Προσοχή εργοτάξιο

Σε μεγάλη αβεβαιότητα βρίσκεται ο τομέας της οικοδομικής βιομηχανίας εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία. Το κόστος, όπως τονίζει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συνδέσμων Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου (ΟΣΕΟΚ), Στέλιος Γαβριήλ, έχει ανέβει πέραν του 20% στα υλικά και τα παράγωγά τους κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα τεράστιες αυξήσεις. Παρόλα αυτά, ο κλάδος συνεχίζει να οικοδομεί το παρόν και το μέλλον του, επιχειρώντας τις αλλαγές που επιβάλλει το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Την ίδια ώρα καλεί το κράτος να συνδράμει αποφασιστικά σ’ αυτή του την προσπάθεια, προβαίνοντας στις απαραίτητες τομές και ρυθμίσεις, τηρώντας τους… κανόνες ασφάλειας στο εγχώριο εργοτάξιο.

Η σημερινή εικόνα του εργοληπτικού τομέα παρουσιάζει ποικίλα στοιχεία.Tα μεγάλα αναπτυξιακά έργα στην Κύπρο, η παράδοση των οποίων πήρε παράταση, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, φαίνεται να μπαίνουν σε πορεία υλοποίησης ή και ολοκλήρωσης. Την ίδια στιγμή, το κατασκευαστικό κόστος καλπάζει και η επίκαιρη συζήτηση αφορά στην επιβολή μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ 5% για κατοικίες με μέγιστο εμβαδόν τα 140 τ.μ.. «Σε αντίθεση με άλλους νευραλγικούς τομείς, ο κατασκευαστικός λειτούργησε ομαλά στις πρωτόγνωρες συνθήκες της πανδημίας, στηρίζοντας την οικονομία και την απασχόληση στον τόπο μας και εκπέμποντας αρχικά αισιόδοξα μηνύματα», επισημαίνει ο κ. Γαβριήλ.

Πώς διαμορφώθηκε το όλο σκηνικό ενόψει των αυξήσεων που ακολούθησαν;                                                                       

Οι απρόσμενες και αλματώδεις αυξήσεις στις τιμές των βασικών δομικών υλικών - δομικός χάλυβας, κατασκευαστικός οπλισμός, ξυλεία, αλουμίνια - οφείλονται σε εξωγενείς παράγοντες και στις απρόβλεπτες συνθήκες, που έχουν επικρατήσει στο οικονομικό περιβάλλον της χώρας. Αυτές, αύξησαν το κατασκευαστικό κόστος πέραν του 20%-30%, κάτι το οποίο σε υφιστάμενα συμβόλαια ιδιωτικού και δημόσιου τομέα ήταν αδύνατο να προβλεφθεί κατά το στάδιο προσφοροδότησης. Αποτέλεσμα τούτου, ο εργολήπτης να αδυνατεί να απορροφήσει ολόκληρο το κόστος από μόνος του, κάτι που δημιουργεί προβλήματα ρευστότητας με το ενδεχόμενο διακοπής και μη ολοκλήρωσης των υπό εκτέλεση έργων να είναι πλέον δεδομένο.

Πώς αναμένετε να επηρεάσει η τροποποίηση του περί ΦΠΑ Νόμου;

Ο περιορισμός του εμβαδού της πρώτης κατοικίας σε 140 τ.μ. κλιμακωτά με μέγιστο τα 200 τ.μ., για τα οποία, σύμφωνα με την επικείμενη τροποποίηση του περί ΦΠΑ Νόμου θα επιβάλλεται μειωμένος συντελεστής 5% ΦΠΑ, αναμένεται να λειτουργήσει ως ανασταλτικός παράγοντας στην ανέγερση ιδιόκτητης κατοικίας από τα νεαρά ζευγάρια. Προσθέτοντας και το επιπρόσθετο κόστος, λόγω των αυξήσεων στην εφοδιαστική αλυσίδα και την ενέργεια, εκτιμάμε ότι θα προκληθεί επιβράδυνση και πλήρης στασιμότητα στον τομέα ανέγερσης ιδιόκτητης ιδιωτικής κατοικίας, η οποία αλυσιδωτά θα επηρεάσει τόσο τους μελετητές όσο και τους μικρότερης τάξης εργολήπτες και υπεργολάβους.

Πόσο μεγάλο είναι το πλήγμα από τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση επέφεραν πρόσθετο πλήγμα, στο ήδη βεβαρυμμένο απ’ όσα αναφέραμε οικονομικό τοπίο. Το ενδεχόμενο μη ολοκλήρωσης υφιστάμενων συμβάσεων τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημοσίου τομέα είναι ορατό όσο ποτέ προηγουμένως, όπως και ο κίνδυνος καταστροφής του κατασκευαστικού κλάδου της χώρας, ο οποίος απασχολεί πέραν των 40 χιλιάδων ατόμων, περιλαμβανομένων των συνδεδεμένων τομέων. Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση στη Ρωσία προβάλλουν εκ νέου τη μεγάλη εξάρτηση της Κύπρου και των χωρών - μελών της ΕΕ σε θέματα ενέργειας, με αναμενόμενη την περαιτέρω αύξηση στις τιμές των καυσίμων αφενός και την εγκατάλειψη, διακοπή ή στασιμότητα έργων χρηματοδοτούμενων από εταιρείες ρωσικών συμφερόντων αφετέρου.

Πού έχουν φτάσει οι τιμές των πρώτων υλών και ποιο το κλίμα, ενόψει αυτών, στην οικοδομική βιομηχανία;

Παρά τις προβλέψεις και τις εκτιμήσεις ότι μετά την άνοιξη θα επερχόταν ομαλοποίηση στην εφοδιαστική αλυσίδα και διόρθωση στις τιμές των πρώτων υλών, όλα τα σενάρια έχουν ανατραπεί με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία προκάλεσε ένα νέο κύμα συνεχόμενων αυξήσεων σε όλα τα υλικά, εξαιτίας κυρίως των απανωτών ανατιμήσεων στην ενέργεια. Στη μέγγενη της ενεργειακής κρίσης και της εκτίναξης των τιμών των πρώτων υλών ακόμη και πάνω από 150 % (σίδηρος οικοδομής), 180% (κατασκευαστικός χάλυβας), 110% (άσφαλτος), μέχρι 75% (αλουμίνιο), προσθέτοντας και τα άλλα υλικά -παράγωγα πετρελαίου, μετάλλων, ξυλείας, τσιμέντου και άλλα, το κόστος έχει συνολικά ανεβεί πέραν του 20% στην καλύτερη των περιπτώσεων. Οι τεράστιες και χωρίς προηγούμενο αυξήσεις σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα αλλά και οι μεγάλες καθυστερήσεις στην προμήθεια τόσο των πρώτων υλών όσο και των υλικών γενικότερα από το εξωτερικό, έχουν θέσει την οικοδομική βιομηχανία σε μεγάλη αβεβαιότητα.

Πώς χειρίζεται η ΟΣΕΟΚ το θέμα των αυξήσεων;

Η Ομοσπονδία Συνδέσμων Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου έχει προβεί σε εισηγήσεις στα αρμόδια υπουργεία για τα έργα του δημοσίου και τα ιδιωτικά, με τη Μικτή Επιτροπή Δομικών Συμβολαίων Κύπρου (ΜΕΣΔΚ). Στόχος των προτάσεων αυτών είναι, να γίνουν οι ανάλογες ενέργειες, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων με μετριασμό των επιπτώσεων στον κλάδο. Κύριο μέλημά μας η αποφυγή διακοπής συμβάσεων, κάτι το οποίο θα επιφέρει επιβράδυνση του κλάδου, καθώς και απώλειας μεγάλου αριθμού θέσεων εργασίας.

Τι περιλαμβάνουν οι εισηγήσεις σας;

Οι κυριότερες εισηγήσεις μας περιλαμβάνουν:

• Αναθεώρηση της μεθοδολογίας υπολογισμού των αυξομειώσεων τόσο των συντελεστών βαρύτατης όσο και της εισαγωγής νέων υλικών. Η μεθοδολογία θα πρέπει να έχει αναδρομική ισχύ, για να καλύψει όλη αυτή την περίοδο.

• Συνέχιση της παραγωγής του δείκτη ωρομισθίων οικοδομικών επαγγελμάτων.

• Επέκταση της εφαρμογής του άρθρου 11Β του περί ΦΠΑ Νόμου (με μηδενικό συντελεστή) σε οριζόντια βάση σε όλα τα οικοδομικά υλικά/προϊόντα, εγχώρια ή εισαγόμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

• Παροχή έκτακτων φορολογικών ελαφρύνσεων, οι οποίες να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, μηνιαία υποβολή της φορολογικής δήλωσης για τον ΦΠΑ (αντί ανά 3μηνο), επιμήκυνση της παράτασης πληρωμής του ΦΠΑ για ακόμη τρεις φορολογικές περιόδους και επίσπευση της επιστροφής του.

• Επίλυση διαφορών με ευέλικτες διαδικασίες (κριτική διαδικασία - διαιτησία).

