Αβ. Νεοφύτου: Παραγωγικό μοντέλο χωρίς παθογένειες του παρελθόντος

Το όραμά του για την οικονομία και το επιχειρείν ξεδιπλώνει σε συνέντευξή του στο InBusinessNews, η οποία δημοσιεύθηκε και στο τεύχος Νοεμβρίου του περιοδικού IN Business, ο υποψήφιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας-πρόεδρος του ΔΗΣΥ-, Αβέρωφ Νεοφύτου.

Ο κ. Νεοφύτου απαντά σε σειρά κρίσιμων ερωτημάτων που απασχολούν, τόσο το σύνολο της κοινωνίας όσο και ειδικότερα τον επιχειρηματικό κόσμο, δίνοντας το στίγμα των πολιτικών που σε περίπτωση εκλογής του στην Προεδρία της Δημοκρατίας προτίθεται να εφαρμόσει σε σχέση με την οικονομία και το επιχειρείν.

«Είμαι πεπεισμένος», υπογραμμίζει ο Αβέρωφ Νεοφύτου, «ότι υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, η Κύπρος της επόμενης δεκαετίας μπορεί να υπερβεί τις εξωτερικές προκλήσεις που έρχονται και να είναι μια από της πιο ισχυρά αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ε.Ε.». 

«Από το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα», επισημαίνει, «το επόμενο βήμα στην αναπτυξιακή προοπτική της Κύπρου είναι βιώσιμο, διαφανές και δίκαιο. Ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα αποφεύγει τις παθογένειες του παρελθόντος, ώστε να προσελκύει μακρόπνοες ξένες επενδύσεις και εργαζόμενους υψηλής εισοδηματικής στάθμης».

Διαβάστε ακόμη: 

• Γεώργιος ο νέος… CEO (Αρχιεπίσκοπος) της Εκκλησίας Κύπρου
• Α. Μαυρογιάννης: Όχι ευκαιριακή ανάπτυξη στηριγμένη σε αρπακτές
• Πρωταθλητές στις ανέπαφες συναλλαγές στην Ευρωζώνη οι Κύπριοι
• Πέτρος Πέτρου: Η ασφαλέστερη επένδυση στην κρίση είναι τα ακίνητα

Το όραμα της ανάπτυξης

To Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Κύπρου είναι περίπου 23.5 δισεκατομμύρια ευρώ. Μπορεί τα επόμενα 10 χρόνια αυτός ο αριθμός να αυξηθεί στα 30 ή ακόμη στα 35 δισεκατομμύρια με ένα βιώσιμο τρόπο; Πώς;

Ναι, μπορεί αυτή η αύξηση να γίνει πραγματικότητα. Θα σας έλεγα πως ίσως θα έπρεπε να στοχεύσουμε και για παραπάνω, εφόσον η αύξηση από τα 23.5 στα 35 σε 10 χρόνια, σημαίνει περίπου 4% ανάπτυξη τον χρόνο.

Είμαι πεπεισμένος ότι, υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις, η Κύπρος της επόμενης δεκαετίας μπορεί να υπερβεί τις εξωτερικές προκλήσεις που έρχονται και να είναι μια από της πιο ισχυρά αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ε.Ε.

Πώς θα διασφαλίσετε ότι μία τέτοια αύξηση του ΑΕΠ θα είναι προς όφελος ολόκληρης της οικονομίας, της επιχειρηματικότητας και του πληθυσμού; 

Ανήκω σε έναν πολιτικό χώρο που έχει αποδείξει στην πράξη, και την εμπιστοσύνη του στην εγχώρια επιχειρηματικότητα, αλλά και την κοινωνική του ευαισθησία.

Οι πιο σημαντικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, όπως για παράδειγμα η κοινωνική σύνταξη, το ΕΕΕ, το ΓεΣΥ και ο Εθνικός Κατώτατος Μισθός, φέρουν τη σφραγίδα δικών μας διακυβερνήσεων.

Για εμάς ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή είναι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος. Το πιο αποτελεσματικό μέσο που διασφαλίζει την κοινωνική συνοχή είναι η ανάπτυξη, οι επενδύσεις και η δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας για όλους. Εδώ ακριβώς εστιάζουμε. 

Προσέλκυση επενδύσεων

Είναι προφανές ότι για να μεγαλώσει η οικονομία μας θα πρέπει να προσελκύσουμε ξένες εταιρείες να εγκατασταθούν στην Κύπρο και να φέρουν ξένους εργαζομένους υψηλής εισοδηματικής στάθμης. Τι πολιτικές προτείνετε για να γίνει η Κύπρος πιο ελκυστική για τέτοιου είδους οργανισμούς και εργαζόμενους;

Η χώρα μας καταγράφει σταθερούς, θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια, παρά τα επαναλαμβανόμενα εμπόδια που βρίσκονται στο δρόμο μας. Οφείλουμε να εργαστούμε πάνω στα όσα έχουμε επιτύχει. Από την οικονομική κρίση του 2012-13, που καταφέραμε η χώρα να επανακτήσει την αξιοπιστία της, περάσαμε στην πανδημία. Στηρίξαμε έμπρακτα την κοινωνία και εκείνο το διάστημα. Παρά το κύμα ύφεσης που χτύπησε την πόρτα άλλων οικονομιών, η δική μας οικονομία κατάφερε και εν μέσω πανδημίας να καταγράφει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Από το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, το επόμενο βήμα στην αναπτυξιακή προοπτική της Κύπρου είναι βιώσιμο, διαφανές και δίκαιο. Ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα αποφεύγει τις παθογένειες του παρελθόντος, ώστε να προσελκύει μακρόπνοες ξένες επενδύσεις και, όπως αναφέρατε, εργαζόμενους υψηλής εισοδηματικής στάθμης.

Δεν πρέπει όμως να στοχεύουμε μόνο στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Αλλά να θέσουμε τις βάσεις για τη δημιουργία καλά αμειβομένων θέσεων εργασίας για όλους τους Κύπριους. Για να επιτευχθεί ο διττός στόχος πρέπει η χώρα μας καταρχήν να συνεχίσει να εκπέμπει σήματα σταθερότητας.

Πρώτο μας μέλημα πρέπει να είναι η ασφάλεια. Να μην ρισκάρουμε ό,τι πετύχαμε έως σήμερα με μια ασταθή και ανεπαρκή κυβέρνηση. Είδατε το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας. Αρκούσαν δύο ημέρες κακών αποφάσεων για να φτάσει στο χείλος της χρεοκοπίας. Φανταστείτε τι μπορεί να γίνει με ανεύθυνες επιλογές στην πιο ευάλωτη στις εξωτερικές συνθήκες Κύπρο.

Δεύτερον, χρειαζόμαστε ανταγωνιστικό φορολογικό σύστημα, στο πλαίσιο ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Τρίτον, να βελτιώσουμε τις υποδομές. Τόσο οι φυσικές, για παράδειγμα μέσω της διαρκούς αναβάθμισης του ΓΕΣΥ, των σχολείων κτλ, αλλά και οι ηλεκτρονικές, όπως η ταχύτητα συνδεσιμότητας αλλά και εν γένει η συνδεσιμότητα της χώρας μας με άλλες χώρες.

Τέταρτον, να προχωρήσουμε με το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. ώστε η Κύπρος να γίνει το νησί της πράσινης και τεχνολογικής ανάπτυξης στην περιοχή. Πρέπει να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες που δημιουργούνται μέσα από «Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης», μια ιστορική ευκαιρία με προίκα 3 δισ. ευρώ, που αποτελεί βάση για ακόμη 1,5 δις. που θα αντλήσουν επενδυτές από τις αγορές. Στόχος, μια ακμάζουσα και ανθεκτική οικονομία.

Πώς θα προσελκύσετε ξένες επενδύσεις; Ποιοι τομείς πιστεύετε πως έχουν προοπτικές;

Πιστεύω ότι στην επόμενη δεκαετία θα υπάρξει επαναδιατύπωση στον ορισμό της ισχυρής χώρας. Δεν θα έχει πια να κάνει με το μέγεθος και τον πληθυσμό της, αλλά με το αν κατάφερε να συμβαδίσει με τα βήματα της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.

Με την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, η Κύπρος έχει την μεγάλη ευκαιρία να γίνει μια σύγχρονη, προηγμένη χώρα. Χωρίς να παραγνωρίζουμε τους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας τους οποίους ενισχύουμε και θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε.

Ωστόσο, πρέπει να εργαστούμε στα όσα έχουμε πετύχει. Σήμερα, στον διεθνή δείκτη προσέλκυσης ξένων επενδύσεων (FDI GREENFIELD) η Κύπρος κατέγραψε κατά το 2021 τη μεγαλύτερη αύξηση παγκοσμίως, ανεβαίνοντας στην 18η θέση. Το 1ο εξάμηνο του 2022 κατατάχθηκε στις Top 10 χώρες παγκοσμίως.

