Ερευνητική: Στον αυτόματο πιλότο ο Συνεργατισμός μέχρι το 2013

Τους λόγους, οι οποίοι έφεραν τον Συνεργατισμό το 2013 ένα βήμα πριν την κατάρρευση, με αποτέλεσμα την πρώτη ανακεφαλαιοποίηση του το 2013 προκειμένου να διατηρηθεί στη ζωή, αναλύει μεταξύ άλλων η έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής για τα αίτια κατάρρευσης του Συνεργατισμού. Τα μέλη της επιτροπής, εξηγούν πως λειτουργούσε το συνεργατικό πιστωτικό σύστημα μέχρι τότε, και επιρρίπτουν ευθύνες μεταξύ άλλων σε κόμματα, κυβερνήσεις, επιτροπείες ΣΠΙ αλλά στους δύο Εφόρους Υπηρεσίας Εποπτείας και Ανάπτυξης Συνεργατικών Εταιρειών, Χλωρακιώτη και Λύρα, των οποίων, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά «οι ευθύνες τους ήταν τεράστιες». 

 

Σε άλλο σημείο τονίζεται ότι «ο Συνεργατικό Πιστωτικός Τομέας αφέθηκε  να οδηγείται στον αυτόματο πιλότο».

 

Διαβάστε ακόμα: 

• Έτσι κατέρρευσε ο Συνεργατισμός-Αυτούσιο το πόρισμα της Ερευνητικής
• Βαρύτατες ευθύνες στον Χάρη από Ερευνητική για τον Συνεργατισμό
• Ερευνητική: Ενδεχόμενες ποινικές ευθύνες σε Νικόλα Χατζηγιάννη
• Ερευνητική: Η Κεντρική Τράπεζα θα έπρεπε να είναι πιο αυστηρή

 

Η επιτροπή αναφέρεται επίσης σε περιπτώσεις παρατυπιών στη χορήγηση δανείων, προσθέτοντας πως «υπάρχουν περιθώρια να τύχουν έρευνας από τις αστυνομικές αρχές οι ιθύνοντες και πολλών άλλων ΣΠΙ όπως για παράδειγμα των ΣΠΕ Άχνας, Αθηαίνου, Λατσιών, Κρασοχωρίων, Πρωτοβουλίας Γυναικών, χωρίς η αναφορά μας να είναι εξαντλητική».

 

Εξάλλου, προστίθεται, για έναν αριθμό ΣΠΙ ενδεχομένως να μην είναι ζήτημα αναζήτησης ποινικών ευθυνών, αλλά αστικών ευθυνών για τον τρόπο ανεξέλεγκτης χορήγησης δανείων. ΣΠΙ τα οποία ίσως να εμπίπτουν σ’ αυτή την κατηγορία, θα μπορούσαν να είναι το Σ.Τ. Λεμεσού και το Σ.Τ. Πάφου
 
  
Τα γεγονότα πριν την ανακεφαλαιοποίηση
Η δημιουργία τεράστιων ελλείψεων κεφαλαίου ένεκα των υψηλών ποσοστών ΜΕΧ οδήγησε στην ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης.
Το τεράστιο και χρονίζον πρόβλημα του ΣΠΤ τομέα για την προ του 2013 περίοδο ήταν η κακή διαχείριση του δανειακού χαρτοφυλακίου των ΣΠΙ. Η αδυναμία τους έγκαιρα να εισπράττουν τις οφειλές των δανειοληπτών. Το πρόβλημα εμφανιζόταν ήδη από τα πρώτα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960.  
 
Αναμφίβολα ο ΣΠΤ έφθασε το 2013 στα πρόθυρα κατάρρευσης ώστε να καταστεί αναγκαία η ενίσχυση του από το κράτος ένεκα της μη αποπληρωμής των δανειακών υποχρεώσεων των δανειοληπτών με συνέπεια τις αυξημένες κεφαλαιακές ανάγκες του ΣΠΤ.
 
Αναμφίβολα η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία επηρέασε και την Κύπρο προς το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 2000 και συνεχίσθηκε και αρχές της επόμενης, είχε την επίδραση της στην ικανότητα των
δανειοληπτών να πληρώσουν τις οφειλές τους. Δεν ήταν όμως η αιτία του προβλήματος. Αυτό προϋπήρχε για πολλές δεκαετίες. Πολλές δε από τις ΜΕΧ ήταν ήδη τέτοιες πολύ πριν την κρίση. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις οι υπεύθυνοι γι’ αυτές δανειολήπτες εκμεταλλεύθηκαν την κρίση για να δικαιολογήσουν την ήδη υπάρχουσα αδυναμία η απροθυμία τους να είναι συνεπείς με τις οφειλές τους. Ποιοι
όμως παράγοντες συνέβαλαν στη δημιουργία του διαχρονικού αυτού φαινομένου.
 
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της περί Συνεργατισμού Έκθεσης του 1981 η κακοδαιμονία του μέχρι τότε οφειλόταν κατά κύριον λόγον στις υπερβολικές εξουσίες οι οποίες συγκεντρώνονταν στο πρόσωπο του Διοικητού και Εφόρου Συνεργατικών Εταιρειών. Διαπίστωση η οποία οδήγησε στην ποινική δίωξη και καταδίκη των τότε ιθυνόντων. Στη βάση αυτής της διαπίστωσης, οι τροποποιήσεις της σχετικής νομοθεσίας, αρχής γενομένης το 1985 με το Νόμο 22 του 1985, έθεσαν στόχο την αφαίρεση εξουσιών από τον Έφορο και παραχώρηση τέτοιων στα ΣΠΙ.
 
Τα τελευταία απόκτησαν κατ’ αυτόν τον τρόπο σημαντική ανεξαρτησία και ευρεία δυνατότητα λήψης αποφάσεων. Αυτό οδήγησε στην ευχέρεια όπως επιλέγονται για την διοίκηση των ΣΠΙ σαν μέλη της Επιτροπείας και κατ’ επέκταση Γραμματείς – Διευθυντές πρόσωπα όχι πάντοτε με τα κατάλληλα προσόντα και ικανότητες ν’ ανταπεξέρχονται στις υποχρεώσεις ενός τραπεζικού ιδρύματος.
 

Πολιτικές – Κομματικές παρεμβάσεις
  Η ανεξαρτησία και αυτονομία των ΣΠΙ δημιουργούσε ένα ευνοϊκό πεδίο για πολιτικές και κομματικές επιρροές. Ο τρόπος επιλογής των μελών της επιτροπείας των ΣΠΙ και κατ’ επέκταση του Γραμματέα – Διευθυντή αντανακλούσε σε μεγάλη έκταση τη δύναμη των κομμάτων της τοπικής κοινωνίας. Μικρή ή καθόλου σημασία εδίδετο στην ικανότητα των εκλεγμένων και στα προσόντα τους να χειρισθούν χρηματοοικονομικά ζητήματα. Αυτό δεν είχε μόνο σαν αποτέλεσμα την τήρηση κακών τραπεζικών πρακτικών, αλλά ευνοούσε και την διάπραξη ατασθαλιών και καταχρήσεων, αλλά το χειρότερο ήταν η συγκάλυψη τους. Όλα εξελίσσονταν γύρω από ένα κλειστό κομματικό κύκλο.
 
Ο Έφορος ΥΕΑΣΕ - Χλωρακιώτης και Λύρας
Οι Έφοροι για όλη την περίοδο 1987 μέχρι και το 2013 ήταν διαδοχικά πρώτα ο κ. Χλωρακιώτης και μετά ο κ. Λύρας, ο οποίος μάλιστα για κάποια περίοδο ήταν βοηθός έφορος όταν έφορος ήταν ο κ. Χλωρακιώτης. Και οι δύο απέτυχαν ν’ ασκήσουν αποτελεσματική όχι μόνον κατασταλτική εποπτεία, αλλά κυρίως προληπτική εποπτεία. Δεν εξηγούνται διαφορετικά οι μεγάλοι αριθμοί παρατυπιών, ατασθαλιών και καταχρήσεων στα οποία ήδη αναφερθήκαμε και αφορούν πολυάριθμα ΣΠΙ για όλη την περίοδο για την οποία είχαν την εποπτεία του ΣΠΤ.
 
