Τρόικα, Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση: Λάθος Διάγνωση, Λάθος Μέτρα

Οι αντιπροτάσεις που πρέπει να δοθούν στην Τρόικα από την Κυβέρνηση και την αντιπολίτευση για αποφυγή βαθειάς ύφεσης

Είναι πράγματι λυπηρό να βλέπεις φορείς λήψης αποφάσεων να προτείνουν μέτρα θεραπείας που βασίζονται σε λανθασμένη διάγνωση του προβλήματος ή αποσκοπούν στην «θεραπεία» των συμπτωμάτων αδιαφορώντας για τις γενεσιουργές αιτίες. Είναι ακόμα πιο λυπηρό όταν υπάρχει σωρεία περιπτώσεων που τα ίδια μέτρα όχι μόνο δεν επέφεραν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα αλλά επιδείνωσαν την  κατάσταση. Αν αυτό γινόταν σε  θέματα υγείας θα ετίθετο θέμα ιατρικής αμέλειας η επαγγελματικής ανεπάρκειας.

Αλλά το αποκορύφωμα της τραγωδίας είναι όταν οι αποδέκτες των μέτρων αντί να αναδείξουν και να υποδείξουν τα πραγματικά αίτια του προβλήματος, τα κρύβουν κάτω από το χαλί και προσπαθούν να «νερώσουν» τα μέτρα θεραπείας και να τα προσαρμόσουν στα στενά τους συμφέροντα και τις ιδεολογικές τους αγκυλώσεις. Τούτο γίνεται ακόμα πιο εξωφρενικό όταν οι καταστροφικές συνέπειες είναι όλως διόλου προβλέψιμες.

Αυτή είναι ακριβώς η κατάσταση σήμερα με τα προτεινόμενα μέτρα από την τρόικα, και τα αντιπροτεινόμενα μέτρα από την Κυβέρνηση και την αντιπολίτευση. Πρόκειται για λογιστικά μέτρα που στοχεύουν στη θεραπεία των συμπτωμάτων του δημοσιονομικού ελλείμματος και του διογκούμενου χρέους.  Είναι ίσως κατανοητό ότι το πρώτιστο μέλημα των δανειστών είναι η αποπληρωμή του δανείου τους, πράγμα που επιδιώκουν με την  μείωση των δαπανών και την αύξηση των εσόδων για τη δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος. 
Όμως, οι γενεσιουργές αιτίες του δημοσιονομικού ελλείμματος και του χρέους δεν είναι απλώς το διογκωμένο κρατικό μισθολόγιο και τα μειωμένα έσοδα του κράτους λόγω της ύφεσης. Πίσω από τις ψηλές και συνεχώς αυξανόμενες δαπάνες του κράτους βρίσκεται ταμπουρωμένη η απίστευτα χαμηλή παραγωγικότητα του δημόσιου τομέα που αυξάνει το κόστος  και μειώνει και την παραγωγικότητα του ιδιωτικού τομέα.

Πίσω από τη μείωση των εσόδων του κράτους βρίσκεται η χαμηλή και συνεχώς φθίνουσα ανταγωνιστικότητα του ιδιωτικού τομέα.  Αυτή οφείλεται σε μια σειρά από παράγοντες, όπως η γραφειοκρατία του δημοσίου, το ψηλό κόστος δανεισμού, τα ψηλά τέλη των κρατικών μονοπωλίων, όπως του ηλεκτρισμού, οι πολλαπλοί φόροι, το  ψηλό κόστος παροχής υπηρεσιών, η ανελαστική αγορά εργασίας, οι προσαρμογές μισθών που δεν συνδέονται με την παραγωγικότητα, η μηδαμινή επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία, και η αντί-επιχειρηματική νοοτροπία.

Η τρόικα αναγνωρίζοντας ότι αδιαμφισβήτητα η αύξηση των φόρων μειώνει την ανταγωνιστικότητα πολύ περισσότερο από τη μείωση των δημοσίων δαπανών προτείνει την 4:1 σχέση  μεταξύ των δύο. Η Κυβέρνηση για τους δικούς της λόγους προτείνει 1:1σχέση, ακυρώνοντας έτσι ακόμα και αυτή τη χλιαρή προσπάθεια της τρόικας να μείωση τις επιπτώσεις των μέτρων πάνω στη ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Η αντιπολίτευση αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στα δύο άκρα αναλόγως πολιτικών αποχρώσεων.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι χάνεται μια ευκαιρία να δημιουργηθεί μια νέα δυναμική  για την αύξηση της παραγωγικότητας του δημόσιου τομέα. Ήδη ο δημόσιος τομέας πάσχει από φοβερά αντικίνητρα παραγωγικότητας, όπως η μη αξιοκρατική αξιολόγηση και οι «αυτόματες» κλίμακες προαγωγής. Όταν ο πιο ευσυνείδητος και παραγωγικός δημόσιος υπάλληλος αξιολογείται και ανταμείβεται το ίδιο με το λιγότερο ευσυνείδητο και καθόλου παραγωγικό, πού είναι το κίνητρο για αύξηση της παραγωγικότητας;  Και πού είναι η δίκαιη κοινωνία, θα ρωτούσε ο  κοινωνικά ευαίσθητος πολίτης. Αυτοί που προστρέχουν να προβάλουν το «αδύνατον» της μέτρησης της παραγωγικότητας του δημόσιου υπαλλήλου ή του δημόσιου τομέα, απλώς αποκαλύπτουν άγνοια της προόδου της τελευταίας δεκαετίας ή αλλότρια συμφέροντα.