Όραμά μου είναι να καταστεί η χώρα ένα πράσινο νησί, ένα ψηφιακό νησί. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να έχουμε εξασφαλίσει πολιτική και οικονομική ασφάλεια και μια αποτελεσματική διακυβέρνηση. Σε μια περίοδο αστάθειας όπως η σημερινή, αυτό είναι το πρώτο ζητούμενο.

Μία ενδεχόμενη αύξηση του εταιρικού φόρου δεν θα λειτουργούσε αρνητικά; Ποια είναι η άποψή σας για το συγκεκριμένο ζήτημα;

Δεν υποστηρίζουμε και δεν προκύπτει ανάγκη για αύξηση στον συντελεστή καμίας φορολογίας. Όπως, όμως, είχαμε τονίσει και το προηγούμενο διάστημα, μια αύξηση του εταιρικού φόρου από το 12.5% στο 15%, με τουλάχιστον ισόποση μείωση άλλων φορολογιών που επιβαρύνουν τις επιχειρήσεις, ενδεχομένως να υποβοηθήσει και την οικονομία μας.

Θα λειτουργούσε θετικά στην προσπάθειά μας για αύξηση των συμφωνιών αποφυγής της διπλής φορολογίας και εξαίρεσης της χώρας μας από τις λεγόμενες μαύρες λίστες. Αλλά τονίζω, με τρόπο δημοσιονομικά ουδέτερο, με αντίστοιχη μείωση ή κατάργηση άλλων φορολογιών, όπως η λογιζόμενη διανομή και το τέλος εταιρειών.

Σε κάθε περίπτωση είναι ζήτημα που βρίσκεται σε εξέλιξη και με το οποίο ασχολείται και σήμερα το Υπουργείο των Οικονομικών μέσα στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης φορολογικής μεταρρύθμισης.

Ποια θεωρείτε ότι πρέπει να είναι η επόμενη μέρα των οικονομικο-επιχειρηματικών σχέσεων με τη Ρωσία και τις επιχειρήσεις ρωσικών συμφερόντων;

Η ρωσική ηγεσία, με δική της ευθύνη, λόγω των αποφάσεων της και συγκεκριμένα με την εισβολή στην Ουκρανία, έχει οδηγήσει σε πλήρη διατάραξη των σχέσεων της με την Ευρώπη και τη Δύση.

Εύχομαι η ρωσική εισβολή να τερματιστεί το συντομότερο και η Ουκρανία να αφεθεί να ανοικοδομηθεί, ελεύθερη και ανεξάρτητη, ώστε να καταστεί εφικτή η σταδιακή αποκατάσταση των πολιτικών και οικονομικών μας σχέσεων.

Από εκεί και πέρα, η σχέση μας με τον ρωσικό λαό και τη ρωσική κοινότητα στη χώρα μας παραμένει άψογη.

Θα στηρίζατε ένα νέα σχέδιο παραχώρησης υπηκοότητας για ξένους επιχειρηματίες, το οποίο δεν θα βασιζόταν σε επενδυτικά κριτήρια;

Δεν εξετάζουμε κάποιο πρόγραμμα ή σχέδιο. Η προσέλκυση ξένων επενδυτών βασίζεται πλέον στα ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας μας. Εδώ εστιάζουμε την παρέμβασή μας. 

Αναχαίτιση του πληθωρισμού

Τι εισηγείστε για αντιμετώπιση του πληθωρισμού τα επόμενα χρόνια; Πόσο και πώς θα επηρεάσει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και ποιες πολιτικές εισηγείστε για την αναχαίτισή του; 

Το μεγάλο διακύβευμα είναι να παραμείνει η χώρα μας σε τροχιά ανάπτυξης. Εάν ο κόσμος έχει δουλειές και εισοδήματα θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την πληθωριστική κρίση στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Το ίδιο ισχύει και για το κράτος. Εάν το κράτος έχει δημοσιονομικά περιθώρια θα είναι σε θέση να προσφέρει στοχευμένη στήριξη εκεί που πρέπει. Το σίγουρο είναι ότι ο πληθωρισμός δεν αντιμετωπίζεται με τα λόγια και τις δημαγωγικές εξάρσεις. 

