Η άλλη όψη του κορωνοϊού – Η Κοινωνική Υπευθυνότητα των Οργανισμών/Επιχειρήσεων

Διάγουμε αναμφίβολα μία πολύ δύσκολη περίοδο. Μία περίοδο με αβεβαιότητα, φόβο, ανασφάλεια, αστάθεια, διστακτικότητα, αμηχανία, με απορίες για το παρόν και το μέλλον. Αυτό έχει πολυεπίπεδες συνέπειες στην προσωπική, οικογενειακή και εργασιακή ζωή σχεδόν όλων των ανθρώπων.
 
Είδαμε τις τελευταίες βδομάδες αρκετούς οργανισμούς και επιχειρήσεις, κυρίως τον τομέα των υπηρεσιών, να προσπαθούν να εισαγάγουν διάφορα συστήματα και εργαλεία τηλεργασίας με στόχο να συνεχίσουν στο πλαίσιο του δυνατού τις εργασίες τους, ενώ άλλοι έχουν αναστείλει τις εργασίες τους μέχρι νεωτέρας. Οι συνθήκες αυτές δοκιμάζουν τις αντοχές των οργανισμών και των επιχειρήσεων, των οικονομικών δομών του κράτους, μα πάνω απ’ όλα δοκιμάζουν τις αντοχές των εργαζομένων και των οικογενειών τους.  
 
Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 12 Μαρτίου 2020 με θέμα «Coronavirus - with opportunity comes responsibility»*¹, ο κ. David Marsh, Διευθυντής Επιχειρησιακής Συνέχειας στην εταιρεία Gamma Telecommunications PLC του Ηνωμένου Βασιλείου, αναφέρει ότι «…σε έναν αβέβαιο κόσμο, οι εταιρείες που έχουν Σχέδια Επιχειρησιακής Συνέχειας έχουν πλεονέκτημα. Όταν το ρολόι κτυπά, βρίσκονται μπροστά από το παιχνίδι. Αν υπήρχε ποτέ ένας χρόνος όπου χρειάζεται ανθεκτικότητα (resilience), ο χρόνος είναι τώρα».
 
Όπως προσθέτει ο κ. Marsh η εστίαση στην καλή υγεία και ευημερία μπορεί να έχει τεράστιο θετικό αντίκτυπο στους εργαζομένους, την επιχειρηματική κουλτούρα και την καθημερινή απόδοση.
 
Παράλληλα με την αυξανόμενη στήριξη προς τους εργαζομένους για να διαχειρίζονται μη επαγγελματικές ασθένειες, είναι προφανές ότι οι στρατηγικές ευεξίας (wellbeing) που εξετάζουν τις εργασιακές αιτίες επηρεασμού της υγείας, όπως το άγχος, πρέπει να αποτελούν βασική προτεραιότητα για τους οργανισμούς κατά την αναθεώρηση των σχεδίων επιχειρησιακής συνέχειας.
 
Σε άρθρο του κ. Kasley Killam, που δημοσιεύτηκε στις 12 Μαρτίου 2020 στην ιστοσελίδα του έγκριτου περιοδικού Scientific American με θέμα «How to Prevent Loneliness in a Time of Social Distancing»*², αναφέρεται ότι, με ολοένα και περισσότερους ανθρώπους να έχουν απομονωθεί λόγω καραντίνας και κοινωνικής απομόνωσης, το COVID-19 δεν είναι η μόνη απειλή για τη δημόσια υγεία που πρέπει να μας ανησυχεί, αλλά και η μοναξιά.
 
