Συστάσεις και εισηγήσεις Δημοσιονομικού Συμβουλίου στην Κυβέρνηση-Οι κίνδυνοι και η ανησυχία

Έκκλησή προς την Κυβέρνηση, όπως οι επόμενοι κρατικοί Προϋπολογισμοί, αρχής γενομένης από τον Προϋπολογισμό του 2025, διατηρήσουν αυστηρά την πορεία του ελλείμματος και χρέους η οποία περιλαμβάνεται στον Προϋπολογισμό του 2024, ο οποίος «διατηρεί την πορεία πλεονασμάτων, τόσο πρωτογενών όσο και συνολικών, καθώς και την επακόλουθη μείωση του δημόσιου χρέους σε βάθος χρόνου», κάνει το Δημοσιονομικό Συμβούλιο Κύπρου (ΔΣΚ), καλώντας παράλληλα τη Βουλή, να ασκήσει κρίση κατά τον Προϋπολογισμό 2025, στη βάση του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΜΔΠ) 2024-2026, χωρίς να αποδεχτεί, ως είθισται, γενικευμένες αναθεωρήσεις.

«Σε κάθε περίπτωση, όμως, ως ιδιαίτερα δύσκολη κρίνεται η επίτευξη του στόχου του 60,1% (ως ποσοστό του ΑΕΠ) για το χρέος στον ορίζοντα του ΜΔΠ, χωρίς όμως αύξηση του χρέους, νοουμένου ότι και οι σταθμισμένες αποδόσεις του νέου υπό έκδοση χρέους δεν θα ξεπεράσουν το όριο του 3,8%», αναφέρει το ΔΣΚ, στην έκθεση Νοεμβρίου του 2023, που δημοσιοποιήθηκε την Τετάρτη.

Το ΔΣΚ τονίζει πως «η τροχιά στην οποία τίθεται το χρέος είναι ικανοποιητική», αλλά υπόκειται σε σημαντικούς κινδύνους και προσθέτει πως «σε συνδυασμό με την αύξηση των ανελαστικών δαπανών, εγείρεται η ανησυχία για την διατήρηση της δημοσιονομικής ευχέρειας προς άσκηση πολιτικής ή αντιμετώπιση απρόβλεπτων περιστάσεων εντός της επόμενης τριετίας».

«Η διατήρηση της Δημοκρατίας στον οδικό χάρτη για την πορεία του χρέους που παρουσιάζεται στο ΜΔΠ 2024-2026 είναι ικανή να θέσει την Κύπρο σε ασφαλή οδό όσον αφορά στη δημοσιονομική της υγεία», αναφέρει και προσθέτει πως γι’ αυτό «και θα είναι εξαιρετικά σημαντική η διατήρηση της πορείας που προδιαγράφεται στο ΜΔΠ 2024-2026, χωρίς αναθεωρήσεις δημοσιονομικών στόχων στον Προϋπολογισμό του 2025 που θα υποβληθεί του χρόνου».

Ταυτόχρονα, το ΔΣΚ θεωρεί σοβαρή προτεραιότητα την ολική ψηφιακή μεταρρύθμιση της ίδιας της κρατικής μηχανής, η οποία είναι απούσα από τους σχεδιασμούς και καλεί Υπουργείο Οικονομικών και Βουλή να ασκήσουν πιο αυστηρό έλεγχο στις εκτιμήσεις για τη δαπάνη Δικαιωμάτων Εκπομπής Ρύπων (ΔΕΡ) και καυσίμων στον Προϋπολογισμό της ΑΗΚ που αποτελούν «σημαντική μακροοικονομική αδυναμία για την χώρα».

Αναφορικά με τις προτεραιότητες πολιτικής προς αποφυγή βραχυπρόθεσμων κινδύνων, το ΔΣΚ εκφράζει την ανάγκη εξορθολογισμού της Αγοράς ηλεκτρισμού, περιλαμβανομένης και της ενίσχυσης ΑΠΕ και του δικτύου μεταφοράς, ανάπτυξης και εισαγωγής πολιτικής διαχείρισης κόστους στην αγορά δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων και στην αγορά καυσίμων (ΑΗΚ), αυτονόμησης νοσηλευτηρίων ΟΚΥΠΥ χωρίς άλλες καθυστερήσεις προς προστασία του ΓεΣΥ και διατήρησης της δημοσιονομικής πορείας που διαγράφεται στο ΜΔΠ 2024-2026 και στους επόμενους προϋπολογισμούς, χωρίς αποκλίσεις στους επόμενους Προϋπολογισμούς (Προϋπολογισμό 2025 και ΜΔΠ 2025-2027).

Σε σχέση με τις προτεραιότητες πολιτικής προς αποφυγή μεσοπρόθεσμων κινδύνων, το ΔΣΚ τονίζει την ψηφιακή μετάβαση της κρατικής μηχανής και εκσυγχρονισμός διαδικασιών του δημοσίου στη βάση βέλτιστων πρακτικών, την αναθεώρηση τρόπου αξιοποίησης αποθεμάτων ΤΚΑ, την εισαγωγή της αίσθησης του κατεπείγοντος στην υλοποίηση δεσμεύσεων για το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) και την τεχνολογική αναβάθμιση ΟΑΥ που να επιτρέπει την υψηλής ποιότητας στατιστική ανάλυση δεδομένων.

Εισηγήσεις

Στις εισηγήσεις του το Δημοσιονομικό Συμβούλιο εκφράζει την ανάγκη παρακολούθησης των ανελαστικών δαπανών, περιλαμβανομένων και των δαπανών μισθολογίου, με προσπάθεια περιορισμού τους, τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μεσοπρόθεσμα και έναρξη εντός του 2024 προγράμματος ψηφιοποίησης και αναθεώρησης διαδικασιών της κρατικής μηχανής, με στόχο το κόστος που επωμίζεται η κοινωνία για τη συντήρησή της, να συνάδει με τα οφέλη που αποκομίζει.

Επίσης, εισηγείται στον Προϋπολογισμό 2025 και ΜΔΠ 2025-2027 να διατηρηθεί με διαφάνεια και συγκριτική παρουσίαση σε σχέση με τον φετινό Προϋπολογισμό και ΜΔΠ, η πορεία των δημοσίων δαπανών, του χρέους και του ελλείμματος και καλεί να καταγραφεί σαφώς η οποιαδήποτε αναθεώρηση της πορείας χρέους και ελλείμματος στο επόμενο ΜΔΠ.

Επιπλέον το Δημοσιονομικό Συμβούλιο εισηγείται την επιβολή ρητών στόχων στα ΔΣ ημικρατικών και δη της ΑΗΚ, η οποία αποτελεί σημαντική μακροοικονομική αδυναμία για την χώρα και εκφράζει την ανάγκη «με τους νέους διορισμούς, να τεθούν μετρήσιμοι στόχοι ως προς την τιμή ηλεκτρισμού και το ποσοστό ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, για τους οποίους το νέο ΔΣ να είναι ρητά υπόλογο».

Εισηγείται επίσης την άσκηση πιέσεων στον ΟΚΥπΥ για πλήρη αυτονόμηση των νοσηλευτηρίων του εντός των χρονοδιαγραμμάτων και χωρίς νέες καθυστερήσεις και επιπλέον δαπάνες και ταυτόχρονα, ενθάρρυνση του ΟΑΥ για εισαγωγή βελτιωμένων μέσων συλλογής στοιχείων που να επιτρέπει την εκτενή και πιο προηγμένη και εξεζητημένη στατιστική ανάλυση σε σχέση με σήμερα.   

Τέλος, το ΔΣΚ εισηγείται την ένταξη της αντιμετώπισης του ισοζυγίου πληρωμών ως μέγιστη προτεραιότητα και εισαγωγή εντός του 2024 σφαιρικής και ολοκληρωμένης πολιτικής για αντιμετώπιση του θέματος, προς αντικατάσταση των κατακερματισμένων και συχνά αλληλοσυγκρουόμενων πολιτικών μεταξύ των οποίων δεν υπάρχει συνοχή.

Πιο αναλυτικά, σε σχέση με τον προϋπολογισμό του 2024, το ΔΣΚ αναφέρει ότι διατηρεί «επιφυλάξεις σχετικά με την τοποθέτηση πως ΄βασικός στόχος του Προϋπολογισμού και ΜΔΠ είναι η προώθηση της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού΄, καθώς κάτι τέτοιο δεν στηρίζεται από τις προβλεπόμενες δαπάνες του Προϋπολογισμού» και σημειώνει «την απουσία σημαντικών μεταρρυθμιστικών δαπανών όσον αφορά στην ίδια την κρατική μηχανή, περιλαμβανομένης και της ψηφιοποίησης της».

«Γι’ αυτό και η ολική ψηφιακή μεταρρύθμιση της ίδιας της κρατικής μηχανής, η οποία είναι απούσα από τους σχεδιασμούς, πρέπει να θεωρηθεί πλέον σοβαρή προτεραιότητα», αναφέρει και προσθέτει ότι «μέσα από τέτοια μεταρρύθμιση θα μπορεί να εξασφαλιστεί αύξηση του οφέλους της κοινωνίας που να αντιστοιχεί στο αυξημένο κόστος».

Σύμφωνα με το ΔΣΚ, «η ολική ψηφιακή μετάβαση της ίδιας της κρατικής μηχανής κρίνεται ως επείγουσα και η εκ νέου απουσία της από τον Προϋπολογισμό και άλλους σχεδιασμούς αποτελεί σημείο ανησυχίας για την πορεία των επόμενων ετών, περιλαμβανομένης και της επαλήθευσης της δημοσιονομικής τροχιάς, όπως αυτή καταγράφεται στο ΜΔΠ».   

Αναφορικά με τις ελαστικές δαπάνες, που σημειώνονται στον Προϋπολογισμό 2024 και ΜΔΠ 2024-2026 το ΔΣΚ αναφέρει ότι αυτές «είναι και το αντικείμενο της μεγαλύτερης ανησυχίας για τα δημόσια οικονομικά».

«Παρά τη γενικότερη στάση του Υπουργείου Οικονομικών υπέρ της δημοσιονομικής πειθαρχίας, καταγράφεται σημαντική αύξηση των ανελαστικών δαπανών, κυρίως μέσα από αποφάσεις πολιτικής οι οποίες ενδεχομένως να λήφθηκαν στην απουσία του Υπουργείου Οικονομικών ή παρά τις ενστάσεις του», υπογραμμίζει.

Συνοψίζοντας, το ΔΣΚ επαναλαμβάνει πως «η κοινωνία δεν αποκομίζει απαραίτητα αντιστοίχως υψηλότερο όφελος σε όγκο ή σε ποιότητα υπηρεσιών που να προκύπτει από την αύξηση της δαπάνης της για το κρατικό μισθολόγιο».

«Σε αντίθετη περίπτωση, οι μισθολογικές συνθήκες του δημοσίου θα τεθούν σε κίνδυνο, με μοναδικό ερώτημα το πότε θα συμβεί αυτό και κάτω από ποιες συνθήκες», τονίζει.

Σε σχέση με τους κινδύνους υλοποίησης του προϋπολογισμού και με το Σχέδιο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης, το ΔΣΚ αναφέρει πως θεωρεί εξαιρετικά σημαντική τη διατήρηση της πορείας δημοσίων οικονομικών όπως αυτή διαγράφεται στο ΜΔΠ 2024-2026 και καλεί την εκτελεστική και την νομοθετική εξουσία να διατηρήσουν τη χώρα στην πορεία η οποία καταγράφεται στον φετινό Προϋπολογισμό και ΜΔΠ, με κυριότερο σημείο αναφοράς την τροχιά του ελλείμματος και του χρέους, «έχοντας υπόψη την συνήθη πρακτική με την οποία ο εκάστοτε προϋπολογισμός δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη το ΜΔΠ του προηγούμενου έτους».

«Τόσο οι Συμπληρωματικοί Προϋπολογισμοί, όσο και οι επόμενοι Προϋπολογισμοί, αρχής γενομένης από τον Προϋπολογισμό 2025 και ΜΔΠ 2025-2027, θα πρέπει να κριθούν στη βάση της πορείας η οποία καταγράφεται στο φετινό ΜΔΠ. Μια τέτοια προσέγγιση θα αντισταθμίσει το σημαντικό ρίσκο υλοποίησης», προσθέτει.

Αναφορικά με το «σημαντικό ρίσκο υλοποίησης» του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), το ΔΣΚ αναφέρει πως «παραμένει υψηλό με την όποια πρόοδο έχει σημειωθεί, να είναι περιορισμένη».

Προσθέτει πως στην τελευταία παρακολούθηση, εντοπίζει καθυστερήσεις στο 71% των προϋποθέσεων για την β’ δόση του ΣΑΑ (5/7 των δεσμεύσεων), ενώ για την γ’ δόση η καθυστέρηση κινείται στο επίσης υψηλό 62% (18/29 των δεσμεύσεων).

Σε σχέση με την αγορά Δικαιωμάτων Εκπομπής Ρύπων και καυσίμων, το ΔΣΚ αναφέρει πως η αναμενόμενη αύξηση των τιμών μέσα στο 2024, καθώς και αλλαγές στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) αναμένεται πως θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερες διακυμάνσεις στην τιμή αγοράς δικαιωμάτων και προσθέτει πως η τάση των τιμών είναι εσκεμμένα και κατόπιν σχεδιασμού αυξητική στην εν λόγω αγορά.

Αναφέρει πως το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μακροοικονομικές αδυναμίες της Κύπρου και ασκεί σημαντικές αυξητικές πιέσεις στον πληθωρισμό και πτωτικές στην ανάπτυξη, ενώ πλήττει τους εμπορικούς όρους και την ανταγωνιστικότητα της Κύπρου.

Το ΔΣΚ καλεί το Υπουργείο Οικονομικών και τη Βουλή να ασκήσουν πιο αυστηρό έλεγχο στις εκτιμήσεις για τη δαπάνη ΔΕΡ και καυσίμων στον Προϋπολογισμό της ΑΗΚ, καθώς αποτελούν σημαντική μακροοικονομική αδυναμία για την χώρα.

Σε σχέση με τις συνολικές δαπάνες υγείας, το ΔΣΚ αναφέρει πως συνεχίζουν να καταγράφουν αυξητική τάση ως ποσοστό του ΑΕΠ και εκτιμώνται πλέον σε επίπεδα ελαφρώς υψηλότερα του 9%.

«Παρά το γεγονός ότι ο σφαιρικός προϋπολογισμός του ΟΑΥ διασφαλίζει την βιωσιμότητα του οργανισμού, εντούτοις σημειώνεται η συνεχιζόμενη καθυστέρηση στην διασφάλιση της βιωσιμότητας των νοσηλευτηρίων του ΟΚΥπΥ κάτω από συνθήκες που δεν θα περιλαμβάνουν την διασφάλιση δαπανών από το κράτος», προσθέτει.

Αναφορικά με το ισοζύγιο πληρωμών, το ΔΣΚ αναφέρει πως παρά το γεγονός ότι το ισοζύγιο πληρωμών δεν αποτελεί κεντρικό θέμα για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, «σημειώνουμε πως η βιωσιμότητα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών αποτελεί έναν σημαντικό κίνδυνο για την μακροοικονομική πορεία της χώρας και θα πρέπει να τύχει σοβαρής αντιμετώπισης μέσα στο 2024».

«Παρά την ύπαρξη σειράς από μέτρα, αυτά παραμένουν κατακερματισμένα, χωρίς οργανική διασύνδεση και πολλές φορές με αλληλοσυγκρουόμενες ρήτρες με τις οποίες υποσκάπτουν, η μία προσπάθεια την άλλη», καταλήγει.