Ο κλάδος της Μηχανικής πρέπει να μάθει να παίρνει τις γυναίκες στα σοβαρά!

Η 23η Ιουνίου σηματοδοτεί την Παγκόσμια Ημέρα Γυναικών στη Μηχανική. Από το 1982, οι γυναίκες έχουν κερδίσει σχεδόν 10 εκατομμύρια περισσότερα πτυχία από τους άνδρες. Αλλά παρά το γεγονός αυτό, η Μηχανική παραμένει ο πιο ανδροκρατούμενος τομέας στους τομείς των επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) μιας και μόνο το 15% των μηχανικών είναι γυναίκες. Ο εορτασμός των επιτευγμάτων των γυναικών σε έναν παραδοσιακά ανδροκρατούμενο τομέα υπενθυμίζει επομένως σε όλες και όλους μας πόσο σημαντική είναι η δουλειά μας σαν Γυναίκες στη Μηχανική δίνοντας μας την ευκαιρία να επιδείξουμε τη σταδιοδρομία, τα ενδιαφέροντα και τα επιτεύγματά μας.

Για δεκαετίες, μεγάλοι εκπαιδευτικοί οργανισμοί θέλοντας να προσελκύσουν περισσότερες γυναίκες στο πεδίο της Μηχανικής, επικεντρώθηκαν στη μεταρρύθμιση των προγραμμάτων σπουδών. Και ενώ αυτές οι προσπάθειες έχουν καρποφορήσει αφού όλο και περισσότερες γυναίκες σπουδάζουν μηχανικοί, το πρόβλημα που παραμένει είναι ότι πολλές τείνουν να εγκαταλείπουν είτε τις σπουδές τους πριν την ολοκλήρωση ή είτε και το επάγγελμα. Φαίνεται δηλαδή ότι η εστίαση αποκλειστικά στην εκπαίδευση και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα δεν μπορεί να αντιμετωπίζει το παραπάνω πρόβλημα. Οι γυναίκες αποτελούν το 20% των πτυχιούχων μηχανικών, αλλά υπολογίζεται ότι σχεδόν το 40% των γυναικών που κερδίζουν πτυχία μηχανικού είτε εγκαταλείπουν ή δεν εισέρχονται ποτέ στο επάγγελμα. Σαφώς, ορισμένες μεταρρυθμίσεις που αφορούν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν επιδείξει υποσχόμενα αποτελέσματα και έχουν φέρει τις μαθήτριες πιο κοντά στη Μηχανική, αλλά αυτές σε επίπεδο πανεπιστημίου και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν έχουν πείσει για τη συνεισφορά τους.

Γιατί λοιπόν οι γυναίκες που σπουδάζουν μηχανικοί φεύγουν για να ακολουθήσουν καριέρα σε άλλους τομείς; Είναι γεγονός πως οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στον κλάδο της Μηχανικής, και ενώ οι μαθήτριες τα πηγαίνουν εξίσου καλά ή και καλύτερα από τους άντρες μαθητές στο σχολείο, συχνά επισημαίνουν την ηγεμονική αρρενωπή κουλτούρα που επικρατεί στους κλάδους της Μηχανικής ως ένα σοβαρό λόγο αποχώρησης. Επίσης, οι γυναίκες πολλές φορές αναζητούν θετικά πρότυπα με σκοπό την ενδυνάμωση και την πίστη στις ικανότητες τους, γεγονός που πάλι εκλείπει λόγω της υποεκπροσώπησης. Επιπλέον, μελέτες έχουν αποδείξει ότι γυναίκες και άνδρες είχαν παρόμοιους λόγους για να σπουδάσουν σε ένα από τους κλάδους της Μηχανικής, όπως το γεγονός ότι ήταν καλές και καλοί μαθήτριες/τές στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες στο σχολείο, καθώς και ότι ήθελαν να αποκτήσουν καλά αμειβόμενες επαγγελματικές ευκαιρίες στο μέλλον. Ωστόσο, οι γυναίκες, πιο συχνά από τους άνδρες, προσθέτουν ότι θέλουν να γίνουν κοινωνικά υπεύθυνοι μηχανικοί, να εργάζονται για να λύσουν μεγάλα προβλήματα και να κάνουν τη διαφορά στις ζωές των ανθρώπων - κάτι που συνάδει και με άλλες μελέτες που αποδεικνύουν ότι οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό από τους άντρες να ενδιαφέρονται για εργασίες μηχανικού που έχουν «κοινωνική συνείδηση» (όπως είναι για παράδειγμα οι περιβαλλοντικοί μηχανικοί έναντι των ηλεκτρολόγων μηχανικών).

Κάθε επάγγελμα εισάγει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές σε ένα ξεχωριστό “πολιτισμό”, που χαρακτηρίζεται από τη δική του γλώσσα, τις δικές του πρακτικές και αξίες. Οι υποψήφιες/οι μηχανικοί μαθαίνουν να παρατηρούν, να σκέφτονται και να ενεργούν σαν μηχανικοί μέσα από ομαδικές εργασίες και γρήγορα ανακαλύπτουν ότι η συνεργασία και η ομαδική εργασία αποτελούν βασικό συστατικό του να είσαι μηχανικός. Ωστόσο για πολλές φοιτήτριες του κλάδου, η πρώτη τους συνάντηση με στόχο τη συνεργασία αυτή χαρακτηρίζεται κυρίως από διαφορετική μεταχείριση μιας και συχνά οι άνδρες συνομήλικοι τους, τις αποκλείουν από την «πραγματική» εργασία ενός μηχανικού, ενώ αναφέρονται σε αυτές στοχεύοντας την επίλυση διοικητικών και γραμματειακών εργασιών. Αντίθετα, οι άνδρες υποψήφιοι μηχανικοί περιγράφουν την ομαδική εργασία ως απαραίτητη διεργασία στο πρόγραμμα σπουδών τους, μιας και είναι σε θέση να συνδυάσουν θεωρία και πράξη, και να επιδείξουν γνώσεις και δεξιότητες.

Η πρακτική άσκηση και οι καλοκαιρινές θέσεις εργασίας παρέχουν πρόσθετες ευκαιρίες να «δοκιμάσουν» τον ρόλο του μηχανικού και την κουλτούρα οι υποψήφιες/οι Μηχανικοί. Εμπεριστατωμένες μελέτες αποδεικνύουν ότι στους άνδρες ανατέθηκαν ενδιαφέρουσες εργασίες επίλυσης προβλημάτων όπου μπορούσαν να αναπτύξουν/συνδυάσουν τις αναλυτικές και τεχνικές δεξιότητές τους, ενώ στις γυναίκες ανατέθηκαν συχνά εργασίες ταξινόμησης εγγράφων, συλλογής εξοπλισμού, συγγραφής σημειώσεων καθώς και συντονισμού εργασιών - καθήκοντα δηλαδή που δεν είναι απαραίτητα συνυφασμένα με τις εργασίες ενός Μηχανικού. Πολλές φορές μάλιστα, οι γυναίκες ένιωσαν να αμφισβητείται η γνώση και η πραγματική συνεισφορά τους σε περίπλοκα προβλήματα που συχνά καλείται να λύσει ένας Μηχανικός.

Ο αριθμός των γυναικών και των ανδρών είναι σχεδόν ίσος στη Νομική και την Ιατρική, και ο αριθμός των γυναικών στις θετικές επιστήμες αυξάνεται ετησίως. Με τόσο χαμηλό ποσοστό γυναικών Μηχανικών σε διεθνές επίπεδο, οι εκπαιδευτικοί και οι επιχειρήσεις πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο πώς ένα επάγγελμα που βασίζεται στη δέσμευση για επίλυση σύνθετων προβλημάτων που ταλανίζουν την Υφήλιο (κλιματολογικές αλλαγές, πείνα, ποιότητα νερού, κτλ), αποτυγχάνει τόσο σταθερά να αντιμετωπίζει τις έμφυλες διαφορές στο χώρο και τις συνθήκες εργασίας.

Η ίση εκπροσώπηση έχει μεγάλη σημασία! Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε θέσεις εργασίας που έχουν σκοπό να κάνουν τη ζωή μας καλύτερη. Άνθρωποι από διαφορετικά υπόβαθρα φέρνουν στο τραπέζι διαφορετικές προοπτικές και εμπειρίες. Οι προσπάθειες που επικεντρώνονται μόνο στην αλλαγή του προγράμματος σπουδών είναι ανεπαρκείς γιατί απλώς αναπαράγουν τους κανόνες και τις πρακτικές του επαγγέλματος. Προκειμένου να περιοριστούν τα υψηλά ποσοστά γυναικών που εγκαταλείπουν το πεδίο, τα προγράμματα μηχανικής πρέπει να αντιμετωπίζουν τις έμφυλες εργασίες και τις προσδοκίες μεταξύ των ατόμων, στην τάξη και στους χώρους πρακτικής άσκησης. Όλος ο κλάδος της Μηχανικής πρέπει να μάθει να παίρνει τις γυναίκες στα σοβαρά!

(*)Μελίτα Μενελάου

Γυναίκα, Μητέρα, Χημικός Μηχανικός

Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό

Τμήμα Χημικών Μηχανικών, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

melita.menelaou@cut.ac.cy