Διαχείριση του πλούτου της Οικογενειακής Επιχείρησης

Η διαχείριση της περιουσίας των ιδιοκτητών μιας οικογενειακής επιχείρησης περιλαμβάνει το σχεδιασμό με βάση ένα πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα από αυτό των παραδοσιακών επενδυτών, δίνοντας προσοχή σε θέματα που αφορούν την οικογένεια και το πλούτο της, με στόχο τη διατήρηση ή/και αύξηση της περιουσίας που έχει δημιουργηθεί για τις επόμενες γενιές.

Όμως, όπως είπε ο Δημοσθένης, «Χαλεπότερον το φυλάττειν του κτήσασθαι», δηλαδή είναι πιο δύσκολο να κρατήσεις κάτι από το να το αποκτήσεις. Αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό και με τον πλούτο και την υπεραξία που έχει δημιουργηθεί από τις οικογενειακές επιχειρήσεις, όπως αυτές αλλάζουν χέρια από γενιά σε γενιά καθώς ο αριθμός των κληρονόμων/ιδιοκτητών της περιουσίας αυτής πολλαπλασιάζεται, η περιουσία διαιρείται ολοένα με μεγαλύτερο παρονομαστή, με το κάθε μέλος της οικογένειας να αντιμετωπίζει διαφορετικές οικονομικές συνθήκες και να έχει διαφορετικές ανάγκες, αντιλήψεις και προσδοκίες.
 
Διαβάστε τα υπόλοιπα εξειδικευμένα άρθρα για τις οικογενειακές επιχειρήσεις
 
Οικογενειακές Επιχειρήσεις – Πλεονεκτήματα και Αδυναμίες
Τα στάδια, οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες σε μία οικογενειακή επιχείρηση
Διαπροσωπικές σχέσεις και επικοινωνία σε μια Οικογενειακή Επιχείρηση
Συναισθήματα και ο ρόλος τους σε μία οικογενειακή επιχείρηση
Οικογενειακή Επιχείρηση: Σχετικά θεσμικά όργανα και η σημασία τους
 
Για σκοπούς προβληματισμού και απλοποίησης του θέματος, ανάλογα με την επιτυχία της οικογενειακής επιχείρησης που ξεκίνησε από τη σκληρή δουλειά και τα επιτεύγματα  των ιδρυτών της, ο οικογενειακός πλούτος που δημιουργείται αφορά κυρίως δύο κατηγοριών περιουσιακά στοιχεία:

1. Τις μετοχές και κατά συνέπεια την αξία της οικογενειακής επιχείρησης
2. Τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία που έχουν συσσωρευτεί, τα οποία μπορεί να αποτελούνται από ακίνητα, μετρητά, μετοχές χρηματιστηρίου, άλλες επενδύσεις ή λοιπά περιουσιακά στοιχεία (έργα τέχνης κ.λπ.)

Όσον αφορά την πρώτη κατηγορία, οι οικογενειακές επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως μεγέθους, αντιμετωπίζουν στη διάρκεια του χρόνου τις δικές τους προοπτικές ή προκλήσεις που μπορεί να απαιτούν τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων, οι οποίες εμπεριέχουν σημαντικούς επιχειρηματικούς κινδύνους, περιλαμβανομένων διενέργειας μεγάλων επενδύσεων, εξαγορές και συγχωνεύσεις, ή ακόμα και την πώλησή τους σε τρίτους. Λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές συνθήκες χαμηλών επιτοκίων, υψηλής ρευστότητας, έντασης του ανταγωνισμού και ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας, οι παράγοντες αυτοί συντείνουν ακόμα περισσότερο στην ανάγκη για σωστή διαχείριση αλλά και προστασία της επιχείρησης από τις διαφοροποιήσεις (της νέας γενιάς) των μετόχων της και των αναγκών τους, ώστε η επιχείρηση να διατηρήσει και να αυξήσει την αξία της μακροπρόθεσμα.

Από τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία, το κάθε είδος επένδυσης έχει την πολυπλοκότητά του και ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να μην είναι εύκολο να διαμοιραστεί αλλά και να αξιοποιηθεί σωστά στη βάση των αναγκών ή των προσδοκιών όλων των (νέων) ιδιοκτητών.

Παραδείγματος χάριν, η ακίνητη περιουσία πιθανόν να πρέπει να αξιοποιηθεί με τον πιο αποδοτικό τρόπο, ώστε αυτή όχι μόνο να μην αποφέρει οικονομικό βάρος αλλά να δημιουργήσει τακτικά εισοδήματα στο μεγαλύτερο βαθμό. Εναλλακτικά, πιθανόν να πρέπει να πωληθεί χωρίς πίεση στην κατάλληλη χρονική περίοδο, ώστε να μεγιστοποιήσει την αξία για την οικογένεια.

Ακόμα και οι πιο άμεσα ρευστοποιήσιμες επενδύσεις που έχουν δημιουργηθεί με βάση το προφίλ απόδοσης/κινδύνου του αρχικού επενδυτή ιδρυτή, πρέπει να αξιολογούνται σε συνεχή βάση ανάλογα και με τη διαφοροποίηση των μετόχων/ιδιοκτητών. Επιπρόσθετα, παρότι αυτές μπορεί πιο εύκολα να διαμοιραστούν, ίσως να πρέπει να διατηρηθούν κάτω από ενιαία διαχείριση για να μπορούν, αν χρειαστεί, να ενισχύσουν την οικογενειακή επιχείρηση, ώστε αυτή να μπορεί να διατηρήσει και να αυξήσει την αξία της σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα και να αποφύγει βραχυπρόθεσμα προβλήματα και αδυναμίες.

Συμπερασματικά, η διαχείριση του οικογενειακού πλούτου (wealth management) μπορεί να θεωρηθεί και ως η διαχείριση μιας ξεχωριστής επιχείρησης, η οποία όμως έχει τις δικές της προκλήσεις και χρειάζεται διαφορετικές δεξιότητες και προσέγγιση από μια κανονική επιχειρηματική δραστηριότητα.

Για τους πιο πάνω λόγους, απαιτείται προσεκτικός στρατηγικός σχεδιασμός και προγραμματισμός με μακροπρόθεσμο όραμα, ώστε να προετοιμαστούν τα μέλη της οικογένειας για την ευθύνη και την συναισθηματική επίδραση του πλούτου. Πρέπει επίσης οι προηγούμενες γενιές να καλλιεργήσουν έγκαιρα τη δημιουργία ενός επιχειρηματικού πνεύματος μεταξύ των γενεών αλλά και να δημιουργήσουν τους μηχανισμούς για τον επαρκή διαχωρισμό μεταξύ της επιχείρησης και της προσωπικής περιουσίας.

Αυτά μπορεί να επιτευχθούν με αναδιοργάνωση της οικογενειακής περιουσίας και τη δημιουργία των απαραίτητων δομών, με μια σειρά από ενέργειες όπως:

• Το διαχωρισμό της ακίνητης περιουσίας και άλλων στοιχείων (non-core) από την επιχείρηση και τη μεταφορά τους μαζί με άλλα επιλέξιμα περιουσιακά στοιχεία σε ξεχωριστά επενδυτικά οχήματα.
   
• Τη μεταφορά της οικογενειακής επιχείρησης ή/και όλης της περιουσίας σε δομές που διασφαλίζουν τη συνέχεια της οικογενειακής της ιδιοκτησίας όπως μεταξύ άλλων:
  • Investment/holding companies
  • Investment funds
  • Trusts
  • Family offices (single-family or multi-family offices)
     
• Σε συνάρτηση με τις πιο πάνω δομές μπορούν να ενσωματωθούν μηχανισμοί που να διασφαλίζουν την έξοδο ή τη μερική ρευστοποίηση από μέλη της οικογένειας.
   
• Το σταδιακό διαχωρισμό του management της επιχείρησης από την ιδιοκτησία, προσελκύοντας ικανά διευθυντικά στελέχη και τη δημιουργία των κανόνων και προϋποθέσεων που θα τίθενται σε περίπτωση που τα νέα μέλη της οικογένειας επιθυμούν να εργάζονται στην επιχείρηση.
   
• Τη δημιουργία ενός οικογενειακού καταστατικού (family charter), που να διέπει τις αρχές και αξίες της οικογενειακής επιχείρησης, να θεσμοθετεί τις στρατηγικές και τους στόχους διαχείρισης της περιουσίας και να θέτει τους κανόνες διακυβέρνησης.
   
• Τη διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου (diversification) για μείωση των επενδυτικών κινδύνων, αν αυτό είναι επιθυμητό.
   
• Τη χρησιμοποίηση εμπειρογνωμόνων, είτε αυτό αφορά το σχεδιασμό είτε την διαχείριση του χαρτοφυλακίου ή/και των δομών που δημιουργούνται, ώστε να επιτυγχάνεται το καλύτερο αποτέλεσμα. 

Η διαχείριση του πλούτου είναι μια συνεχής διαδικασία, η οποία εξελίσσεται όσο γίνονται βελτιώσεις. Για πολλές οικογένειες, αυτό παραμένει μια πρόκληση, αφού χρειάζεται μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο σκέψης, ώστε να μετακινηθεί με επιτυχία από τη διαχείριση της οικογενειακής επιχείρησης στη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας. Παρόλα αυτά, η αλλαγή είναι ζωτικής σημασίας, ώστε να επιτευχθεί η διατήρηση του πλούτου από γενιά σε γενιά.
 
*Διευθύνων Σύμβουλος, Loquat Advisors Ltd