Οικογενειακές Επιχειρήσεις – Πλεονεκτήματα και Αδυναμίες

Ξεκινούμε από σήμερα μια σειρά άρθρων, γραμμένα από ειδικούς στο τομέα των κυπριακών επιχειρήσεων για ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των μελών οικογενειακών επιχειρήσεων. Απώτερος στόχος, η μετατροπή από την επιχείρηση του ενός, δηλαδή του ιδρυτή,  στην επιχείρηση των πολλών και από την επιχείρηση του σήμερα στην επιχείρηση του μέλλοντος.Την επιχείρηση που θα κρατά τα μέλη της οικογένειας και τα εμπλεκόμενα μέρη «Μια Ζωή Μαζί».

Ως οικογενειακή επιχείρηση λογίζεται η εταιρεία η οποία ελέγχεται από μία οικογένεια και υπάρχουν περισσότερες της μιας γενιάς να συμμετέχουν ενεργά στη διαχείρισή της. Στον ορισμό περιλαμβάνεται και η περίπτωση του ιδρυτή ο οποίος στόχο έχει να μεταβιβάσει την επιχείρηση στα παιδιά του.
 
Δυνατά στοιχεία μιας Οικογενειακής Επιχείρησης
‘Έρευνες έδειξαν ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε θέματα πωλήσεων, κερδών και άλλων οικονομικών δεικτών από αντίστοιχες μη Οικογενειακές Επιχειρήσεις.  Αυτά τα αποτελέσματα οφείλονται σε πλεονεκτήματα των Οικογενειακών Επιχειρήσεων τα οποία μπορούν να ανακεφαλαιωθούν ως ακολούθως:
1. Δέσμευση: Η οικογένεια ιδιοκτήτης της επιχείρησης δείχνει ψηλά επίπεδα δέσμευσης ώστε να δει την επιχείρηση να αναπτύσσεται και να ευημερεί με στόχο να περάσει στις επόμενες γενιές. Ως αποτέλεσμα, αρκετά μέλη της οικογένειας ταυτίζονται με την επιχείρηση και συνήθως είναι διατεθειμένοι να δουλέψουν σκληρά και να επενδύσουν μέρος των κερδών για την μακροχρόνια ανάπτυξή της. Είναι ευχάριστο να συνεργάζεσαι με ένα οργανισμό με δεσμευμένους μέτοχους στον πυρήνα της επιχείρησης.
2. Συνέχιση της γνώσης: Στο μυαλό όλων μας είναι η εικόνα του πατέρα που κρατάει από το χέρι το μικρό του αγόρι (έτσι ήταν τότε, συγχωρέσετε με) και να το παίρνει στο εργοστάσιο, στο κατάστημα, στο αγρόκτημα  ή όποια ήταν η δραστηριότητα της επιχείρησης. Είμαι σίγουρος ότι ο πατέρας ιδρυτής μιλούσε συνεχώς στα παιδιά του, ακόμη και στο βραδινό δείπνο, για την επιχείρηση με λεπτομέρειες, για ένα νέο πελάτη, μια νέα παραγγελία, ένα νέο προϊόν, μια νέα μηχανή που παρήγγειλε, ένα καλό διευθυντή. Όλα αυτά, έχουν ως αποτέλεσμα να μεταφέρεται η γνώση, οι δεξιότητες αλλά και οι εμπειρίες στις επόμενες γενιές από πολύ νωρίς. Αυτό αυξάνει τον βαθμό δέσμευσης και δίδει τα εχέγγυα για συνέχιση.
3. Αξιοπιστία και Περηφάνια: Το όνομα και η φήμη της οικογένειας είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την επιχείρηση, γι’ αυτό και υπάρχει σοβαρή προσπάθεια για συνεχή βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων αλλά και διατήρηση των καλών σχέσεων με όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη (πελάτες, προμηθευτές, προσωπικό, κοινότητα κλπ.)
 