Δεν φτάνει που οι μισθοί δεν έχουν καμιά σχέση με την παραγωγικότητα, ερχόμαστε τώρα να επιβάλουμε τις ίδιες μειώσεις μισθών και ωφελημάτων σε όλους ανεξαρτήτως παραγωγικότητας. Η μόνη διαφοροποίηση είναι βάσει μισθολογικής κλίμακας. Πόσο παραγωγικό και δίκαιο είναι αυτό;
Αν οι μειώσεις κλιμακώνονταν σύμφωνα με την παραγωγικότητα των ατόμων και των τμημάτων θα είχαμε ξαφνικά μια τεράστια  ώθηση της παραγωγικότητας και δικαιότερη κατανομή των βαρών της εξόδου από την κρίση. Τέτοιο μέτρο από μόνο του θα μείωνε τις υπερωρίες, τις αχρείαστες δαπάνες, τη γραφειοκρατία, τις καθυστερήσεις, και το κόστος του ιδιωτικού τομέα.

Αυτό θα έπρεπε να αντιπροτείνουν Κυβέρνηση και αντιπολίτευση στην τρόικα, διατηρώντας την 4 προς 1 αναλογία περικοπής δαπανών και αύξησης φόρων.  Οι φορολογικοί συντελεστές,  επίσης, θα πρέπει να  διαφοροποιούνται ανάλογα με τη συνεισφορά του φορολογούμενου στη ανταγωνιστικότητα. Εισοδήματα και επενδύσεις που προάγουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας θα πρέπει να τυγχάνουν προνομιακής μεταχείρισης (χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή).

Οι αντιπροτάσεις της Κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης θα έπρεπε επίσης να επιμείνουν σε δραστικά μέτρα μείωσης του κόστους και αύξησης της ανταγωνιστικότητας του ιδιωτικού τομέα, όπως την κατάργηση των κρατικών μονοπωλίων, τη μείωση των επιτοκίων, την αύξηση της ρευστότητας, την ευελιξία στην αγορά εργασίας, και την αύξηση της επένδυσης στην έρευνα και την καινοτομία, καθώς και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με την προώθηση της επιχειρηματικότητας. Δεν είναι αρκετό να μιλούμε αόριστα για την αναγκαιότητα της ανάπτυξης ή να ζητούμε  επένδυση κεφαλαίων που δε διαθέτει το κράτος.

Θα ήταν μια σωστή κίνηση αν Κυβέρνηση και  αντιπολίτευση  σύσσωμες αντιστέκονταν στην απαίτηση της  Τρόικας για αύξηση των  βασικών ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών από το 8% στο 10% μέχρι το τέλος του 2013, για την οποία θα χρειαζόταν επί πλέον ανακεφαλαιοποίηση της τάξης του 1.5 δις.  Αυτή η πρόταση της τρόικας είναι καθαρά λανθασμένη και εάν επιβληθεί  θα αποστραγγίσει εντελώς τη ρευστότητα της οικονομίας και θα τη βυθίσει σε βαθύτερη ύφεση. Αντίθετα, οι κεφαλαιακές απαιτήσεις πρέπει να μειώνονται σε περιόδους ύφεσης για να αυξηθεί η ρευστότητα και να προωθηθεί η ανάπτυξη.

Η αντιπρόταση μας θα πρέπει να είναι η μείωση του ορίου των ελάχιστων κεφαλαίων των τραπεζών από το 8% στο 6%  μέχρι την έξοδο μας από το μνημόνιο και το μέρος του δανείου που θα εξοικονομηθεί (γύρω στο 1.5 δις) να διατεθεί  για την ανάπτυξη. Όχι για την εκτέλεση μεγάλων δημοσίων έργων ή την επιχορήγηση  ζημιογόνων επιχειρήσεων αλλά για την ίδρυση ταμείου έρευνας και καινοτομίας και τη δημιουργία κεφαλαίων επιχειρηματικού ρίσκου(venture capital). Σκοπός  η χρηματοδότηση καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και η ίδρυση νέων επιχειρήσεων για την παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας για εργοδότηση των ανέργων.
Σε τελική ανάλυση τώρα είναι η τελευταία μας ευκαιρία να αποφύγουμε ένα δεύτερο μνημόνιο και την κατρακύλα σε πιο βαθειά ύφεση, παρόμοια της  Ελλάδας, που θα πάρει τουλάχιστο μια δεκαετία για να την ξεπεράσουμε. Εξ άλλου, δεν υπάρχει χώρος στη Ευρωζώνη για μη ανταγωνιστικές οικονομίες. Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να διαγνώσουμε και να θεραπεύσουμε τις ριζικές αιτίες της κακοδαιμονίας μας. 

Ο Δρ. Θεόδωρος Παναγιώτου είναι Καθηγητής Ηθικής και Επιχειρηματικότητας και Διευθυντής του Διεθνούς  Ινστιτούτου Διεύθυνσης Κύπρου, γνωστού ως CIIM. Διετέλεσε Καθηγητής Οικονομικών & Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ των Ηνωμένων Πολιτειών. Διετέλεσε επίσης σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και κυβερνήσεων και επιχειρήσεων στις ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Βραζιλία, Μεξικό και Κύπρο. Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο και τιμήθηκε για τη συμβολή του στο έργο της Διακυβερνητικής Επιτροπής  Κλιματικών Αλλαγών που κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2007.