Νέες εξουσίες στον ESM με μορφή ΔΝΤ;

Έντονος και αισθητός ήταν ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητα (ESM) ιδιαίτερα κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, υποβοηθώντας τα κράτη – μέλη που επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από την χρηματοπιστωτική κρίση. Οι 19 υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης φαίνεται να επιζητούν την ενδυνάμωση του ESM παραχωρώντας του εξουσίες, κάτι το οποίο όμως φαίνεται να συναντά προσκόμματα σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό Spiegel.

Οι υπουργοί Οικονομικών των 19 κρατών μελών της ευρωζώνης, που αποτελούν το διοικητικό συμβούλιο του ESM, συζητούν για μήνες τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να αναπτυχθεί περαιτέρω ο οργανισμός και φαίνεται να έχουν μεγάλα σχέδια προς το σκοπό αυτό.

Συγκεκριμένα. το διοικητικό συμβούλιο θα ήθελε να δει τον ESM να μετατρέπεται σε μια ευρωπαϊκή έκδοση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να δοθεί στον ESM νέες εξουσίες για την καλύτερη παρακολούθηση των δημοσιονομικών πολιτικών των χωρών του ευρώ. Ο οργανισμός αναμένεται επίσης να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στη διάσωση των τραπεζών - δεν είναι ακριβώς μια ασήμαντη ευθύνη εάν προκύψει μια νέα οικονομική κρίση. Τέλος, ο ESM θα είναι εξουσιοδοτημένος να βοηθήσει καλύτερα τις κυβερνήσεις που βρίσκονται σε άσχημη οικονομική κατάσταση. Το διοικητικό συμβούλιο ελπίζει ότι τέτοιες μεταρρυθμίσεις θα ενισχύσουν το ταμείο διάσωσης έτσι ώστε να μπορέσει να αντιμετωπίσει μια κατάσταση όπως αυτή που αναπτύσσεται στην Ιταλία, όπου η κυβέρνηση ακολουθεί μια τόσο αυστηρή δημοσιονομική πολιτική που για πρώτη φορά μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα οδηγείται στο χείλος της πτώχευσης.

Αυστηροί όροι
Το γεγονός ότι ο ESM έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ευρωπαϊκή δημοσιονομική πολιτική έχει να κάνει με τη δική του επιτυχία. Η οργάνωση βοήθησε πέντε κράτη μέλη της ευρωζώνης να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Δέκα δισεκατομμύρια ευρώ δανείστηκαν στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Κύπρο και την Ισπανία - είτε επειδή οι επενδυτές δεν ήθελαν πλέον να παρέχουν στις χώρες αυτές δάνεια παρακολούθησης, είτε επειδή απλά δεν είχαν τα χρήματα για να σώσουν τις δικές τους τράπεζες.

Τα δισεκατομμύρια ευρώ που διέθεσε ο ESM, βεβαίως, συνδέονταν με αυστηρούς όρους, όπως η δημοσιονομική συρρίκνωση, η μεταρρύθμιση του κοινωνικού συστήματος και η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας. Μέχρι τώρα, κάθε χώρα που έλαβε χρηματοδότηση ολοκλήρωσε το πρόγραμμα με τελευταία την Ελλάδα τον περασμένο τον Αύγουστο. Οι χώρες εξακολουθούν να έχουν χρέη να αποπληρώσουν στον ESM, αλλά το καθένα υπάρχουν διαφορετικές προϋποθέσεις σχετικά με το πόσο γρήγορα θα πρέπει να αποπληρωθούν.

Ευρωπαϊκό ΔΝΤ
Το ΔΝΤ διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης, αλλά υπήρξαν συχνά συγκρούσεις για τον καλύτερο τρόπο βοήθειας προς τη χώρα. Στο μέλλον, το ΔΝΤ δεν προτίθεται να συμμετάσχει σε κρατικές πτωχεύσεις στην Ευρώπη. Για να λειτουργήσει ο ESM ως Ευρωπαϊκό ΔΝΤ, πρέπει να δοθεί στον οργανισμό δικαιώματα επίβλεψης για να εξετάσει τα επιμέρους οικονομικά των κρατών μελών της ευρωζώνης. Σε περίπτωση που δημιουργηθεί νέα κρίση, ο ESM θα πρέπει να έχει πρόσθετα δικαιώματα ελέγχου και επιβολής.