Στοιχεία μιας Οικογενειακής Επιχείρησης που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα
Αν και οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα από τις μη οικογενειακές, εντούτοις, το πιο έντονο χαρακτηριστικό τους, είναι ότι η διάρκεια τους είναι μικρή. Ο μέσος όρος ζωής μιας οικογενειακής επιχείρησης είναι κάτω των 30 χρόνων. Ενδεικτικά, κατά τη μετάβαση από τη 2η στην 3η γενιά, λιγότερο από το 10% των οικογενειακών επιχειρήσεων επιβιώνουν και από την 3η στην 4η λιγότερο του 3%.

Σχεδόν σε όλες της χώρες του κόσμου υπάρχει έντονο το πιο πάνω στοιχείο  εξ’ ου και τα σχετικά ρητά:

• Ο πλούτος ουδέποτε επιβιώνει 3 γενεές – Κίνα
• Από κοντά μανίκια σε κοντά μανίκια σε 3 γενεές – Αμερική
• Από ορυζώνα σε ορυζώνα σε 3 γενεές – Ιαπωνία
• Ο πατέρας αγόρασε, ο υιός έκτισε, ο εγγονός πούλησε και ο υιός του ζητιανεύει – Σκωτσέζικη παροιμία.

Αυτό το ψηλό επίπεδο αποτυχίας των οικογενειακών επιχειρήσεων μπορεί να αποδοθεί σε πολλούς λόγους, αρκετοί παρόμοιοι με μη οικογενειακές επιχειρήσεις όπως κακή διεύθυνση, έλλειψη ρευστών  που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη, κακός έλεγχος κόστων,  προβληματικός τομέας κλπ. Όμως, οι οικογενειακές επιχειρήσεις  παρουσιάζουν  επίσης κάποιες αδυναμίες που σχετίζονται με τη φύση τους, ως ακολούθως:
1. Περιπλοκότητα: Η προσθήκη της επιπλέον παραμέτρου που ονομάζεται οικογένεια κάνει το θέμα «διακυβέρνηση» πιο περίπλοκο. Αν προσθέσουμε και το συναίσθημα στην επιχείρηση, τότε αυξάνονται και περιπλέκονται τα θέματα που πρέπει να διαχειριστεί  η επιχείρηση σε σχέση με μία αντίστοιχη μη οικογενειακή.  Επίσης, τα μέλη της οικογένειας έχουν πολλαπλούς ρόλους στην επιχείρηση, με διαφορετικά κίνητρα τα οποία πολλές φορές δεν ευθυγραμμίζονται με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Άλλο το κίνητρο του ιδιοκτήτη που είναι και CEO της εταιρείας κι άλλο του ιδιοκτήτη που δεν εργοδοτείται στην επιχείρηση.
2. Ανεπισημότητα: Επειδή οι περισσότεροι ιδιοκτήτες οικογενειακών επιχειρήσεων διοικούν μόνοι τους την εταιρεία τους (τουλάχιστον στις πρώτες 2 γενεές) δεν υπάρχει ενδιαφέρον να τεθούν ξεκάθαρα ορθές και διαφανείς επιχειρηματικές πρακτικές και διαδικασίες. Όσο η οικογένεια και η επιχείρηση μεγαλώνουν αυτό θα οδηγεί σε αναποτελεσματικότητα και εσωτερικές διαμάχες που θα θέσουν την ομαλή συνέχιση της επιχείρησης σε κινδύνους.
3. Έλλειψη πειθαρχίας: Πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις δεν δίδουν αρκετή προσοχή σε στρατηγικές αποφάσεις, όπως διαδοχή CEO και σε άλλες βασικές διευθυντικές θέσεις, εργοδότηση μελών της οικογένειας στην επιχείρηση και προσέλκυση εξωτερικού ταλέντου. Αγνοώντας ή καθυστερώντας στρατηγικές αποφάσεις αυτής της μορφής, η καθυστέρηση μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει στην αποτυχία.