Στέλλα Μιχαηλίδου: Να καλλιεργηθεί περαιτέρω η κουλτούρα των κρατικών ενισχύσεων

Την ανάγκη περαιτέρω καλλιέργειας της κουλτούρας των κρατικών ενισχύσεων, κάτι που ως διαπίστωση καταγράφεται και στην ετήσια έκθεση του Γραφείου της για το 2021, τονίζει η Έφορος Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων Στέλλα Μιχαηλίδου, παραθέτοντας συναφώς τη σειρά ενεργειών στις οποίες το Γραφείο Εφόρου Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων-αν και υποστελεχωμένο-προβαίνει προς αυτή την κατεύθυνση.

Σε συνέντευξή της στο InBusinessNews, η κ. Μιχαηλίδου χαρακτηρίζει ως αξιοσημείωτη την αύξηση κατά 138% που παρατηρήθηκε το 2021 στο συνολικό ύψος των κρατικών ενισχύσεων, κάτι που όπως εξηγεί ήταν κυρίως αποτέλεσμα της αύξησης των ενισχύσεων στον οριζόντιο στόχο της αποκατάστασης της σοβαρής διαταραχής της οικονομίας, ως μέτρα αντιμετώπισης των οικονομικών δυσχερειών που επέφερε η πανδημία του κορωνοϊού.

Υποδεικνύοντας πως ο τομέας των κρατικών ενισχύσεων αφορά ένα πολύπλοκο και εξειδικευμένο κεφάλαιο του κοινοτικού κεκτημένου με ανεπτυγμένη νομολογία και πολλές φορές με δυσνόητες έννοιες, η Στέλλα Μιχαηλίδου τονίζει την εποικοδομητική συμβολή του Γραφείου της στο να εξευρεθεί το κατάλληλο νομικό πλαίσιο για κάθε σχέδιο που υποβάλλεται σε αυτό.

«Στόχος μας είναι πάντα», υπογραμμίζει, «να επικοινωνούμε και να συζητάμε εκ των προτέρων με τις αρμόδιες Αρχές, ούτως ώστε να εξευρεθεί το νομικό πλαίσιο κάτω από το οποίο μια κρατική ενίσχυση μπορεί να καταστεί συμβατή κρατική ενίσχυση και να εγκριθεί».

Θα θέλαμε να μας περιγράψετε συνοπτικά τις αρμοδιότητες και το ρόλο Εφόρου Eλέγχου Κρατικών Ενισχύσεων. Ποια είναι η βασική αποστολή του θεσμού;

Ιστορικά, ο θεσμός αυτός καθιερώθηκε με βάση τους περί Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων Νόμους 2001 μέχρι 2020, εγκαθιδρύοντας ένα σύστημα ελέγχου και αξιολόγησης το οποίο διασφαλίζει, κατά το δυνατόν, την τήρηση των κανόνων των κρατικών ενισχύσεων από τις κυπριακές αρμόδιες αρχές κατά την χορήγηση ενισχύσεων σε φυσικά η νομικά πρόσωπα που ασκούν οικονομική δραστηριότητα.

Ουσιαστικά, βασική αποστολή του είναι η τήρηση της Κοινοτικής Νομοθεσίας που αφορά στη χορήγηση Κρατικών Ενισχύσεων από την Κυπριακή Δημοκρατία. Η κοινοτική Νομοθεσία αποτελείται από ένα πλαίσιο κανόνων που έχουν θεσπιστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι θέτουν όρους και προϋποθέσεις για την χορήγηση Κρατικών Ενισχύσεων σε επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα που ασκούν οικονομική δραστηριότητα και εντάσσεται στο πλαίσιο γενικότερης πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εξασφάλιση και διατήρηση συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού.

Η πολιτική ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης και η πολιτική αυτή βασίζεται στην αρχή της οικονομίας της ανοιχτής αγοράς με συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού, που σκοπό έχει την αποτελεσματικότερη και ομαλότερη λειτουργία των αγορών και την εξασφάλιση ισότιμων και δίκαιων όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Ευρωπαϊκή Ένωση προς όφελος των καταναλωτών και της ευρωπαϊκής οικονομίας στο σύνολό της.

