CITEA και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Λευκωσίας, συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό έργο “Level Up”, το οποίο έχει ως στόχο να προσφέρει εντελώς δωρεάν μεγάλο αριθμό πρακτικών σεμιναρίων για την ψηφιακή μεταμόρφωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων της Κύπρου και της Ευρώπης.

Ήδη έχει πραγματοποιηθεί ευρεία έρευνα αγοράς στην Κύπρο, ώστε να διαπιστωθούν τα κενά που υπάρχουν στο θέμα των ψηφιακών δεξιοτήτων ανάμεσα στα στελέχη των κυπριακών μικρομεσαίων επιχειρήσεων και να σχεδιαστούν τέτοια προγράμματα κατάρτισης, ώστε να γεφυρώσουν αυτό το κενό.

Στο έργο συμμετέχουν 13 εταίροι από 7 χώρες (Γερμανία, Φινλανδία, Ιταλία, Κύπρο, Ελλάδα, Ουγγαρία, Πολωνία) και σύντομα θα ανακοινωθούν τα σεμινάρια που θα προσφέρονται εντελώς δωρεάν και θα μπορούν να αξιοποιήσουν οι κυπριακές επιχειρήσεις, μέσω της συμμετοχής των διευθυντικών και άλλων στελεχών τους. Όλες οι πληροφορίες για τα εν λόγω σεμινάρια θα είναι αναρτημένες στην ιστοσελίδα του έργου Level Up https://levelup-skills.eu/.

Το έργο Level Up συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη (Digital Europe Programme), έχει συνολικό προϋπολογισμό 4.8 εκ. Ευρώ και θα διαρκέσει μέχρι τον Δεκέμβριο του 2025. Τα πρώτα διαδικτυακά προγράμματα κατάρτισης αρχίζουν τον προσεχή Οκτώβριο. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με τη Δρ Σίλια Χατζηχριστοδούλου (celia@grantxpert.eu), συντονίστρια του Level Up, για περισσότερες πληροφορίες και διευκρινίσεις.

Αντώνης Χατζηχριστοδούλου,

Senior Financial Consultant, GrantXpert Consulting