Όπως επισημαίνεται στο άρθρο, ενώ οι επιστήμονες σπεύδουν να κατανοήσουν πώς λειτουργεί ο κορωνοϊός, οι ερευνητές έχουν καταλάβει από καιρό το φόρτο που προκαλεί η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά στο σώμα. Οι άνθρωποι που αισθάνονται ότι δεν είναι συνδεδεμένοι με άλλους είναι πολύ πιο πιθανό να κρυολογήσουν, να πάθουν κατάθλιψη, να αναπτύξουν καρδιακές παθήσεις, να έχουν χαμηλότερη γνωστική λειτουργία και μικρότερο προσδόκιμο ζωής. Στην πραγματικότητα, η μακροχρόνια βλάβη που προκαλείται από τη μοναξιά είναι παρόμοια με το κάπνισμα ή την παχυσαρκία.
 
Τον Ιανουάριο 2020 μια έρευνα σε εθνικό επίπεδο στις ΗΠΑ*³ διαπίστωσε ότι το 79% των Gen Zers (Generation Z – όσοι δηλαδή γεννήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 έως τα μέσα της δεκαετίας του 2000 ), το 71% των Millennials (γεννήθηκαν μεταξύ 1981-1996) και το 50% των baby boomers (γεννήθηκαν μεταξύ 1946-1964) αισθάνονται μοναξιά. Όπως αναφέρει το άρθρο, ακόμη και χωρίς την απομόνωση του κορωνοϊού, η πλειοψηφία του πληθυσμού πάσχει ήδη από κακή κοινωνική υγεία. Η προφανής αιτία για το πρόβλημα αυτό είναι η τεχνολογία και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ).
 
Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ*⁴ έδειξαν ότι το πρόβλημα δεν είναι ο χρόνος χρήσης των ΜΚΔ και της τεχνολογίας, αλλά το πώς αυτά χρησιμοποιούνται και ότι όλοι μπορούν να επωφεληθούν από την ανάπτυξη ψηφιακών συνηθειών που υποστηρίζουν ουσιαστικές ανθρώπινες συνδέσεις, ιδιαίτερα τώρα που μπορεί να είναι η μόνη μας επιλογή, μέχρι να παρέλθει η πανδημία.
 
Όπως αναφέρεται στο άρθρο του κ. Killam, τώρα είναι η τέλεια στιγμή για εξάσκηση στη χρήση της τεχνολογίας με κοινωνικά υγιείς τρόπους παραθέτοντας τα ακόλουθα παραδείγματα.
 
Πρόσωπο με πρόσωπο από μακριά: Το επόμενο καλύτερο πράγμα από την προσωπική αλληλεπίδραση είναι η συνομιλία μέσω βίντεο, επειδή τα σημάδια του προσώπου, η γλώσσα του σώματος και άλλες μορφές μη λεκτικής επικοινωνίας είναι σημαντικές για να υπάρξει σύνδεση μεταξύ των συνομιλητών. Όπου είναι δυνατόν, επιλέξτε βιντεοκλήση αντί μηνυμάτων και να συμπεριφέρεστε κάνοντας αυτό που θα κάνατε κανονικά όταν βρισκόσασταν μαζί με τους άλλους. Για παράδειγμα, δοκιμάστε να έχετε ένα ψηφιακό δείπνο με κάποιον, μια ψηφιακή συνάντηση με φίλους ή μια απομακρυσμένη συνάντηση με τον αγαπημένο σας όμιλο, π.χ. για ανάγνωση βιβλίων.
 
Καλοσύνη ενός λεπτού: Η απόκτηση πολλών «μ’ αρέσει» σε μια δημοσίευση στα ΜΚΔ μπορεί να σας δώσει μία φευγαλέα στιγμή χαράς, αλλά η λήψη ενός απευθείας ξεχωριστού μηνύματος ή μηνύματος μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, με μια γνήσια φιλοφρόνηση ή έκφραση ευγνωμοσύνης, γίνεται πιο προσωπικό, χαρίζει περισσότερη χαρά, ενώ δεν χρειάζεται αρκετό χρόνο για να σταλεί. Όταν σερφάρετε ανάμεσα στις αναρτήσεις των ανθρώπων, σταματήστε και στείλτε σε ένα από αυτά λίγα καλά λόγια. Εξάλλου, χρειαζόμαστε λίγη περισσότερη καλοσύνη για να αντιμετωπίσουμε το άγχος και την αβεβαιότητα του κορωνοϊού.
 
Καλλιεργήστε την κοινότητά σας: Η βάση για να υπάρξει σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων είναι να υπάρχει κάτι κοινό. Όποια και αν είναι τα ενδιαφέροντά σας, υπάρχει σίγουρα μία online κοινότητα ανθρώπων που μοιράζονται το ίδιο πάθος και ανυπομονούν να συζητήσουν μαζί σας για να ξεφύγουν από την καθημερινότητά τους. Υπάρχουν επίσης ομάδες ψηφιακής υποστήριξης, όπως για νέους γονείς ή ασθενείς με σπάνια νόσο. Χρησιμοποιήστε αυτά τα δίκτυα για να συμμετάσχετε σε όσα έχουν σημασία για εσάς.
 
Εμβαθύνετε ή διευρύνετε: Βασικά, υπάρχουν δύο τρόποι για να ξεπεραστεί η μοναξιά: να καλλιεργήσετε τις υπάρχουσες σχέσεις σας ή να δημιουργήσετε νέες. Σκεφτείτε την τρέχουσα κατάσταση της κοινωνικής σας υγείας και στη συνέχεια κάντε μια ψηφιακή ενέργεια για να την εμβαθύνετε, όπως να έρθετε σε επαφή με ένα φίλο ή κάποιο μέλος της οικογένειας σας, με τον οποίο δεν έχετε μιλήσει για καιρό, ή για να τη διευρύνετε, όπως να προσεγγίσετε κάποιο άτομο που θα θέλατε να γνωρίσετε.
 
Χρησιμοποιήστε κάποιο εργαλείο: Όλο και περισσότερο οι εφαρμογές και οι κοινωνικές πλατφόρμες σχεδιάζονται για να μας βοηθήσουν να βελτιστοποιήσουμε τις διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις μας, όπως οι πλατφόρμες Ikaria*⁸, Cocoon*⁹, Monaru*¹⁰ και Squad*¹¹, ενώ μπορείτε ακόμα να προκαλέσετε το ενδιαφέρον σε ένα διάλογο κατά τη διάρκεια μιας βιντεοκλήσης χρησιμοποιώντας παιχνίδια/βοηθήματα για συνομιλία, όπως την TableTopics*¹² ή την TheAnd*¹³.
 
Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι, στην εποχή που ζούμε, οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι και ιδιαίτερα η κατάθλιψη είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις.
 
Όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας*⁵, η κατάθλιψη είναι μία πολύ κοινή ασθένεια με περισσότερα από 264 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν επηρεαστεί, ενώ περίπου 800.000 άνθρωποι κάθε χρόνο οδηγούνται στην αυτοχειρία κατατάσσοντάς την ως τη δεύτερη αιτία θανάτου σε άτομα ηλικίας 15-29 ετών.  
 
Με βάση όλα τα πιο πάνω και με γνώμονα την ανάληψη δράσης για υλοποίηση των 17  Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών*⁶ και ιδιαίτερα του υποστόχου 3.4 για προώθηση, μεταξύ άλλων, της ψυχικής υγείας και ευημερίας, καλούνται όλοι οι οργανισμοί και επιχειρήσεις όπως, στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής τους Ευθύνης, λάβουν συγκεκριμένα και ουσιαστικά μέτρα για προστασία των εργαζομένων και των οικογενειών τους.
Όπως αναφέρθηκε ήδη, εστίαση στην καλή υγεία και ευημερία μπορεί να έχει τεράστιο θετικό αντίκτυπο στους εργαζομένους, την επιχειρηματική κουλτούρα και την καθημερινή απόδοση, με συνεπαγόμενη τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για εξασφάλιση της επιχειρησιακής συνέχειας.
 
Σημαντικό ρόλο στην περίοδο της κρίσης του κορωνοϊού μπορούν να διαδραματίσουν καλές πρακτικές για ψυχολογική υποστήριξη των εργαζομένων και των οικογενειών τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με το σχεδιασμό και υλοποίηση συγκεκριμένων στρατηγικών, οι οποίες να έχουν ως επίκεντρο τον εργαζόμενο, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες που έχει ο καθένας σήμερα να αντιμετωπίσει λόγω των συνεπειών της καραντίνας, ως μητέρα και ως πατέρας, ως υπεύθυνος για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών ή/και για τη φροντίδα των ηλικιωμένων. 
 
Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή μπορεί να διαδραματίσει ο Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου (ΣΨΚ)*⁷. Ορισμένες καλές πρακτικές είναι η ετοιμασία συγκεκριμένων οδηγιών για τους οργανισμούς/επιχειρήσεις από τον ΣΨΚ για τρόπους ενημέρωσης του προσωπικού, καθώς και για αναγνώριση, αντιμετώπιση και προστασία των εργαζομένων και των οικογενειών τους που χρήζουν βοήθειας.
 
Επιπρόσθετα, ο ΣΨΚ και τα Μέλη του, στο πλαίσιο της δικής τους Κοινωνικής Υπευθυνότητας, θα μπορούσαν να παρέχουν σε όσους οργανισμούς ή επιχειρήσεις ενδιαφερθούν να καλύψουν το κόστος των συνεδριών του προσωπικού και των οικογενειών τους, μειωμένα τέλη για διαδικτυακή ψυχολογική υποστήριξη και για όσο καιρό διαρκεί η πανδημία.
 
Συνοψίζοντας όλα τα πιο πάνω, γίνεται ξεκάθαρο ότι η ανθεκτικότητα των οργανισμών και των επιχειρήσεων είναι απόλυτα συνυφασμένη με τις στρατηγικές που επιλέγουν να εφαρμόζουν για διαχείριση της επιχειρησιακής τους συνέχειας. Στρατηγικές, στις οποίες πολύ σημαντικό ρόλο έχουν να διαδραματίσουν τα θέματα υγείας και ευεξίας του προσωπικού και των οικογενειών τους, με σημαντικότερη την ψυχική τους υγεία. Τρόποι διαχείρισης της κρίσης υπάρχουν πολλοί. Επαφίεται όμως στον κάθε οργανισμό και επιχείρηση, να κάνει τις σωστές επιλογές βάζοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο.
 
Σε μια κρίση όπως αυτή που ζούμε σήμερα, η μεγαλύτερη μερίδα των οργανισμών και των επιχειρήσεων θα υποστεί σημαντικές απώλειες. Η κρίση όμως αργά ή γρήγορα θα περάσει και θα υπάρξουν νικητές και χαμένοι. Και νικητές δεν θα είναι αυτοί που πρόσκαιρα θα επιλέξουν να μεγιστοποιήσουν ή να διαφυλάξουν τα κέρδη τους. Νικητές θα είναι όλοι όσοι επιλέξουν να στηρίξουν το προσωπικό τους, όσο περισσότερο μπορούν, ακόμη και εάν αυτό σημαίνει σημαντικές απώλειες εσόδων ή του αποθεματικού τους. Και νικητές θα είναι επίσης, όσοι οργανισμοί και επιχειρήσεις ενεργοποιήσουν τους μηχανισμούς Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης τους και επιλέξουν το δρόμο της αλληλεγγύης και της ανιδιοτελούς προσφοράς προς το κράτος, το συνάνθρωπό μας και ευρύτερα την κοινωνία.  
 
Οι επιλογές είναι εκεί και ο κάθε ένας καλείται να κάνει τις δικές του. 

*Αντιπρόεδρος Κυπριακού Δικτύου Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (CSR Cyprus)