Δικλείδα ασφαλείας για τους επενδυτές ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός

Έναν χρόνο μετά την εκδήλωση της πανδημίας του κορωνοϊού, μπορεί πλέον να λεχθεί με βεβαιότητα ότι προκάλεσε ισχυρές αναταράξεις σε όλους σχεδόν τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Τομείς που θεωρούνταν πυλώνες ανάπτυξης της οικονομίας πλήγηκαν σε μεγάλο βαθμό, ενώ την ίδια στιγμή πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, είτε έχουν βάλει λουκέτο, είτε παλεύουν να ορθοποδήσουν. Παράλληλα η πανδημία ανέδειξε και ευκαιρίες. Ενίσχυσε προϋπάρχουσες τάσεις ή επιτάχυνε εξελίξεις. Έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας, κατέδειξε ότι η αγορά της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) συνέχισε να επεκτείνει την πρόσβαση του κοινού σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με ισχυρή ανάπτυξη σε όλους τους τύπους ψηφιακών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών εκτός από τον δανεισμό.

Σε αυτό το ασταθές οικονομικό περιβάλλον, όπου η ψηφιοποίηση των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών επιταχύνεται, οι βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις και δεξιότητες του κοινού καθίστανται πιο αναγκαίες από ποτέ, καθώς μπορούν να συμβάλουν στην οικονομική ευημερία των πολιτών, των επιχειρήσεων, και κατ’ επέκταση του κράτους. Ταυτόχρονα, συμβάλλουν στην αυτοπροστασία του κοινού έναντι φαινομένων οικονομικού εγκλήματος στα οποία συνήθως παρατηρείται έξαρση σε περιόδους οικονομικής αστάθειας και χαμηλών αποδόσεων. Αντίθετα, έχει αποδειχθεί ότι τα χαμηλά επίπεδα χρηματοοικονομικής παιδείας έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην προσωπική ευημερία κάθε ατόμου και του κοινωνικού συνόλου.

Η χρηματοοικονομική επιμόρφωση κρίνεται αναγκαία και λόγω της συνεχούς εμφάνισης και διάθεσης στο κοινό νέων χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών, των ταχυτήτων με τις οποίες κινούνται οι κεφαλαιαγορές και της παγκοσμιοποίησης που οδήγησε στο άνοιγμα των αγορών. Αναμφίβολα, οι σημερινοί επενδυτές έχουν μπροστά τους πολλές και ενδιαφέρουσες ευκαιρίες, όμως την ίδια στιγμή είναι εκτεθειμένοι σε μια σειρά από κινδύνους. Επιπρόσθετα, οι οικονομικές ανάγκες των ίδιων των επενδυτών έγιναν πιο σύνθετες και σε αυτό το πλαίσιο η επιμόρφωσή τους σχετικά με την ορθή διαχείριση των χρημάτων τους κρίνεται επιβεβλημένη.

Έρευνες που έχουν διενεργηθεί κατά καιρούς στη χώρα μας, έχουν καταγράψει χαμηλά επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού ανάμεσα στον γενικό πληθυσμό. Ειδικότερα, σύμφωνα με δύο πρόσφατες επιστημονικές μελέτες του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), μόνο τέσσερις στους δέκα Κύπριους έχουν τις κατάλληλες χρηματοοικονομικές γνώσεις και τις βασικές δεξιότητες για διαχείριση των καθημερινών οικονομικών ζητημάτων που προκύπτουν. Επιπλέον, έρευνα της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου η οποία ολοκληρώθηκε το 2019, κατέδειξε ότι τα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι χαμηλότερα σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως για παράδειγμα στους νέους.

Το μέγεθος του προβλήματος αποτυπώνουν δύο έρευνες που πραγματοποίησε η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ) στο παρελθόν, προκειμένου να διερευνήσει το επίπεδο των χρηματοοικονομικών γνώσεων των Κυπρίων, ειδικά σε θέματα που αφορούν την κεφαλαιαγορά. Παρά το γεγονός ότι η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών, η μεγάλη γκάμα επιλογών σε χρηματοοικονομικά μέσα και ο σημαντικός αντίκτυπος των οικονομικών αποφάσεων στη μελλοντική ζωή ενός ατόμου, καθιστούν τη χρηματοοικονομική επιμόρφωση απαραίτητη, σύμφωνα με τα ευρήματα των εν λόγω ερευνών, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων δεν κατείχε τις βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις, δηλώνοντας πλήρη άγνοια επί σειρά θεμάτων. Ήταν αν μη τι άλλο ενθαρρυντικό εύρημα, η εκδήλωση ενδιαφέροντος από όλες τις ηλικιακές ομάδες για συμμετοχή σε πιθανά επιμορφωτικά προγράμματα.

Προς αυτή την κατεύθυνση η ΕΚΚ ανέλαβε σειρά πρωτοβουλιών και προχώρησε στην υλοποίηση διαφόρων δράσεων με στόχο την αντιμετώπιση του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού στα θέματα που σχετίζονται με την κεφαλαιαγορά. Μεταξύ άλλων, μελέτησε παραδείγματα άλλων χωρών και κατέθεσε συγκεκριμένες προτάσεις για χάραξη εθνικής στρατηγικής, διοργάνωσε ανοικτά για το κοινό σεμινάρια και διαλέξεις σε βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις σε όλες τις πόλεις, ενώ δημιούργησε ειδικό τμήμα στην ιστοσελίδα της με επιμορφωτικό υλικό και συμβουλές και προειδοποιήσεις που εκδίδει η ΕΚΚ ή εποπτικές Αρχές άλλων χωρών.

Επιπλέον, η ΕΚΚ συμμετέχει στην Ad Hoc επιτροπή που συστάθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 με στόχο τη χάραξη Εθνικής Στρατηγικής για την προώθηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και της χρηματοοικονομικής παιδείας στην Κύπρο. Στην εν λόγω επιτροπή συμμετέχουν κρατικοί φορείς και ακαδημαϊκοί, ενώ συντονιστικό ρόλο έχει η Κεντρική Τράπεζα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιτροπή θα αξιοποιήσει τις βέλτιστες πρακτικές στη βάση ακαδημαϊκής έρευνας και τις εμπειρίες άλλων χωρών, ενώ στη διαμόρφωση της Εθνικής Στρατηγικής θα συμβάλουν επιστημονικοί συνεργάτες με διεθνή εμπειρία στο θέμα της χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης του κοινού.

Κατά γενική ομολογία, η επιμόρφωση του κοινού στις βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις καθίσταται μείζονος σημασίας με το πέρασμα των χρόνων, ενώ πρόκειται για ανάγκη που έχει επισημανθεί επανειλημμένα από ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς. H ΕΚΚ αποδίδει τεράστια σημασία στην επιμόρφωση του κοινού στις βασικές χρηματοοικονομικές γνώσεις και στα θέματα της κεφαλαιαγοράς, καθώς θα θωρακίσει περαιτέρω τους επενδυτές και τους εν δυνάμει επενδυτές. Ο καλά ενημερωμένος επενδυτής είναι σε θέση να λαμβάνει πιο ορθές αποφάσεις, ενώ οι πιθανότητες να αναλάβει υψηλό ρίσκο σε μία επένδυσή του μειώνονται σημαντικά.

*Πρόεδρος Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου