Οικονομία, lockdown και η Ανάσταση που δεν φαίνεται στον ορίζοντα

Το νέο lockdown στο οποίο έχει εισέλθει από τη Δευτέρα η Κύπρος, το παρατεταμένο λουκέτο στον τουρισμό, η επέκταση των μέτρων στήριξης, η πίεση ρευστότητας στον ιδιωτικό τομέα και η εκτόξευση του Δημόσιου Χρέους και του δημοσιονομικού ελλείμματος, προϊδεάζουν πως το 2021 ενδεχομένως να μην είναι χρονιά ισχυρής ανάκαμψης, αν και ακόμα δεν έχουμε δει αναθεώρηση των σχετικών προβλέψεων, είτε από εγχώριους είτε από διεθνείς οργανισμούς.

Η ελπίδα για επίλυση των προβλημάτων, εναπόκειται αποκλειστικά στους εμβολιασμούς, οι οποίοι προχωρούν με αργούς ρυθμούς και δυσπιστία. Την ίδια ώρα, σημαντικές υγειονομικές αβεβαιότητες μπορεί να ανατρέψουν πλήρως το σκηνικό. Τέτοιες είναι η διάρκεια δράσης των εμβολίων και πότε θα προκύψει η ανάγκη για νέο γύρο εμβολιασμών και κυρίως οι όποιες μεταλλάξεις του ιού οι οποίες δεν θα αντιμετωπίζονται από τα υφιστάμενα εμβόλια.

Η κυπριακή οικονομία έκλεισε το 2020 με δημοσιονομικό έλλειμμα σχεδόν 1.2 δισ. ευρώ και Δημόσιο Χρέος 24.8 δισ. ευρώ το οποίο αντιστοιχεί σε 118.2% του ΑΕΠ. Ποσά που το 2013 θα προκαλούσαν πανικό. Ωστόσο, αυτή τη φορά επειδή η πανδημία έχει επηρεάσει όλες τις χώρες της ΕΕ, η Κύπρος δεν αποτελεί κάποια ιδιαίτερη περίπτωση. Πάντως, σε πρόσφατο δημοσίευμα του Bloomberg εκφράζεται η απορία πως οι χώρες της ΕΕ με το υψηλότερο δημόσιο χρέος θα αντιδράσουν όταν αποσυρθούν τα μέτρα στήριξης της ΕΚΤ και βρεθούν αντιμέτωπες με τις πραγματικές δυνάμεις της αγοράς.

Τα μέτρα της ΕΚΤ, αναφέρεται στο δημοσίευμα, έχουν αποσυνδέσει το κόστος δανεισμού από το ρίσκο και αυτό είχε ως αποτέλεσμα χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα να δανείζονται με επιτόκια κάτω του 1%. Τις συνθήκες αυτές εκμεταλλεύτηκε κατά τους προηγούμενους μήνες και η Κύπρος η οποία δανείστηκε αρκετά δισεκατομμύρια από τις διεθνείς αγορές, τα οποία μπορεί να εκτόξευσαν το Δημόσιο Χρέος αλλά δημιούργησαν ένα σημαντικό απόθεμα ρευστών ώστε να μπορούν να συνεχιστούν τα όποια μέτρα στήριξης της οικονομίας. 

Ενδεικτικό το σχόλιο του Eric Lonergan, money manager στην M&G: «το πρόβλημα προκύπτει όταν εξέλθεις της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης και βρεθείς ξανά αντιμέτωπος με τις δυνάμεις της αγοράς στις αγορές ομολόγων και μερικοί από αυτούς τους αριθμούς (Έλλειμμα, Χρέος) φαίνονται πολύ, πολύ άσχημοι. Η Ευρώπη είναι ειρωνικά ευάλωτη στην ανάκαμψη».

Η επικέντρωση για την επόμενη μέρα, τόσο σε κυπριακό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο, αφορά στα χρήματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης τα οποία θεωρητικά θα αρχίσουν να παραχωρούνται στα κράτη-μέλη από αυτό το καλοκαίρι.

Ένα άλλο μεγάλο ερώτημα, είναι πότε θα επανέλθουν οι ευρωπαϊκοί κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας και με ποιον τρόπο; Προφανώς αν είναι όσο αυστηροί όσο προηγουμένως ή ακόμα και αυστηρότεροι, τότε προφανώς χώρες με υψηλά ελλείμματα και Χρέος θα πληγούν περισσότερο. «Είναι πολύ δύσκολο να δούμε κάτι διαφορετικό από δημοσιονομική λιτότητα», σχολιάζει ο Lonergan. 

Τα στοιχεία δείχνουν πως το 2021 δεν ξεκίνησε καλά στην Κύπρο για τα Δημόσια οικονομικά αφού καταγράφηκε έλλειμμα της τάξης των 70 εκατ. ευρώ για το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου. Όλα αυτά, συνεπικουρούμενα από ακόμα μία πολύ δύσκολη χρονιά για τον τουρισμό, καταδεικνύουν πως το 2021 ενδεχομένως να μην είναι το έτος ανάκαμψης που όλοι προσδοκούσαν. Βέβαια, η ζήτηση για ταξίδια και διακοπές είναι μεγάλη διεθνώς και ενδεχομένως, αν όλα εξελιχθούν ομαλά, να δούμε μία παρατεταμένη τουριστική περίοδο κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και τις αρχές του 2022. Την ίδια ώρα, συνεχίζεται η ανησυχία για τις επιπτώσεις της κρίσης στον τραπεζικό τομέα παρόλο που μέχρι στιγμής δεν διαφαίνεται μεγάλη αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αντίθετα, αυτό που είναι πιο ευδιάκριτο είναι η αύξηση των καταθέσεων των νοικοκυριών, κάτι που ενδεχομένως να προϊδεάζει για απότομη αύξηση της κατανάλωσης κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Ήδη, για παράδειγμα, φαίνεται πως έχουν αρχίσει να γίνονται επενδύσεις από νοικοκυριά σε ακίνητα.

Το 2020 στην Κύπρο έκλεισε με ύφεση 5.1% του ΑΕΠ ενώ για το 2021 οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι για ανάκαμψη της τάξης του 3.2% και επιπρόσθετο 3.1% του ΑΕΠ για το 2022. Με τα σημερινά δεδομένα, φαντάζει ιδιαίτερα δύσκολο να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, εκτός κι αν κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, υπάρξει μία λεγόμενη “V shape” ανάκαμψη, η οποία θα υπερκαλύψει τις όποιες απώλειες του πρώτου εξαμήνου.