Η διόρθωση της αγοράς εργασίας

Επικρατεί η άποψη πως σε πολλούς τομείς της οικονομίας (δημόσιο, τράπεζες, ξενοδοχεία), οι συντεχνίες έχουν υπερβολική δύναμη στρεβλώνοντας τον τομέα, αποτρέποντας επενδύσεις και κάνοντας την αγορά εργασίας ανελαστική. Ποια είναι η άποψή σας και ποια πολιτική προτίθεστε να ακολουθήσετε επί του προκειμένου;

Δεν υιοθετώ απόλυτες και ακραίες προσεγγίσεις. Αντιθέτως έχω αποδείξει ότι μπορώ να συνεργαστώ και να συνεννοηθώ, τόσο με την εργοδοτική πλευρά όσο και με τους εκπροσώπους των εργαζομένων. Η συνετή και υπεύθυνη στάση εκ μέρους όλων είναι το ζητούμενο.  

Υπάρχει ένα μεγάλο «job mismatch» στην Κύπρο. Δηλαδή, ένα χάσμα ανάμεσα στις σπουδές και τις δεξιότητες που θα αναζητεί η αγορά τα επόμενα χρόνια και στις σπουδές και ικανότητες έχουν οι νέοι απόφοιτοι σήμερα. Πώς θα διορθώσετε αυτό το πρόβλημα; 

Για εμένα προσωπικά είναι δεδομένο ότι η κατεύθυνση του σχολείου πρέπει να αλλάξει. Πρέπει να φύγουμε από την αποκλειστική εστίαση στη μετάδοση της «ξερής» γνώσης και να πάμε στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων, τη συνδυαστική και δημιουργική σκέψη, την ομαδική εργασία. Να σπάσουμε το στερεότυπο του «καλού μαθητή», όπως ορίζεται σήμερα.

Παράλληλα, πρέπει να συνδέσουμε την εκπαίδευση με την εργασία. Το δήλωσα και δημόσια και θα επιμείνω σε αυτό παρά τις αντιδράσεις. Οι παράγοντες της αγοράς είναι οι καταλληλότεροι για να μιλήσουν στους μαθητές για την αγορά εργασίας. Όχι για να αντικαταστήσουν τους καθηγητές, αλλά για να εξηγήσουν τις ανάγκες της οικονομίας τα επόμενα 10-15 χρόνια.

Σε αυτό το πλαίσιο μπορούν να συνεισφέρουν φορείς όπως το ΚΕΒΕ, ο ΠΑΣΥΞΕ, το Tech island, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν για τα επαγγέλματα του μέλλοντος και τις ανάγκες της οικονομίας και της αγοράς.

Την ίδια ώρα, με αυτό τον τρόπο μπορούμε να διορθώσουμε ακόμη μια στρέβλωση, ακολουθώντας και τα όσα η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει για την παιδεία. Η κατεύθυνση σήμερα είναι προς τις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία, την καινοτομία, τη μηχανική, την πληροφορική (τα γνωστά STEM: Science, Technology, Engineering, Maths).

Την ίδια ώρα, πρέπει να στηρίξουμε και να ενθαρρύνουμε τις νέες γυναίκες να στοχεύσουν πιο ψηλά και να σπάσουν τις γυάλινες οροφές. Είναι δυστυχώς σπάνιο να συναντούμε σήμερα γυναίκες μηχανικούς υπολογιστών εφόσον υπό-εκπροσωπούνται σε τομείς σπουδών που άπτονται των θετικών επιστημών, της τεχνολογικής έρευνας και εφαρμογής. Από τους 100 εργαζόμενους στο software σήμερα, μόνο οι τρεις είναι γυναίκες και αυτό πρέπει να αλλάξει.

Ταυτόχρονα, να εστιάσουμε και στις Τεχνικές Σχολές. Προανέφερα ότι δεν θα εγκαταλείψουμε τους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας που έχουν τη δική τους συνεισφορά στο ΑΕΠ. Και αναφέρομαι στον κατασκευαστικό τομέα και στην ξενοδοχειακή βιομηχανία. Η τεχνική εκπαίδευση αποτελεί το 21% της δημόσιας εκπαίδευσης. Αν υπολογιστεί και η ιδιωτική εκπαίδευση, τότε το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 17%. Ο μέσος όρος της τεχνική εκπαίδευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανέρχεται στο 50%. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι και εδώ υπάρχουν πολύ μεγάλα περιθώρια βελτίωσης.

Απευθυνόμενος στους νέους, εάν εκλεγείτε ΠτΔ ποιο είναι το όραμά σας για την αγορά εργασίας και γενικά για τις ευκαιρίες εργοδότησης στην Κύπρο;

Δεν θέλουμε να παραμείνει ο κόσμος στον κατώτατο μισθό. Θέλουμε οι νέοι και οι νέες μας να αποκτήσουν τις δεξιότητες για τα επαγγέλματα του μέλλοντος, ώστε να διεκδικήσουν υψηλούς μισθούς ή να ανοίξουν τις δικές τους επιχειρήσεις.

