Διαιτησία εκτός γηπέδων

Εκτός από αυτή που λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο αθλητικών αγώνων, η διαιτησία (arbitration) αποτελεί επίσης έναν εναλλακτικό τρόπο επίλυσης διαφορών. Με άλλα λόγια, η διαιτησία προσφέρεται εις αντικατάσταση του συμβατικού τρόπου επίλυσης διαφορών, ήτοι των γνωστών σε όλους μας δικαστηρίων. 

Ο θεσμός της διαιτησίας έχει τις ρίζες του βαθιά στην ιστορία. Αναφορές στην ελληνική μυθολογία παραπέμπουν επίσης σε μία διαδικασία οιονεί διαιτησίας, γνωστότερη ίσως εξ αυτών η διαμάχη μεταξύ του Ποσειδώνα και της Αθηνάς για την ανάληψη της προστασίας της πόλης της Αθήνας. Εντούτοις, και σε επίπεδο θνητών, ανέκαθεν υπήρχε η ανάγκη επίλυσης διαφορών από τον αντικειμενικό και αμερόληπτο τρίτο. 

Η διαιτησία είναι ένας ιδιωτικός τρόπος επίλυσης διαφορών και παραπομπή σε αυτή είναι αποτέλεσμα της συμφωνίας των μερών. Η συμφωνία διαιτησίας μπορεί να έχει τη μορφή ρήτρας διαιτησίας (συνυποσχετικό) σε οποιοδήποτε έγγραφη συμφωνία (arbitration clause), η οποία προβλέπει πως οποιαδήποτε διαφορά που ήθελε προκύψει από την εν λόγω συμφωνία θα παραπέμπεται σε διαιτησία ή ακόμη μπορεί να συμφωνηθεί μεταγενέστερα ως τρόπος επίλυσης διαφοράς που θα έχει ήδη προκύψει (arbitration agreement). 

Σε διαιτησία μπορούν να παραπεμφθούν υποθέσεις διαφόρων φύσεων. Αυστηρή εξαίρεση μέχρι στιγμής αποτελούν οι ποινικές υποθέσεις οι οποίες δικάζονται μόνο στα δικαστήρια καθώς επίσης και κάποιες υποθέσεις οικογενειακού δικαίου. Η διαιτησία πλεονεκτεί της δικαστικής διαδικασίας σε διάφορα σημεία. Αρχικά, σε αντίθεση με τη δημόσια δικαστική διαδικασία, η διαιτησία είναι ιδιωτικός τρόπος επίλυσης διαφορών. Η ιδιωτικότητα του θεσμού απαντάται σε δύο σημεία. Αρχικά στο γεγονός ότι η διαιτησία ως θεσμός δεν ανήκει στη σφαίρα του δημόσιου γίγνεσθαι καθώς η διαιτησία ενεργοποιείται και προωθείται από τα μέρη και διεξάγεται με τους κανόνες που έχουν συμφωνήσει ή υιοθετήσει τα μέρη μεταξύ τους και όχι σύμφωνα με τους κανόνες Πολιτικής Δικονομίας που χρησιμοποιούνται στον κρατικό μηχανισμό επίλυσης διαφορών. Επιπρόσθετα, η διαιτητική διαδικασία είναι και η ίδια ιδιωτική καθώς διεξάγεται σε χώρο επιλογής των μερών, με εμπιστευτικότητα και δίχως κοινό. Επιπλέον, εν αντιθέσει με την δικαστική διαδικασία, ο διαιτητής ή οι διαιτητές που θα διοριστούν για να εκδικάσουν την διαφορά επιλέγονται από τα ίδια τα μέρη. Αυτό όμως που θεωρείται ως το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της διαιτησίας σε σχέση με την δικαστική διαδικασία είναι η εξοικονόμηση χρόνου αφής στιγμής οι τιθέμενες προθεσμίες στο πλαίσιο της διαδικασίας είναι αποτέλεσμα συμφωνίας των μερών και ως εκ τούτου η διαιτητική διαδικασία ολοκληρώνεται πολύ πιο σύντομα απ’ ότι οι διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στα δικαστήρια. 

Εντούτοις, παρά τις διαφορές, ως μηχανισμός επίλυσης διαφορών η διαιτησία προσομοιάζει περισσότερο με την δικαστική διαδικασία πάρα οποιοσδήποτε άλλος εναλλακτικός τρόπος επίλυσης διαφορών όπως είναι η διαμεσολάβηση ή η διαπραγμάτευση. Αυτό συμβαίνει επειδή, εν αντιθέσει με τους άλλους μηχανισμούς, στην διαιτητική διαδικασία εφαρμόζεται το ουσιαστικό δίκαιο που έχουν επιλέξει τα μέρη για σκοπούς επίλυσης της διαφοράς, με άλλα λόγια η υπόθεση εκδικάζεται. Ένεκα αυτού και παρά το ότι δεν είναι υποχρεωτικό, συνηθίζεται να διορίζονται και νομικοί ανάμεσα στους διαιτητές που θα εκδικάσουν την υπόθεση. Επιπλέον, η εκδίκαση της υπόθεσης γεννά και την ανάγκη αντιπροσώπευσης των μερών από δικηγόρους. Η διαιτητική διαδικασία μοιάζει με την δικαστική και στο αποτέλεσμα καθώς η διαιτητική απόφαση, σε αντίθεση με την πρόταση του διαμεσολαβητή ή του διαπραγματευτή, είναι δεσμευτική για τα μέρη και μη συμμόρφωση με αυτή οδηγεί, κατόπιν αίτησης στο δικαστήριο, στην ενεργοποίηση της διαδικασίας εκτέλεσης ως αυτή προβλέπεται και για τις δικαστικές αποφάσεις. Με άλλα λόγια, με το πέρας της διαδικασίας και κατόπιν αίτησης η διαιτητική απόφαση αποκτά την ισχύ δικαστικής απόφασης. 

Παρά τα πλεονεκτήματα, ο θεσμός της διαιτησίας στην Κύπρο δεν είναι τόσο διαδεδομένος όσο είναι στο εξωτερικό. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στην λανθασμένη πεποίθηση ότι η απονομή δικαιοσύνης είναι κρατικό μονοπώλιο. Εντούτοις, η μεγάλη καθυστέρηση εκδίκασης των υποθέσεων από τα Κυπριακά δικαστήρια καθώς και η αυξημένη χρήση του μηχανισμού διαιτησίας στο εξωτερικό αναπόφευκτα θα οδηγήσει στην διάδοση του θεσμού και στην Κύπρο.  

*Δικηγόρος, Michael Kyprianou & Co. LLC