Έχει λάβει κάποια μέτρα η Κυβέρνηση για να βοηθήσει;

Σημειώνω το γεγονός ότι μετά από επίμονες προσπάθειες έχει συσταθεί τεχνική επιτροπή, υπό την αιγίδα του Τμήματος Δημοσίων Έργων, για αναθεώρηση της μεθοδολογίας υπολογισμού των αυξομειώσεων των δεικτών εργατικών και υλικών και την προσθήκη επιπροσθέτων ειδών. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι το αίτημα είναι όπως έχει αναδρομική ισχύ για όλα τα υφιστάμενα έργα που βρίσκονται υπό εξέλιξη, πέραν των νέων συμβολαίων. Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθεί ότι με κύριο επιχείρημα το γεγονός ότι τη μεγαλύτερη περίοδο των περιοριστικών διαταγμάτων ο κατασκευαστικός κλάδος μπορούσε να συνεχίσει να εργάζεται, έχουν εξαιρεθεί οι εργοληπτικές εταιρείες από οποιαδήποτε κρατική ενίσχυση.

Θα ήταν, επίσης, παράλειψη μην αναφερθώ στην απόφαση της Στατιστικής Υπηρεσίας για τερματισμό της έκδοσης δείκτη ωρομισθίων οικοδομικών επαγγελμάτων, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανακτηθεί από τους εργολήπτες το επιπλέον κόστος των εργατικών, όπως ανακτάται σύμφωνα με τα κατασκευαστικά συμβόλαια στην Κύπρο και στο εξωτερικό.

Παρατηρούμε μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον τόσο από κυπριακές όσο και από ξένες εταιρείες. Πώς αυτό διαμορφώνει τις νέες αναπτύξεις;

Ο τομέας της ανάπτυξης γης οφείλει να επικεντρωθεί στις νέες ανάγκες των αγοραστών, ντόπιων και ξένων. Στις απαιτήσεις των επενδυτών για σύγχρονα κτίρια, που θα στεγάσουν εταιρείες και λειτουργικές οικιστικές μονάδες για τα στελέχη και τους προερχόμενους από το εξωτερικό εργαζομένους τους. Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα θα πρέπει, επίσης, να εστιάσουν στην αυξημένη ζήτηση για οικιστικά ακίνητα από νεαρά ζευγάρια κι από αγοραστές και ενοικιαστές για μικρότερα σύγχρονα διαμερίσματα, εγκαταλείποντας τη δημοφιλή κατά το παρελθόν επιλογή των μεγάλων μονοκατοικιών.        

Περαιτέρω πρόκληση για τον τομέα θα αποτελέσει το μείζον ζήτημα της βιωσιμότητας, δηλαδή ο σχεδιασμός και η κατασκευή κτιρίων με θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, καθώς επίσης, η διαμόρφωση του τρόπου λειτουργίας των εταιρειών του κλάδου για την επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου.

Ποιες αναμένεται να είναι οι σημαντικές εξελίξεις και προκλήσεις στον κατασκευαστικό τομέα;

Οι εξελίξεις και οι προκλήσεις, τις οποίες θα κληθεί ο τομέας να αντιμετωπίσει το επόμενο διάστημα είναι ποικίλες. Ο κλάδος των κατασκευών ανέκαθεν αποτελούσε έναν από τους κινητήριους μοχλούς ανάπτυξης της οικονομίας, κάτι που ισχύει και διεθνώς. Αναμφισβήτητα η πανδημία και η ενεργειακή κρίση έχουν επηρεάσει την κατασκευαστική αγορά, κυρίως ως προς τις αυξήσεις στο κατασκευαστικό κόστος και στις καθυστερήσεις εκτέλεσης των έργων. Παρόλα αυτά διαφαίνονται στον ορίζοντα σημάδια ανάκαμψης, τα οποία δημιουργούν ένα αίσθημα αισιοδοξίας για τον τομέα των κατασκευών. Θα έλεγα ότι το μέλλον του κλάδου εξαρτάται άμεσα από το πόσο έγκαιρα και ορθά θα προσαρμοστεί η βιομηχανία στη νέα εποχή, που απαιτεί την υιοθέτηση καινούργιων και καινοτόμων πρακτικών, όπως είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η χρήση νέων τεχνολογιών και η μετάβαση σε ένα νέο, ορθολογιστικό και πράσινο μοντέλο ανάπτυξης.

Οι κατασκευαστικές εταιρείες οφείλουν να προσαρμοστούν στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον και να ενισχύσουν την αποδοτικότητά τους. Την ίδια ώρα, το κράτος οφείλει να συνδράμει αποφασιστικά και να προβεί σε καινοτόμες αλλαγές, τις οποίες επιβάλλουν οι νέες συνθήκες που δημιουργούνται.