Η πρόκληση του δημόσιου χρέους

Σας ανησυχεί το σχετικά υψηλό δημόσιο χρέος της Κύπρου; Τι είδους πολιτική σκοπεύετε να ακολουθήσετε αν εκλεγείτε ΠτΔ πέραν των όσων προβλέπονται από το ευρωπαϊκό πλαίσιο δημοσιονομικής σταθερότητας;

Το δημόσιο χρέος το 2013 ήταν στο 104% του ΑΕΠ. Σήμερα είναι στο 89% του ΑΕΠ, παρά τις μεγάλες επιβαρύνσεις λόγω πανδημίας και εξυγίανσης του τραπεζικού συστήματος.

Η συνετή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών πρέπει να έχει και συνέχεια. Να μην ρισκάρουμε τίποτε. Και μέχρι το 2025 θα έχουμε δημόσιο χρέος κάτω από το 75%, ενώ μέχρι το 2028 θα είναι σίγουρα κάτω από το όριο του 60%.

Η φιλελευθεροποίηση της ενέργειας

Απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας ακούμε, και απελευθέρωση δεν βλέπουμε. Πώς σκοπεύετε να κινηθείτε για το συγκεκριμένο ζήτημα;

Υπήρξε κάποια καθυστέρηση, αλλά θεωρώ ότι ο δρόμος έχει ανοίξει. Η Βουλή έχει πλέον θεσπίσει το νομοθετικό πλαίσιο.

Επιτυγχάνοντας το Green Deal

Θα επιδιώξετε μέσα από πολιτικές την πράσινη μετάβαση της οικονομίας; Ήδη, υπάρχουν αντιδράσεις ότι ένα τέτοιο εγχείρημα συνεπάγεται αυξημένο κόστος για τον επιχειρηματικό κόσμο...

Κανείς δεν έχει πει ότι δεν υπάρχει κόστος. Δεν είναι όμως πλέον επιλογή του μέλλοντος τα ρυπογόνα καύσιμα. Το ίδιο πιστεύουν και οι επενδυτές. Η πράσινη μετάβαση είναι μονόδρομος. Κάποιες πτυχές μάλιστα, όχι μόνο δεν επιφέρουν κόστος αλλά επιφέρουν εξοικονόμηση. Οι επενδύσεις στην ηλιακή ενέργεια για ηλεκτροπαραγωγή είναι ένα τέτοιο καλό παράδειγμα.

Άλλες πτυχές της πράσινης μετάβασης έχουν πράγματι κόστος. Όπως για παράδειγμα τα περιβαλλοντικά κριτήρια για καύσιμα ή η επιβολή πράσινης φορολογίας ή φόρου άνθρακα. Σε κάθε περίπτωση, είναι κοινή ευρωπαϊκή δέσμευση η μετάβαση σε μια πιο πράσινη οικονομία. Μακροπρόθεσμα διασφαλίζεται η οικονομική βιωσιμότητα και σε αυτή την κατεύθυνση θα κινηθούμε.

Εξάλλου γι' αυτό έχει ετοιμαστεί από την Ε.Ε. το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Έχουμε μια ιστορική ευκαιρία να καλύψουμε το κόστος της μετάβασης σε μεγάλο βαθμό. Γι’ αυτό χρειάζεται σύνεση, ασφάλεια και σταθερότητα.

Ο εκσυγχρονισμός του δημοσίου

Όλες οι προσπάθειες αναβάθμισης, αναδιοργάνωσης και αναδιάρθρωσης της Δημόσιας Υπηρεσίας έχουν αποτύχει. Με αποτέλεσμα να έχουμε ένα απαρχαιωμένο δημόσιο, γραφειοκρατικό, δυσλειτουργικό, αναποτελεσματικό, με εργαζόμενους χωρίς κίνητρο και βασισμένο σε πολλές περιπτώσεις στο ρουσφέτι και την αναξιοκρατία. Πώς θα αλλάξετε τον δημόσιο τομέα της Κύπρου; Είστε διατεθειμένος να σπάσετε αυγά και να καταργήσετε βασίλεια; 

Έχουν γίνει αρκετά. Μόλις πριν λίγους μήνες ψηφίστηκε η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας. Ξεκίνησε ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Μπορούν να γίνουν πολύ περισσότερα.

Η δέσμευσή μου είναι απλή και ξεκάθαρη. Όλο το κράτος στο κινητό μέχρι το 2025. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι ο καλύτερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος μεταρρύθμισης της δημόσιας υπηρεσίας.