Κρατικές ενισχύσεις €551.1Μ το 2021

Εκδώσατε και υποβάλετε πρόσφατα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας την ετήσια έκθεση σας για το 2021. Ποιες είναι οι κυριότερες διαπιστώσεις /επισημάνσεις στις οποίες προβαίνετε;

Είναι αξιοσημείωτη η αύξηση που έχει παρατηρηθεί κατά το 2021 στο συνολικό ύψος των κρατικών ενισχύσεων κατά 138% σε σύγκριση με το 2020. Συγκεκριμένα, το 2021 παρουσιάστηκε αύξηση €319.5Μ σε σχέση με το 2020 και το σύνολο των κρατικών ενισχύσεων έφτασε στα €551.1Μ.

Αυτό, ήταν κυρίως αποτέλεσμα της αύξησης των ενισχύσεων στον οριζόντιο στόχο της αποκατάστασης της σοβαρής διαταραχής της οικονομίας, ως μέτρα αντιμετώπισης των οικονομικών δυσχερειών που επέφερε η πανδημία του κορωνοϊού.

Στη έκθεση μας επίσης, αναφέρεται ότι κατά το 2021 ετοιμάσαμε τις προδιαγραφές της Α φάσης του Κεντρικού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων και Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας, η οποία Α φάση, τέθηκε σε εφαρμογή με επιτυχία, κατόπιν ειδικών εκπαιδεύσεων σε 200 λειτουργούς, από την 1η Ιανουαρίου 2022. Σημειώνεται δε, ότι το Κεντρικό σύστημα του Γραφείου μας με υπόδειξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει γίνει «case study» για να υιοθετηθεί και από τα υπόλοιπα Κράτη Μέλη και έχει επίσης επιλεγεί από την Υπηρεσία Πληροφορικής μαζί με ακόμα ένα σύστημα του Δημοσίου, στα πλαίσια του good practice 2022, για να αποσταλεί στη Ευρωπαϊκή Επιτροπή .

Σημαντικός ήταν ο ρόλος του Γραφείου στη εκπαίδευση των Αρμοδίων Αρχών επί εξιδεικευμένων θεμάτων του τομέα τους, γεγονός που τονίζεται στην Έκθεση, με ιδιαίτερη έμφαση στη προώθηση χρήσης των Κανονισμών Απαλλαγής, όπου κρατικές Ενισχύσεις κρίνονται συμβατές και εγκρίνονται σε εθνικό επίπεδο από τον εκάστοτε Έφορο, αφού ως χώρα η χρήση τους περιορίζεται στο 49% μόνο, ενώ οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες κάνουν χρήση του Κανονισμών Απαλλαγής μέχρι και το 97% επί του συνόλου των κρατικών ενισχύσεων.

Είναι σημαντική η διαπίστωση που γίνεται στη Έκθεσή μας ότι χρειάζεται να καλλιεργηθεί περαιτέρω η κουλτούρα των κρατικών ενισχύσεων και προς τούτο το Γραφείο μου αναπτύσσει σχέσεις με την νομοθετική εξουσία και παρουσιάζεται στις κοινοβουλευτικές επιτροπές εάν και εφόσον ζητηθεί, διενεργεί επισκέψεις και παρουσιάσεις για προβολή του έργου και των αρμοδιοτήτων του Γραφείου σε όλες τις αρμόδιες Αρχές και επαγγελματικούς οργανισμούς, εκδίδει εγκυκλίους, αναβαθμίζει την ιστοσελίδα του και γενικά το Γραφείο είναι σε ανοιχτή επικοινωνία με όλες τις αρμόδιες Αρχές με σκοπό την καθοδήγηση και την έγκαιρη γνωμοδότηση και έκδοση αποφάσεων παρά την υποστελέχωση και την απουσία οργανογράμματος του Γραφείου.

Ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κύπρος δεσμεύεται προφανώς από την πολιτική της Ε.Ε για τις Κρατικές Ενισχύσεις. Ποιες είναι στο γενικό τους πλαίσιο οι κανόνες επί των οποίων εδράζεται η πολιτική αυτή;

Αρχικά, να αναφέρουμε τις «Ενισχύσεις ήσσονος σημασίας», οι οποίες εξαιρούνται από την υποχρέωση κοινοποίησης στην Επιτροπή επειδή η Επιτροπή θεωρεί ότι δεν επηρεάζουν τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών ή δεν νοθεύουν ή δεν απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό και συνεπώς δεν πληρούν όλα τα κριτήρια του σχετικού άρθρου 107 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ για να χαρακτηριστούν ως κρατικές ενισχύσεις. Οι εν λόγω ενισχύσεις δεν χρειάζονται την έγκριση του Γραφείου μας, αλλά για σκοπούς νομικής ασφάλειας, εάν μας ζητηθεί παρέχουμε την γνώμη μας .

