EE: Περαιτέρω συρρίκνωσης χρήζουν οι κυπριακές τράπεζες

Μεγάλο απόθεμα Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων και χαμηλή κερδοφορία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του τραπεζικού τομέα στην Κύπρο, σύμφωνα με την φθινοπωρινή έκθεση του ECOFIN για την κυπριακή Οικονομία μετά και  την επίσκεψη της τρίτης αποστολής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε συνεργασία με την ΕΚΤ που διενεργήθηκε στην Κύπρο από τις 25 έως τις 29 Σεπτεμβρίου 2017.

Διαβάστε ακόμα: Πληρώσαμε τα περισσότερα στην ΕΕ για ξενοδοχεία

Συγκεκριμένα η έκθεση σημειώνει πως μετά την πλήρη εξόφληση της επείγουσας βοήθειας για την παροχή ρευστότητας (ELA) τον Ιανουάριο του 2017, οι τράπεζες εξακολουθούν να διαθέτουν μεγάλα αποθέματα ρευστότητας, παρά την εκροή αποταμιεύσεων ύψους περίπου 1 δισ. ευρώ το δεύτερο τρίμηνο του 2017. Η εκροή προέκυψε κυρίως από τις προσπάθειες ορισμένων τραπεζών να μειώσουν τη βάση καταθέσεων τους ώστε να βελτιώσουν τα καθαρά έσοδα από τόκους. Κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους, οι καταθέσεις επέστρεψαν στις εγχώριες εμπορικές τράπεζες. 

Οι τοπικά ενεργές τράπεζες κατέγραψαν συνολικές ζημίες τόσο στο 2016 όσο και στο πρώτο εξάμηνο του 2017 λόγω των χαμηλών επιτοκίων, της απομείωσης του ισοζυγίου και κυρίως της αύξησης των προβλέψεων. Ο δείκτης κεφαλαιακών απαιτήσεων (CET 1) των τραπεζών μειώθηκε κατά περίπου 70 μονάδες σε 15% τον Ιούνιο του 2017. Η πρόοδος σημειώθηκε με τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων τόσο σε όγκο όσο και σε σχέση με τα συνολικά δάνεια, αλλά το πολύ υψηλό επίπεδο τους αποτελεί σημαντική πρόκληση για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Ποιότητα περιουσιακού στοιχείου
Τα ΜΕΔ έχουν μειωθεί αλλά εξακολουθούν να παραμένουν πολύ υψηλά. Από τα τέλη Ιουνίου του 2017, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανήλθαν στο 45% των δανείων των τραπεζών. Ο ρυθμός μείωσης των αποθεμάτων των ΜΕΔ επιβραδύνθηκε ελαφρώς. Εν τω μεταξύ, η απομόχλευση στον τραπεζικό τομέα συνολικά φαίνεται να έχει σταματήσει. Σε περίπτωση που η τάση αυτή συνεχιστεί, αυτό θα οδηγούσε σε μηχανική βελτίωση της αναλογίας μη εξυπηρετούμενων δανείων μέσω ενός παρονομαστή.

Ο ρυθμός της αναδιάρθρωσης των δανείων φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί. Μέρος της αναδιάρθρωσης έχει τη μορφή αυξημένης χρήσης των συμβάσεων ανταλλαγής χρέους έναντι ακινήτων (DTAS). Ωστόσο, ακόμη και μετά τη συμπερίληψη της εν λόγω πρακτικής, το μερίδιο των αναδιαρθρωμένων δανείων στο συνολικό απόθεμα των ΜΕΔ μειώθηκε από 43,5% τον Ιούνιο του 2016 σε 41,9% το Μάρτιο του 2017. Το συνολικό απόθεμα των αναδιαρθρωμένων δανείων, συμπεριλαμβανομένων των συμβάσεων ανταλλαγής χρέους / περιουσιακών στοιχείων, μειώθηκε ελαφρά από συνολικά 14,4 δισ. ευρώ τον Δεκέμβριο του 2016 σε 14,2 δισ. ευρώ τον Μάρτιο του 2017. Ωστόσο, η απόδοση των πρόσφατα εξοφληθέντων δανείων, σημειώνει η έκθεση, (δηλαδή τα αναδιαρθρωμένα δάνεια που μεταφέρθηκαν πρόσφατα από κατάσταση μη εξυπηρετούμενων) δεν αποτελεί τη βασική κινητήρια δύναμη της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Η επιβράδυνση της αναδιάρθρωσης των δανείων αντανακλά τις περιορισμένες δυνατότητες αναδιάρθρωσης που ισχύουν για ένα πολύ σημαντικό τμήμα του όγκου των ΜΕΔ. Σύμφωνα με τα συγκεντρωτικά στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, περίπου το ήμισυ του όγκου των ΜΕΔ ταξινομείται ως "τερματισμένοι λογαριασμοί". Οι τράπεζες θεωρούν ότι αυτές οι υποθέσεις δεν προσφέρουν δυνατότητα διαπραγμάτευσης και επομένως μπορούν να επιλυθούν μόνο με την πραγματοποίηση εξασφαλίσεων (δηλαδή κατασχέσεων ή επαναπατρισμού) καθώς και με διαγραφές χρεών. 

 

Ωστόσο, αυτές οι λύσεις μπορεί να απαιτήσουν αρκετό χρόνο, κυρίως λόγω ανεπαρκών δικαστικών διαδικασιών. Συγκεκριμένα, υπάρχει πολιτική και κοινωνική πίεση στις τράπεζες να μην κάνουν χρήση των εκποιήσεων, τουλάχιστον όσον αφορά την πρώτη κατοικία, για να αποφευχθεί το ξεσπίτωμα οικογενειών. Επιπλέον, η πτώση των τιμών στα ακίνητα τα τελευταία χρόνια, η οποία φαίνεται να έχει φθάσει στο χαμηλότερο επίπεδο, σημαίνει επίσης ότι αυτές οι λύσεις θα μπορούσαν να αποκαλύψουν καθαρές ζημίες για τις τράπεζες, καθώς ενδέχεται να μην έχουν ενημερώσει πλήρως τις αποτιμήσεις των ασφαλειών τους.

Η βιωσιμότητα των λύσεων αναδιάρθρωσης εξακολουθεί να ανησυχεί, παρότι έχουν υιοθετηθεί καινοτόμες προσεγγίσεις. Οι τράπεζες συνεχίζουν να καταφεύγουν κυρίως σε μειώσεις των προσωρινών πληρωμών και όχι ελάφρυνση του χρέους (δηλαδή διαγραφές, μείωση των επιτοκίων). Το μερίδιο των αναδιαρθρωμένων δανείων αυξήθηκε στο 23,4% τον Ιούνιο του 2017, από 21,6% τον Ιανουάριο του 2017. Ο Δείκτης παρουσιάζει σημαντικές διαφορές μεταξύ των τραπεζών, ενώ η Τράπεζα Κύπρου παρουσιάζει τα καλύτερα αποτελέσματα. Η Ελληνική Τράπεζα και η Συνεργατική Κυπριακή Τράπεζα αποφάσισαν να ιδρύσουν κοινοπραξίες και να τους εμπιστευτούν την πλήρη διαχείριση των χαρτοφυλακίων τους. Αν και τα ΜΕΔ παραμένουν στους ισολογισμούς τους, η προσέγγιση αυτή έχει ως στόχο να οδηγήσει σε μια πιο αποφασιστική προσέγγιση όσον αφορά την επίλυση του προβλήματος, επωφελούμενη από την εμπειρογνωμοσύνη και τα πλεονεκτήματα των συμβαλλόμενων με αυτούς εμπειρογνώμονες.

