Η σημασία των Δημόσιων Διαβουλεύσεων για τη σύγχρονη Κύπρο

Τις τελευταίες μέρες είδαμε με ιδιαίτερη ικανοποίηση να έρχεται στο προσκήνιο το ζήτημα των Δημόσιων Διαβουλεύσεων. Αρχικά με τη συζήτησή του στην Κοινοβουλευτική επιτροπή Θεσμών την Τετάρτη 13 Απριλίου και ακολούθως με το Εργαστήριο Ιδεών που διοργάνωσε το Γραφείο Επιτρόπου του Πολίτη, στα πλαίσια του Φόρουμ Δημοκρατίας. Και στις δύο περιπτώσεις, η σημασία και η αξία των Δημόσιων Διαβουλεύσεων αναδείχθηκαν όσο ποτέ προηγουμένως στην Κύπρο. Εξέλιξη η οποία μας ικανοποιεί ιδιαίτερα αφού θεωρούμε πως οι δημόσιες διαβουλεύσεις πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των διαδικασιών λήψης αποφάσεων.

Κατά την πρόσφατη συζήτηση στην Επιτροπή Θεσμών, είχαμε την ευκαιρία να υποβάλουμε τις εισηγήσεις μας σε ό,τι αφορά μία θεσμοθετημένη και δομημένη πρακτική Δημόσιων Διαβουλεύσεων στην Κύπρο. Ως μία από τις μόνες χώρες χωρίς κάποια επίσημη κεντρική πύλη διαβούλευσης ή κατοχυρωμένους κανονισμούς για το εν λόγω ζήτημα, προτείναμε κάποια αρχικά βήματα που δύνανται να λειτουργήσουν ως σημείο αναφοράς για την προώθηση ενός πραγματικά διαφανούς και συμμετοχικού πλαισίου λήψης αποφάσεων. Σκοπός του άρθρου αυτού, είναι να θέσουμε και ενώπιον των ίδιων των πολιτών τις εισηγήσεις μας σε σχέση με τη θεσμοθέτηση των Δημόσιων Διαβουλεύσεων.

Υποχρεωτικές δημόσιες διαβουλεύσεις
Καθιστώντας τις δημόσιες διαβουλεύσεις υποχρεωτικές δίνεται η ευκαιρία για πιο ενεργή συμμετοχή του κοινού, μία προοπτική που μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά για αντιστροφή της ευρύτερης περιρρέουσας δυσπιστίας και να επαναφέρει την εμπιστοσύνη προς τους δημόσιους φορείς. Οι δημόσιες διαβουλεύσεις θα επιτρέψουν στο κοινό να εκφέρει την άποψή του για θέματα τα οποία θα ρυθμιστούν νομοθετικά κι έτσι να επηρεάσει θετικά τις διαδικασίες, προσδίδοντας σ’ αυτές επιπλέον γνώση και κατάρτιση ή έστω προβληματισμούς. Είναι χρήσιμο επίσης να επισημανθεί πως η διαδικασία δημοσίων διαβουλεύσεων μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο για αυξημένη αποδοχή οποιασδήποτε νέας νομοθεσίας ή τροποποίηση υφιστάμενης. Με την προϋπόθεση ότι το κοινό θα συμμετέχει στη διαδικασία ουσιαστικά και έμπρακτα, τότε η πιθανότητα για μεταγενέστερη απόρριψη ή μη αποδοχή της απόφασης μειώνεται, καθώς αρκετοί ενδοιασμοί και αντιρρήσεις θα επιλύονται στο στάδιο της διαβούλευσης. Ωστόσο, όπως συμβαίνει και στο Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ), η διακριτική ευχέρεια ενός φορέα να αποφασίζει, ανάλογα με τη φύση της κάθε περίπτωσης, εάν χρειάζεται να διεξαχθούν οι δημόσιες διαβουλεύσεις είναι θεμιτή. Εντούτοις, στην περίπτωση όπου οι δημόσιες διαβουλεύσεις δεν κριθούν αναγκαίες, οι αρμόδιοι πρέπει να τεκμηριώνουν τη συγκεκριμένη απόφαση.

Διαβουλεύσεις με περιεχόμενο
Οι δημόσιες διαβουλεύσεις πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο περιεκτικές. Ενώ σε διαβουλεύσεις σχετικές με ιδιαίτερα τεχνικές λεπτομέρειες ίσως να χρειαστεί η γνώμη εμπειρογνωμόνων, στις περιπτώσεις που ζητούνται οι απόψεις μη ειδικών, θα πρέπει να προσκομίζονται και να κοινοποιούνται απλούστερα έγγραφα, ξεκάθαρα ως προς τα ερωτήματα που τίθενται. Αντίστοιχα, οι πληροφορίες που θα εμπεριέχονται στις διαβουλεύσεις θα πρέπει να είναι αρκετές ώστε οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να αντιληφθούν τα υπό εξέταση ζητήματα και έτσι να μπορούν να παρέχουν επαρκείς και εμπεριστατωμένες απαντήσεις. Οι εκτιμήσεις του κόστους και του οφέλους των υπό εξέταση ζητημάτων πολιτικής θα πρέπει επίσης να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των ασκήσεων διαβούλευσης.

Αδήριτη ανάγκη αποτελεί επίσης ο εντοπισμός του πλήρους φάσματος των ανθρώπων, των επιχειρήσεων, των κοινωνικών ομάδων κ.ο.κ που επηρεάζονται και η συμπερίληψή τους στη διαδικασία της διαβούλευσης ώστε να είναι πιο δίκαιη και διαφανής. Εισήγησή μας είναι όπως στις δημόσιες διαβουλεύσεις συμμετέχουν εκπρόσωποι από τις τέσσερις βασικές κατηγορίες «παικτών» του δημοσίου διαλόγου (φορείς λήψης αποφάσεων, επιχειρήσεις, ακαδημαϊκή κοινότητα, κοινωνία των πολιτών).

Έγκαιρη ενημέρωση
Το ευρύ κοινό θα πρέπει να ενημερώνεται έγκαιρα για τις δημόσιες διαβουλεύσεις που πρόκειται να διεξαχθούν ώστε να έχει τον χρόνο να εξετάσει το ζήτημα και να μπορεί να προχωρήσει σε εισηγήσεις/ενστάσεις οι οποίες να διέπονται από την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ο σωστός και έγκαιρος προγραμματισμός της δημόσιας διαβούλευσης αποτελεί προϋπόθεση, καθώς συνεισφέρει στην έγκαιρη κατανόηση των ζητημάτων και ερωτημάτων με αποτέλεσμα μία πιο παραγωγική συνεργασία μεταξύ των φορέων λήψης αποφάσεων και άλλων ενδιαφερόμενων. Ως εκ τούτου, η έγκαιρη ενημέρωση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα ώστε το κοινό να μπορεί να δράσει αποτελεσματικά και επαρκώς. Αξίζει να σημειωθεί πως η έγκαιρη ενημέρωση προσδίδει οφέλη και για τους αρμόδιους ολοκλήρωσης του έργου, καθώς ένα εκ των προτέρων χρονοδιάγραμμα μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο συντονισμού.

Διαφάνεια ανατροφοδότησης
Τελευταία εισήγηση μας αφορά στη διαφάνεια των ανατροφοδοτήσεων που λαμβάνονται κατά τις διαβουλεύσεις. Όπως ήδη υφίσταται στο ΗΒ, «η διαβούλευση θα πρέπει να διευκολύνει τον έλεγχο» και τυχόν απαντήσεις και ανατροφοδοτήσεις πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμες μαζί με μια σαφή ένδειξη της κυβερνητικής απάντησης. Αυτή η πρακτική διευρύνει τη διαφάνεια στις διαβουλεύσεις και παράλληλα αποφεύγονται επαναλήψεις ανατροφοδοτήσεων στις οποίες ο αρμόδιος φορέας έχει ήδη απαντήσει. Τέλος, σχετικά με τις ανατροφοδοτήσεις που έχουν ληφθεί προτείνεται όπως επεξηγείται και πώς αυτές αναδιαμορφώνουν το υπό εξέταση ζήτημα.

Οι δημόσιες διαβουλεύσεις προάγουν τη διαφάνεια, τη συνεργασία και τη συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που τους επηρεάζουν. Ταυτόχρονα, το δικαίωμα συμμετοχής στη διαβούλευση λειτουργεί ως ανάχωμα στη διαφθορά. Στην περίπτωση του ΗΒ, οι δημόσιες διαβουλεύσεις εδράζονται στο ευρύτερο πλαίσιο διακυβέρνησης της χώρας. Σε συνάρτηση με ενισχυτικές πρακτικές όπως η διαφάνεια του lobbying, διατηρούν τη διαφθορά σε αρκετά χαμηλά ποσοστά, ως αποτέλεσμα των βελτιωμένων συστημάτων συμμετοχής και έκφρασης άποψης του ίδιου του κοινού. Είναι καιρός και οι Κύπριοι πολίτες να αποκτήσουν τα συγκεκριμένα δικαιώματα και ευελπιστούμε η έναρξη αυτής της δημόσιας συζήτησης να συνεχιστεί μέχρι να υπάρξει η ορθή και δομημένη υιοθέτηση του θεσμού της Δημόσιας Διαβούλευσης.

*Αντιπρόεδρος ΔΣ μη κυβερνητικού, μη κερδοσκοπικού οργανισμού Oxygono