Ακολούθως, αναφέρουμε τους «Κανονισμούς Απαλλαγής κατά Κατηγορία». Στα πλαίσια του State aid Modernization για μείωση της γραφειοκρατίας, αλλά και της ευελιξίας και γρηγορότερης έγκρισης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκσυγχρονίζει και διευρύνει τους Κανονισμούς Απαλλαγής κατά Κατηγορία προς την πράσινη και ψηφιακή αναβάθμιση, με τους κανονισμούς αυτούς να εγκρίνονται σε εθνικό επίπεδο από τον εκάστοτε Έφορο. Οι Κανονισμοί αυτοί παρέχουν στα κράτη μέλη την ευκαιρία να αντλήσουν ψηλότερες εντάσεις επί των επιλέξιμων δαπανών υπό προϋποθέσεις, στη βάση των γενικών αρχών των κρατικών ενισχύσεων όπως η διαφάνεια, η αναλογικότητα, η αναγκαιότητα, η αρχή κινήτρου, η σώρευση κ.α.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει επίσης κατευθυντήριες γραμμές σε διάφορους τομείς. Στις περιπτώσεις που σχέδια έχουν ως νομική βάση τις κατευθυντήριες γραμμές, τότε τα σχέδια αυτά αποστέλλονται από τις αρμόδιες Αρχές στο Γραφείο μας για γνωμοδότηση και κατόπιν τα κοινοποιούμε στην Ε.Ε. για έκδοση της σχετικής απόφασης. Πέραν των πιο πάνω είναι δεσμευτικές οι Ανακοινώσεις και τα Πλαίσια που εκδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπής, καθώς και οι Αποφάσεις Δικαστηρίων τις οποίες τα κράτη μέλη πρέπει να υιοθετούν.

Ένα πολύπλοκο και εξειδικευμένο κεφάλαιο

Τα κυπριακά προγράμματα κρατικών ενισχύσεων διαμορφώνονται πλήρως συμμορφούμενα με τους κανόνες της Ε.Ε.; Ρωτάμε υπό την έννοια ποσοστού έγκρισης η απόρριψης.

Ο τομέας των κρατικών ενισχύσεων αφορά ένα πολύπλοκο και εξειδικευμένο κεφάλαιο του κοινοτικού κεκτημένου με ανεπτυγμένη νομολογία και πολλές φορές με δυσνόητες έννοιες, οι οποίες χρήζουν συζήτησης σχετικά με την ερμηνεία και την επεξήγησή τους.

Πρόκειται για ένα τομέα, ο οποίος διαμορφώνεται και εξελίσσεται συνεχώς και προς τούτο απαιτείται συνεχής μελέτη και ενημέρωση των εκάστοτε κανονισμών.

Για το Γραφείο μας, δεν είναι ζήτημα έγκρισης η απόρριψης, αλλά πως εποικοδομητικά συμβάλλουμε στο να εξευρεθεί το κατάλληλο νομικό πλαίσιο για κάθε σχέδιο που υποβάλλεται στο Γραφείο. Στόχος μας είναι πάντα να επικοινωνούμε και να συζητάμε εκ των προτέρων με τις αρμόδιες Αρχές, ούτως ώστε να εξευρεθεί το νομικό πλαίσιο κάτω από το οποίο μια κρατική ενίσχυση μπορεί να καταστεί συμβατή κρατική ενίσχυση και να εγκριθεί. Σε κάποιες περιπτώσεις λαμβάνουμε και την θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να βεβαιωθούμε ότι συμβουλεύουμε τις αρμόδιες Αρχές προς την σωστή κατεύθυνση, ιδιαίτερα σε πολύπλοκες και οριακές υποθέσεις.

Οι δε αρμόδιες Αρχές συμμορφώνονται με τις υποδείξεις μας σε βαθμό που σχεδόν όλα τα σχέδια εγκρίνονται βάσει των όρων και προϋποθέσεων που θέτουμε ως Γραφείο ή βάσει των βελτιωμένων σχεδίων που επανα-υποβάλλονται από τις αρμόδιες Αρχές σε συνέχεια των γνωματεύσεων και εισηγήσεων μας. Αναφέρεται δε ότι σε περίπτωση παράνομης κρατικής ενίσχυσης παρέχεται διά νόμου στον εκάστοτε Έφορο η δυνατότητα ανάκτησης της παράνομης κρατικής ενίσχυσης.