Κερδοφορία
Η κερδοφορία παρέμεινε αρνητική κατά το πρώτο εξάμηνο του 2017. Η συνολική ζημία μειώθηκε από περίπου 380 εκατ. ευρώ το 2015 σε 141 εκατ. ευρώ το 2016. Οι προβλέψεις μειώθηκαν κατά περισσότερο από 500 εκατ. ευρώ το 2016, αλλά τα καθαρά έσοδα από τόκους μειώθηκαν κατά 325 εκατ. ευρώ. Τα αποτελέσματα για το πρώτο εξάμηνο του 2017 υποδηλώνουν περαιτέρω επιδείνωση της αποδοτικότητας των τραπεζών σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2016, καθώς το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο μειώθηκε από 2,76% το πρώτο εξάμηνο του 2016 σε 2,46% το πρώτο εξάμηνο του 2017. 

Η μεγάλη αύξηση των προβλέψεων για ζημίες από δάνεια που ανακοίνωσαν οι τράπεζες, κυρίως η Τράπεζα Κύπρου, οδήγησε σε αρνητικά οικονομικά αποτελέσματα για το πρώτο εξάμηνο του 2017. 

Οι αυξημένες προβλέψεις μείωσαν την κερδοφορία των τραπεζών άμεσα αλλά και έμμεσα, περιορίζοντας την ικανότητα τους να καταχωρούν εισόδημα σε μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Τα έσοδα από τόκους υπερεκτιμήθηκαν τα τελευταία χρόνια, καθώς ορισμένες τράπεζες καταχωρούν δεδουλευμένα έσοδα από τόκους σε μη προβλεπόμενα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Επομένως, η υποχρησιμοποίηση επιτρέπει στις τράπεζες να καταχωρούν τα κέρδη χωρίς την αντίστοιχη εισροή μετρητών και να υποστηρίζουν το καθαρό περιθώριο επιτοκίων τους, το οποίο βρίσκεται υπό την πίεση του περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων. Επίσης, μειώνει αισθητά τον δείκτη κόστους προς έσοδα, έναν δείκτη που χρησιμοποιείται συνήθως για τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας στον τραπεζικό τομέα. 

Οι εποπτικές πιέσεις, ιδίως μέσω της εποπτικής διαδικασίας επανεξέτασης και αξιολόγησης του εποπτικού μηχανισμού (SREP), οδήγησαν σε αύξηση της κάλυψης προβλέψεων των μη εξυπηρετούμενων δανείων από περίπου 33% στο τέλος του 2014 σε 38% στο τέλος του 2015, σε 42% 2016 και σε 46,7% τον Ιούνιο του 2017. Η πρόβλεψη είναι πλέον συγκρίσιμη με τους μέσους όρους της ΕΕ και πρέπει να αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια την πραγματική αξία των εξασφαλίσεων για ακίνητα. Ο βελτιωμένος μέσος όρος κάλυψης καλύπτει επίσης ορισμένες έντονες διαφορές μεταξύ των τραπεζών. 

Μείωση λειτουργικών εξόδων
Οι τράπεζες πρέπει να βελτιώσουν την κερδοφορία τους μειώνοντας τα λειτουργικά τους έξοδα. Οι μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες σημείωσαν πρόοδο στη μείωση του αριθμού των καταστημάτων και των εργαζομένων τους, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν υπερμεγέθη, σύμφωνα με διάφορους δείκτες. Λόγω της τρέχουσας διαδικασίας απομόχλευσης, το ποσό των πελατών και περιουσιακών στοιχείων ανά υποκατάστημα ή υπάλληλο στην Κύπρο είναι σημαντικά χαμηλότερο από το μέσο όρο της ζώνης του ευρώ. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο εξορθολογισμού της λειτουργίας των κυπριακών τραπεζών, για παράδειγμα με την αύξηση της ψηφιοποίησης των λειτουργιών και της προσφοράς προϊόντων ηλεκτρονικής τραπεζικής και με τη μείωση των ζημιογόνων μονάδων. Οι τράπεζες θα μπορούσαν επίσης να διαφοροποιήσουν το φάσμα των υπηρεσιών που προσφέρουν για να προσελκύσουν νέες επιχειρήσεις.