Ο μύθος του Σίσυφου και το μαρτύριο της Καινοτομίας

Από το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου είχαμε τουλάχιστο 11 μεγάλες περιόδους ύφεσης. Κάθε 10 χρόνια παρατηρούνται νέοι, για το ανθρώπινο είδος, ιοί που μπορούν να προκαλέσουν πανδημία. Διανύουμε ήδη την έκτη μαζική εξαφάνιση: Το 45% των εντόμων έχουν χαθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής, ενώ το 60% των ζώων έχουν εξαφανιστεί τα τελευταία 50 χρόνια. Το 98% των Startups παραμένουν στην ‘κοιλάδα του θανάτου’. Όσο οι ασύμμετρες απειλές και οι πολύμορφες προκλήσεις αντιμετωπίζονται με γραμμικά μοντέλα και στατικά εργαλεία, ο καταστροφικός φαύλος κύκλος ‘από κρίση σε κρίση’ θα συνεχιστεί και το επόμενο χτύπημα του μαύρου κύκνου θα ‘θερίσει’ τα πάντα για ακόμη μια φορά.    

Η κρίση του κορονοιού αποκάλυψε την ευθραυστότητα των οικισμών, των σχεδίων διαχείρισης κινδύνων και των επιχειρηματικών μοντέλων σε 220 χώρες. Τα εργαλεία, οι τεχνικές, τα πλαίσια, τα πρότυπα και τα μοντέλα που αναπτύχθηκαν για το γραμμικό περιβάλλον της προ κορονοιού εποχής αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις ασύμμετρες απειλές της νέας εποχής. Η έμφαση στην αποδοτικότητα και τις σταδιακές βελτιωτικές αλλαγές (incrementalism) χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ασύμμετρες αβεβαιότητες, η περιπλοκότητα και οι αλληλεξαρτήσεις, εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα και δυνητικά καταστροφικές συνέπειες.

Τα γραμμικά μοντέλα και τα στατικά εργαλεία προκαλούν περισσότερη ζημιά παρά καλό αφού καλλιεργούν τον εφησυχασμό, αυξάνουν τις ασύμμετρες αβεβαιότητες και τα κρυμμένα ρίσκα, επιτείνουν τις ευθραυστότητες και οδηγούν σε συστημική κατάρρευση. Ο επόμενος μαύρος κύκνος θα μας βρει ξανά απροετοίμαστους και το μαρτύριο του Σίσυφου δεν θα ’χει τελειωμό.   

Ο γραμμικός τρόπος σκέψης δεν μπορεί να διακρίνει ότι τα πιθανά οφέλη που μπορούν να επιφέρουν οι θετικές ασυμμετρίες (convexity bias) είναι περισσότερα από τη ζημιά. Ο παράγοντας χρόνος, η μεταβλητότητα, η αταξία, η τυχαιότητα και η αβεβαιότητα αυξάνουν το όφελος –παρά τη ζημιά– που προκύπτει μέσα από την αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών. Το στοιχείο αυτό διαφεύγει του γραμμικού τρόπου σκέψης. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να μισούν την αβεβαιότητα – όμως η αβεβαιότητα αποτελεί την πρώτη ύλη της καινοτομίας.

Μετά από πολύχρονη έρευνα έχω αναπτύξει ένα νέο, δυναμικό Μοντέλο Καινοτομίας το οποίο μπορεί να βοηθήσει τους Οργανισμούς να τροποποιήσουν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα ώστε να αξιοποιήσουν τις θετικές ασυμμετρίες (ευκαιρίες) και να αποφύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες (κινδύνους). Απ’ τη μια η αύξηση της έκθεσης (increase the exposure) σε ευνοϊκές ασυμμετρίες και η αξιοποίηση των ευκαιριών μπορεί να επιφέρει εκθετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Απ’ την άλλη η μείωση της έκθεσης (decrease of exposure) σε αρνητικές ασυμμετρίες μπορεί να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και να εξαλείψει το ρίσκο της καταστροφής.

Η τροποποίηση της έκθεσης (exposure modification) επιτυγχάνεται μέσα από το δημιουργικό συνδυασμό των κρίσιμων παραγόντων και στοιχείων από τους τέσσερεις βασικούς τύπους της καινοτομίας –καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και επικοινωνιακή καινοτομία– που συνθέτουν τη δομή μιας νέας καινοτομίας. Η ολιστική, πολυπαραμετρική αυτή προσέγγιση και η συνδυαστική δύναμη (combinatorial power) των τεσσάρων διαστάσεων της καινοτομίας πολλαπλασιάζουν τις πιθανότητες επίτευξης καινοτομικών αποτελεσμάτων.

Η διττή αυτή στρατηγική με την ονομασία Antifragility (αντι-ευθραυστότητα) εφευρέθηκε από τον καθηγητή Nassim Taleb. Η ιδιότητα αυτή είναι πέρα από την ανθεκτικότητα ‘resilience’ ή την ευρωστία ‘robustness’. Αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν απλώς αντέχει σε ένα σοκ αλλά βελτιώνεται πραγματικά εξαιτίας αυτού. Το ανθεκτικό αντιστέκεται στα σοκ και παραμένει το ίδιο. Το αντιθραυστικό γίνεται καλύτερο. Η αντι-εύθραυστη οργάνωση αναπτύσσεται από μεταβλητότητα και διαταραχή.

Το νέο Υπόδειγμα Καινοτομίας, μεταξύ άλλων μπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να καινοτομήσουν σε σχεδόν πραγματικό χρόνο μέσα από την αξιοποίηση των τεχνολογιών ψηφιακού μετασχηματισμού: μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπηρεσίες κινητής τεχνολογίας, τεχνολογίες cloud, ανάλυση δεδομένων, διαδίκτυο των πραγμάτων, ρομποτική και αυτοματοποίηση, τρισδιάστατη εκτύπωση, τεχνητή νοημοσύνη και κυβερνοασφάλεια.

Οι εταιρείες μπορούν να μετατρέψουν τις ασυμμετρίες σε πόρους και να επωφεληθούν αποκτώντας ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το χτίσιμο ικανοτήτων μέσα από ασυμμετρίες προϋποθέτει ότι η εταιρεία μπορεί να κάνει καλά τρία πράγματα: α)Να ανακαλύψει τις ασυμμετρίες και να διακρίνει την προοπτική μεταξύ τους, β)να μετατρέψει τις ασυμμετρίες σε ικανότητες και να τις ενσωματώσει στρατηγικά στη διαμόρφωση ενός οργανωσιακού σχεδιασμού ώστε να τις αξιοποιήσει με ένα βιώσιμο τρόπο και γ)να συνταιριάσει τις δυνατότητες που πηγάζουν από τις ασυμμετρίες με τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται. 

Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος: α)Αποτελεί το μόνο εργαλείο σε παγκόσμιο επίπεδο που ενσωματώνει την ιδιότητα Antifragility στη διαδικασία της καινοτομίας και β)παρουσιάζεται αναλυτικά σε ένα πρακτικό Οδηγό 260 σελίδων στον οποίο, μεταξύ άλλων περιγράφονται περισσότερες από 70 ασύμμετρες στρατηγικές καινοτομίας, διεπιστημονικά εργαλεία και δημιουργικές τεχνικές που επιτρέπουν στους Οργανισμούς να τροποποιούν την έκθεσή τους (modify their exposure) ανάλογα, ώστε να είναι περισσότερο ανοικτοί σε ευκαιρίες (να αξιοποιούν τις ευνοϊκές ασυμμετρίες) και λιγότερο εκτεθειμένοι σε κινδύνους (να αποφεύγουν τις δυσμενείς ασυμμετρίες).

Στο προαναφερόμενο Εγχειρίδιο περιλαμβάνεται επίσης ένα Πρότυπο Εργαστήρι για ενίσχυση της διεπιστημονικής δημιουργικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, του Διπλωματικού Σώματος, των Ενόπλων Δυνάμεων, των Επιχειρήσεων καθώς και των Εκπαιδευτικών, Ερευνητών και Φοιτητών.

Το ευέλικτο αυτό εργαλείο μπορεί να:

1. Εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς και σε όλα τα επίπεδα, κλίμακες και μεγέθη: Δημόσιες Υπηρεσίες, Δήμοι και Κοινότητες, Ενίσχυση της Ανθεκτικότητας του Αυτοδιοικητικού Μοντέλου, Επιχειρήσεις (Startups και Μεγάλες Εταιρείες), Κυκλική Οικονομία, Διαχείριση Ποιότητας, Αναπτυξιακή Μεταρρύθμιση, Εθνική Ανταγωνιστικότητα, Τράπεζες, Βιώσιμη Χρηματοδότηση, Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες, Κοινωνική Καινοτομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα, Τουριστική Βιομηχανία, Προϊόντα και Υπηρεσίες Υγείας, Ακαδημαϊκά Ιδρύματα, Ερευνητικά Κέντρα, ΜΚΟ, Διαχείριση Κινδύνων, Οικονομική Διπλωματία, Έξυπνη Άμυνα, Nation Branding, Προσέλκυση Ξένων Άμεσων Επενδύσεων, Ανάκτηση της Ηθικής Υπεροχής για την Κυπριακή Δημοκρατία μετά το αδιέξοδο της Γενεύης κ.ά.

2. Μεγιστοποιήσει α)Την αποδοτικότητα των δημοσίων και των ιδιωτικών επενδύσεων και β)τον επιστημονικό, οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο των ευρωπαϊκών επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία.

Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας