Τα στάδια, οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες σε μια οικογενειακή επιχείρηση

Σε προηγούμενο άρθρο, αναφέρθηκε ότι ενώ οι Οικογενειακές Επιχειρήσεις παράγουν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα από αντίστοιχες μη οικογενειακές, έχουν λιγότερες πιθανότητες μακροχρόνιας επιβίωσης. Λιγότερο του 10% (με βάση το Family Firm Institute) των οικογενειακών επιχειρήσεων επιβιώνει στην τρίτη γενιά. Για την Κύπρο δεν υπάρχουν στοιχεία αλλά πιστεύω ότι οι αριθμοί είναι παρόμοιοι. Υπολογίζεται ότι στην Κύπρο τουλάχιστο 80% των επιχειρήσεων είναι οικογενειακές επιχειρήσεις.

Ο βασικός λόγος αποτυχίας είναι η περιπλοκότητα που προστίθεται  στην επιχείρηση από την παράμετρο οικογένεια, κάτι που εμπεριέχει μεγάλη δόση συναισθήματος. Επίσης, ως οικογενειακές επιχειρήσεις τείνουν να είναι λιγότερο τυπικές στη λειτουργία τους χωρίς ολοκληρωμένες διαδικασίες και πρακτικές και με έλλειψη πειθαρχίας.   Σε μια οικογενειακή επιχείρηση έχουμε τρεις παραμέτρους, όπως συμβολικά παρουσιάστηκε το 1982 από τους καθηγητές Taquiry και Davis,  την Οικογένεια, την Ιδιοκτησία και την Επιχείρηση, οι οποίες, όπως φαίνεται και στο πιο κάτω σχεδιάγραμμα, δημιουργούν μέχρι και επτά διαφορετικούς συνδυασμούς ρόλων που κάποιος μπορεί να έχει στην επιχείρηση.

Οι πιο πάνω παράμετροι πρέπει να είναι συγχρονισμένες, διότι οποιοδήποτε πρόβλημα σε μια από τις τρείς  θα ταρακουνήσει και τις άλλες δυο. Έτσι πρέπει, αν ανήκουμε σε κάποιο μέρος του σχήματος, να λαμβάνουμε υπόψη πώς οι ενέργειές μας επηρεάζουν άτομα σε ένα από τα άλλα «κουτιά». Αυτή η άσκηση ενσυναίσθησης είναι απαραίτητη για την επιβίωση της επιχείρησης αλλά και της οικογένειας. Για παράδειγμα, αν η διεύθυνση προχωρήσει σε επενδύσεις που θα επηρεάσουν το μέρισμα, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πώς επηρεάζονται οι ιδιοκτήτες που βασίζουν το βιοπορισμό τους  στο μέρισμα;
Δύσκολο ορόσημο  σε μια οικογενειακή επιχείρηση είναι η μετάβαση από τη μια γενιά στην επόμενη και ιδίως από τη δεύτερη γενιά στην Τρίτη, όταν συνήθως εμπλέκονται περισσότερα άτομα, τα ξαδέλφια, με νέες ιδέες, νέους ρόλους και νέες ισορροπίες και με απούσα τη στενή σχέση των αδελφιών που μεγάλωσαν μαζί στο ίδιο σπίτι.
Μια οικογενειακή επιχείρηση περνά συνήθως από τρία στάδια
-              Στάδιο Ιδρυτών
-              Στάδιο Αδελφών
-              Συνομοσπονδία Ξαδέλφων

Στην Κύπρο οι περισσότερες οικογενειακές επιχειρήσεις βρίσκονται μεταξύ των δύο τελευταίων σταδίων λόγω και της ιστορικής ύπαρξής της ως κράτους, με 60 μόλις χρόνια ζωής, και με δεδομένο ότι η επαγγελματική  διάρκεια μιας γενιάς είναι 30-40 χρόνια.

Στο πρώτο στάδιο, το Στάδιο Ιδρυτών, τα πράγματα είναι απλά: Η επιχείρηση ελέγχεται και διοικείται από τον ιδρυτή, ο οποίος βάζει κόπο, πάθος και όραμα για την επιτυχία της επιχείρησης. Στο επόμενο στάδιο,  το Στάδιο Αδελφών, η διοίκηση και ιδιοκτησία μεταφέρονται στα παιδιά του ιδρυτή. Στο τρίτο στάδιο, τη Συνομοσπονδία Ξαδέλφων,  η διακυβέρνηση αρχίζει να γίνεται πολύ πιο περίπλοκη, διότι αυξάνεται ο αριθμός των  μελών της οικογένειας, τα οποία άμεσα η έμμεσα εμπλέκονται. Συμπεριλαμβάνονται παιδιά, ξαδέλφια, νύφες/γαμπροί κ. λπ.  Επίσης στο στάδιο αυτό έχουμε και διαφορετικές γενιές και ηλικίες με διαφορετικά συμφέροντα, διαφορετικά πιστεύω, αλλά και διαφορετικό όραμα για την επιχείρηση. H μετάβαση από τη μια γενιά στην άλλη είναι τα πιο επικίνδυνα χρονικά σημεία για την επιχείρηση, διότι σε κάθε νέα φάση τα χαρακτηριστικά διαμορφώνονται συνήθως όπως στον πίνακα πιο κάτω:

Η κάθε φάση της οικογενειακής εξέλιξης έχει μοναδικά θέματα διακυβέρνησης τα οποία ακολουθούν περιληπτικά στον πιο κάτω πίνακα:

• Διαπροσωπικές σχέσεις και επικοινωνία σε μια οικογενειακή επιχείρηση, Elie Wakil
• Συναισθήματα και ο ρόλος τους σε μια οικογενειακή επιχείρηση, Elie Wakil