Το προσωρινό πλαίσιο κατά την πανδημία

Είδαμε κατά την περίοδο της πανδημίας να παρέχεται υπό την μορφή Προσωρινού Πλαισίου η δυνατότητα ευελιξίας στα κράτη μέλη σε ό,τι αφορά τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις .Θα λέγατε πως σαν Κ.Δ αξιοποιήσαμε την ευελιξία αυτή;

Το προσωρινό πλαίσιο για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης με σκοπό τη στήριξη της οικονομίας κατά την διάρκεια της πανδημίας covid 19 θεσπίστηκε στις 19 Μαρτίου 2020 και τροποποιήθηκε έξι φορές με ημερομηνία λήξης την 30η Ιουνίου 2022. Αυτό, αποτέλεσε ένα σημαντικό ευέλικτο και αποτελεσματικό εργαλείο για τα κράτη μέλη, να λάβουν άμεσα μέτρα για άρση της σοβαρής διαταραχής της οικονομίας στο πλαίσιο της πανδημίας για την διασφάλιση της ρευστότητας, την υποστήριξη της οικονομίας και των ιατρικών επενδύσεων, αλλά και στη κάλυψη των συνεχιζόμενων αναγκών των επιχειρήσεων .

Το προσωρινό πλαίσιο έδωσε την δυνατότητα στα κράτη μέλη να παρέχουν έγκαιρη στοχευμένη και αναλογική στήριξη στις επιχειρήσεις που το είχαν ανάγκη, διαφυλάσσοντας παράλληλα τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού στη ενιαία αγορά και διατηρώντας οριζόντιους όρους που ισχύουν για όλους .

Στη Κύπρο εκδόθηκαν και ανανεώθηκαν κατά το 2021 αρκετά σχέδια βάσει του προσωρινού πλαισίου με προϋπολογισμό εκατοντάδων εκατομμυρίων από διάφορες Αρμόδιες Αρχές, τα πλείστα των οποίων από το Υπ. Οικονομικών, το Υπ. Γεωργίας, το Υπ. Εργασίας και το Υφυπουργείο Τουρισμού. Τελικά, κατά το 2021, χορηγήθηκε ως φαίνεται και στη ετήσια έκθεση μας, το συνολικό ποσό των €447,572,978.60, το οποίο όμως αξίζει να αναφερθεί ότι ήταν χαμηλότερο του συνολικού ποσού που είχε αρχικά προϋπολογισθεί.

Το εργαλείο αυτό κρίνεται σημαντικό γιατί επέτρεψε στα κράτη μέλη να ενεργήσουν γρήγορα και αποτελεσματικά, ώστε να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις που επλήγησαν από την κρίση, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η στήριξη θα εξακολουθήσει να περιορίζεται σε όσους την χρειάζονται πραγματικά .

Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας

Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας πώς και σε ποιο βαθμό επηρεάζει τις κρατικές ενισχύσεις;

Το Γραφείο μας συμμετέχει στη τεχνική επιτροπή που έχει συσταθεί για τα σχέδια του ΜΑΑ με σκοπό την καθοδήγηση των αρμοδίων Αρχών από το αρχικό μέχρι το τελικό στάδιο δημιουργίας των σχεδίων, με απώτερο στόχο να προσδιοριστεί αρχικά αν τα σχέδια εμπίπτουν στους κανόνες των κρατικών ενισχύσεων και αν εμπίπτουν να εξευρεθεί το πλαίσιο για να καταστούν οι ενισχύσεις αυτές συμβατές

Το Γραφείο μας, παρά τους περιορισμένους ανθρώπινους πόρους, συνεργάζεται και επικοινωνεί με όλες τις αρμόδιες Αρχές αλλά και με την Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης η οποία παρακολουθεί τα σχέδια του ΜΑΑ και συντονίζει όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για τοποθετήσεις, εισηγήσεις σε όλα τα στάδια για να τηρηθούν τα αυστηρά χρονοδιαγράμματα .

Σημειώνεται ότι η αξιοποίηση των €4δις του ΜΑΑ, ιδιαίτερα στους τομείς προτεραιότητας που καθορίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση με προτεραιότητά την Πράσινη Οικονομία και την ψηφιακή αναβάθμιση είναι εξαιρετικής σημασίας στη οικονομία του τόπου μας και ως εκ τούτου το Γραφείο μας επιθυμεί να αποτελέσει ένα εκ των σημαντικότερων κρίκων για την επιτυχή εφαρμογή του.