 
Η Κυβέρνηση πριν το 2013
Φαίνεται ότι τα προβλήματα του ΣΠΤ ή και ευρύτερα του Συνεργατισμού ήταν καλά γνωστά και απασχολούσαν τις εκάστοτε κυβερνήσεις πριν το 2013. Κατάθεσαν ενώπιον μας Υπουργοί τριών διαφορετικών κυβερνήσεων που κάλυπταν την περίοδο 171 από το 1998 μέχρι και το 2013. Ήταν κυβερνήσεις με Προέδρους τον αείμνηστο Γλαύκο Κληρίδη, τον αείμνηστο Τάσο Παπαδόπουλο και τον κ. Δημήτρη Χριστόφια. Κατάθεσαν ενώπιον μας Υπουργοί και των τριών κυβερνήσεων. Ο κ. Ρολάνδης, ο κ. Λιλλήκας, ο κ. Πασχαλίδης και ο κ. Σταυράκης. Προκύπτει από τις καταθέσεις και των τεσσάρων ότι τα προβλήματα του ΣΠΤ και ιδιαίτερα αυτό των ΜΕΧ ήταν καλά γνωστά σε όλες τις κυβερνήσεις και τις απασχολούσαν. Μάλιστα από την κατάθεση της κα. Γιωρκάτζη προκύπτει ότι με την ιδιότητα της σαν Γενικός Ελεγκτής συζήτησε το θέμα με τον Πρόεδρο Παπαδόπουλο ο οποίος της ανάθεσε την ετοιμασία ειδικής έκθεσης την οποία και ετοίμασε και του παρέδωσε (δεν κατέστη δυνατόν να την εντοπίσουμε). Προσθέτουμε ότι υπήρχαν οι σαφείς προειδοποιήσεις των δύο τουλάχιστον Διοικητών της ΚΤΚ οι οποίοι κατάθεσαν ενώπιον μας και οι οποίοι καλύπτουν την περίοδο από το Μάιο 2007 μέχρι και τον Απρίλιο του 2014. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ελαμβάνοντο σπασμωδικά μέτρα χωρίς συγκεκριμένο στόχο και σχέδιο, μέτρα που δεν οδηγούσαν στην οριστική επίλυση των προβλημάτων. Καμία κυβέρνηση δεν μπόρεσε να λάβει την θαρραλέα απόφαση λήψης ριζοσπαστικών μέτρων για οριστική αντιμετώπιση των χρονιζόντων προβλημάτων του ΣΠΤ. Θα χρησιμοποιήσουμε μια κοινότυπη φράση για περιγραφή της κατάστασης. Ο ΣΠΤ αφέθηκε να οδηγείται “στον αυτόματο πιλότο”.
 
Τελικό Συμπέρασμα
 Η Κυπριακή Δημοκρατία υποχρεώθηκε το 2013 ν’ αναλάβει την καταβολή ποσού €1,5 δις για την ανακεφαλαιοποίηση του ΣΠΤ ώστε ν’ αποτρέψει την κατάρρευση του ένεκα της έλλειψης κεφαλαίων στην οποία οδήγησε το μεγάλο ποσοστό ΜΕΧ. Η προβληματική κατάσταση των ΜΕΧ διάρκεσε για πολλές δεκαετίες και με αυξανόμενους ρυθμούς τις τελευταίες δεκαετίες ενδεχόμενα ένεκα της αλλαγής του παραδοσιακού δανειακού χαρτοφυλακίου των ΣΠΙ και της παραχώρησης δανείων σε μεγάλες νομικές οντότητες για επενδύσεις στον τομέα των ακινήτων και στην τουριστική βιομηχανία.
 
ΠΟΙΑ ΠΡΟΣΩΠΑ Η ΑΛΛΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και το Υπουργικό Συμβούλιο
Δεν είναι αμέτοχες ευθυνών για την κατάσταση η οποία αφέθηκε σε μια μακρά σειράν δεκαετιών να εμπεδωθεί στον ΣΠΤ οι εκάστοτε κυβερνήσεις στο σύνολο τους. Διευκρινίζουμε εξ’ άλλου ότι τα πιο πάνω συμπεράσματα μας δεν περιορίζονται και δεν αφορούν μόνο τις κυβερνήσεις από το 1998 και μετέπειτα αλλά και τις προ αυτών, ιδιαίτερα από το 1987 και εντεύθεν. Μπορούμε δε με αρκετή ασφάλεια να τονίσουμε ότι όσο εγγύτερα φθάνουμε στο 2013 οι ευθύνες των κυβερνήσεων καθίστανται σοβαρότερες διότι και τα προβλήματα του ΣΠΤ εγίνοντο και μεγαλύτερα και εμφανέστερα μέσα από την αποκάλυψη σκανδάλων και ποινικών διώξεων υπευθύνων.
 
Η Βουλή των Αντιπροσώπων
Καθ’ όλη την υπό εξέταση περίοδο η Βουλή των Αντιπροσώπων ετηρείτο ενήμερη για τα τεκτενόμενα στον ΣΠΤ μέσα από ετήσιες εκθέσεις, οι οποίες ετοιμάζονταν από τις συνεργατικές εποπτικές και ελεγκτικές αρχές. Δεν εντοπίσαμε στα πρακτικά της Βουλής καμμιά συζήτηση για τα κακώς έχοντα στον ΣΠΤ. Παράλειψε να εκτελέσει το συνταγματικό της καθήκον του ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας.
 
Οι Υπουργοί Εμπορίου
Οι Υπουργοί Εμπορίου αναμφίβολα μέχρι το 2003 είχαν σημαντικά ερείσματα ελέγχου πάνω στον ΣΠΤ, τα οποία παρέλειψαν να χρησιμοποιήσουν για να επιβληθούν επί του Εφόρου, αφήνοντας τον κύριο της κατάστασης με όλες τις δυσμενείς συνέπειες. Μετά το 2003 οι ευθύνες τους ήταν κατά πολύ μειωμένες, αλλά σαν παραλήπτες ετήσιων εκθέσεων για το ΣΠΤ θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν το Υπουργικό Συμβούλιο ώστε να είναι πλέον ενήμερο των προβλημάτων και να συμβάλουν στη λήψη μέτρων για επίλυση τους.
 
Ο Έφορος ΥΕΑΣΕ
Τόσο ο κ. Χλωρακιώτης όσο και ο κ. Λύρας ευθύνονται για την κατάρρευση του ΣΠΤ μέχρι το 2013. Οι ευθύνες τους ήταν τεράστιες. Οι κάποιες προσπάθειες τους για εποπτεία ήταν σπασμωδικές και αναποτελεσματικές. Για τις ευθύνες τους δεν επιθυμούμε να πούμε περισσότερα. Γνωρίζουμε ότι και οι δύο αντιμετωπίζουν 173 ποινικές κατηγορίες ενώπιον του Κακουργιοδικείου Λευκωσίας. Παρ’ όλον ότι οι ποινικές τους ευθύνες, οι αναζητούμενες ενώπιον του Κακουργιοδικείου, δεν σχετίζονται ευθέως με την αδράνεια και αμέλεια εκτέλεσης των καθηκόντων τους ως Εφόρων, προτιμούμε να μην πούμε περισσότερα. Ενδεχόμενα η απόδοση ευθυνών από την Επιτροπή να θεωρηθεί ότι παραβιάζει το συνταγματικό και άλλως πως κατοχυρωμένο τεκμήριο της αθωότητας του οποίου απολαμβάνουν.
 
Τα Πολιτικά Κόμματα
Η ευθύνη τους υπήρξε τεράστια στην καταστροφική πορεία που ακολούθησε ο ΣΠΤ για τις πολλές δεκαετίες που προηγήθηκαν της ανακεφαλαιοποίησης του 2013-2014.
 
Η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου
Θα θυμίσουμε ότι την περίοδο 1987 μέχρι και το τέλος του 2013 η ΚΤΚ δεν είχε ουσιαστική εποπτική αρμοδιότητα επί του ΣΠΤ πλην της αρμοδιότητας την οποίαν είχε πάνω στη ΣΚΤ στο πλαίσιο του εκάστοτε ισχύοντος περί Τραπεζικών Εργασιών Νόμου. Η ΚΤΚ μέσα από την αρμοδιότητα της αυτή θα μπορούσε κατά έναν έμμεσο τρόπο να ασκήσει έναν είδος εποπτείας και ελέγχου επί του ΣΠΤ ευρύτερα. Απότυχε να το πράξει προσκρούοντας κυρίως σε πολιτικές – κομματικές αντιδράσεις, αλλά και σε οργανωμένα σύνολα του Συνεργατικού κινήματος, τα οποία επιδίωκαν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία και αυτονομία των ΣΠΙ.
 
Επιτροπείες και η Γραμματεία των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων
Για την δημιουργία του μεγάλου αριθμού των ΜΕΧ ευθύνονται σε τεράστιο βαθμό οι Επιτροπείες και ο Γραμματέας – Διευθυντής αρκετών ΣΠΙ. Οι ευθύνες τους επικεντρώνονται σε ιδιαίτερα αμελή τρόπο εκτέλεσης των καθηκόντων τους, αλλά και στην ανικανότητα τους ν’ αποτρέψουν παρατυπίες, ατασθαλίες και καταχρήσεις. Ενέργειες οι οποίες στις πλείστες των περιπτώσεων αποδίδονται στους ίδιους. Δεν ήταν δυνατόν η Επιτροπή να προχωρήσει στην εξέταση ενός εκάστου των ΣΠΙ χωριστά για διαπίστωση των πιο πάνω φαινομένων. Μόνον ευκαιριακά και δειγματοληπτικά προχώρησε σε κάτι τέτοιο.
 
Ήδη για 21 ΣΠΙ μας έχουν οι αστυνομικές αρχές πληροφορήσει ότι ευρίσκονται υπό διερεύνηση για ενδεχόμενη διάπραξη ποινικών αδικημάτων ή ότι ήδη ευρίσκονται ενώπιον ποινικού δικαστηρίου πρόσωπα τα οποία δυνατόν να εμπλέκονται. Πιστεύουμε όμως ότι υπάρχουν περιθώρια να τύχουν έρευνας από τις αστυνομικές αρχές οι ιθύνοντες και πολλών άλλων ΣΠΙ όπως για παράδειγμα των ΣΠΕ Άχνας, Αθηαίνου, Λατσιών, Κρασοχωρίων, Πρωτοβουλίας Γυναικών, χωρίς η αναφορά μας να είναι εξαντλητική. Για έναν αριθμό ΣΠΙ ενδεχομένως να μην είναι ζήτημα αναζήτησης ποινικών ευθυνών, αλλά αστικών ευθυνών για τον τρόπο ανεξέλεγκτης χορήγησης δανείων. Έργο το οποίο ενέπιπτε στην αρμοδιότητα της ΣΚΤ και σήμερα στην διάδοχο της ΣΚΤ κατάσταση. ΣΠΙ τα οποία ίσως να εμπίπτουν σ’ αυτή την κατηγορία θα μπορούσαμε και πάλιν ενδεικτικά να κατονομάσουμε το Σ.Τ. Λεμεσού και το Σ.Τ. Πάφου.