Σύμφωνα με έγγραφο του eurogroup, στον ESM θα παραχωρείται ακόμη ένας ρόλος. Θα παράσχει βραχυπρόθεσμη ρευστότητα σε χώρες που έχουν προσωρινά ξεμείνει από ρευστό. "Αυτά τα κεφάλαια θα καταβληθούν χωρίς μεγάλη αναστάτωση και η χώρα δεν θα πρέπει να υποβληθεί σε ένα πλήρες πρόγραμμα προσαρμογής", αναφέρει το έγγραφο.

Ωστόσο, οι χώρες που χρειάζονται μια τέτοια ενίσχυση θα πρέπει να πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις και απαιτήσεις.

Στο μέλλον, ο ESMθα μπορούσε επίσης να συμβάλει στη σταθεροποίηση των υποτονικών οικονομικών κύκλων στα κράτη μέλη. Για να γίνει αυτό, το έγγραφο προτείνει να δοθεί η δυνατότητα στον οργανισμό να χορηγήσει πίστωση σε χώρες που αντιμετωπίζουν ασύμμετρα σοκ. Ένα τέτοιο μέσο είναι απαραίτητο επειδή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δεν μπορεί να παρέμβει με χαμηλότερα επιτόκια, ενώ παράλληλα η ΕΚΤ ελέγχει τη νομισματική πολιτική για ολόκληρη την ευρωζώνη και όχι για μεμονωμένες χώρες.
 

Το χρήμα που ο καθένας χρειάζεται
Ένα πράγμα που είναι ιδιαίτερα δύσκολο είναι η διασφάλιση του μηχανισμού επίλυσης των προβληματικών τραπεζών. Για να γίνει αυτό, ο ESM πρέπει να διαθέσει 60 έως 70 δισ. ευρώ από τον συνολικό του προϋπολογισμό. Το ποσό αυτό δεν θα είναι πλέον διαθέσιμο για άλλα μέσα, προειδοποιεί εσωτερικό έγγραφο του ESM προς τους υπουργούς Οικονομικών των κρατών μελών της ευρωζώνης. Επιπλέον, σύμφωνα με το έγγραφο, η πιστοληπτική ικανότητα του ESM μπορεί να υποστεί ζημιές.

Την ίδια ώρα, δεν είναι ακόμα απολύτως σαφές ποιος έχει την εξουσία να αποφασίζει πότε θα αποδεσμευτούν τα κεφάλαια. Ορισμένα κράτη μέλη θέλουν να δώσουν λευκή κάρτα στον ESM να αποφασίζει πότε θα ξοδέψουν χρήματα για τη διάσωση των τραπεζών. Ωστόσο, οι εκπρόσωποι της γερμανικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Οικονομικών Olaf Scholz, επιμένουν ότι με βάση το γερμανικό συνταγματικό δίκαιο θα πρέπει να παραχωρηθεί στο Βερολίνο δικαίωμα βέτο.

Προσκόμματα
Δεν είναι ευχαριστημένοι όλοι για την διεύρυνση των καθηκόντων του ESM. Συγκεκριμένα, οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν παρουσιάζονται πολύ πρόθυμοι να περιορίσουν τις δικές τους αρμοδιότητες, ιδίως όσον αφορά την ανάλυση της οικονομικής ευημερίας μιας χώρας.

Η πιο πρόσφατη προσπάθεια παρεμπόδισης μεταφοράς εξουσιών στον ESM αποτελεί η επιμονή της Επιτροπής ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει επειδή το ταμείο διάσωσης δεν είναι επίσημος οργανισμός της ΕΕ. Αυτό ισχύει: Ο ESM είναι μια δομή που δημιουργήθηκε αποκλειστικά από τα κράτη μέλη της ευρωζώνης. Αλλά το επιχείρημα της Επιτροπής είναι άνευ ουσίας. Το εκτελεστικό όργανο γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν θα υπάρξει πλειοψηφία στο εγγύς μέλλον υπέρ της κατοχύρωσης του ESM στο ευρωπαϊκό δίκαιο.

Ο ESM μπορεί να αντέξει να βλέπει την πολιτική διαμάχη. Αυτός είναι άλλωστε που ελέγχει τα χρήματα που ο καθένας χρειάζεται.