Η οικονομική μας ζωή μοιάζει συχνά με πορεία μέσα σε πυκνή ομίχλη. Ξέρουμε ότι πρέπει να κινηθούμε προς ένα ασφαλές μέλλον, όμως τα εργαλεία φαίνονται περίπλοκα, το περιβάλλον απρόβλεπτο και οι μακροπρόθεσμες αποφάσεις τρομακτικές. Παρότι η Gen Z καταγράφει χαμηλότερα επίπεδα χρηματοοικονομικής παιδείας, η αλήθεια είναι ότι αυτή η πρόκληση δεν γνωρίζει ηλικίες – είναι ανθρώπινη.
Το πρόβλημα είναι θεμελιώδες: Προσπαθούμε να λάβουμε αποφάσεις του 21ου αιώνα με έναν εγκέφαλο που εξελίχθηκε για να επιβιώσει σε μια πολύ πιο απλή πραγματικότητα. Η επιστήμη της Ανάλυσης Συμπεριφοράς το ονομάζει «present bias», την εγγενή μας τάση να υπερεκτιμούμε το σήμερα και να υποτιμούμε το αύριο. Το περίφημο πείραμα του Στάνφορντ με το marshmallow το αποδεικνύει: Τα περισσότερα παιδιά προτιμούν μία λιχουδιά τώρα από δύο αργότερα. Οι ενήλικες δεν είναι σε καλύτερη μοίρα.
Στην Κύπρο, όπου το προσδόκιμο ζωής ξεπερνά τα 80 έτη, αυτό το ψυχολογικό φαινόμενο μάς ακολουθεί στη μεγαλύτερη οικονομική απόφαση της ζωής μας: Μια συνταξιοδότηση που μπορεί να διαρκέσει 20 και πλέον χρόνια. Για τον εγκέφαλο, αυτό ισοδυναμεί σχεδόν με μια άλλη ζωή. Έτσι, η προετοιμασία για το μέλλον μοιάζει αφηρημένη, ενώ οι πιέσεις του σήμερα είναι απολύτως συγκεκριμένες.
Και οι πιέσεις αυτές δεν είναι καθόλου αμελητέες. Ο λογαριασμός της υπεραγοράς απορροφά ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού. Τα ενοίκια και τα καύσιμα αυξάνονται. Πάνω από το ένα τρίτο των νοικοκυριών δηλώνουν ότι δεν μπορούν να καλύψουν μια ξαφνική δαπάνη. Το «μαξιλαράκι» για το απρόβλεπτο έχει γίνει επικίνδυνα λεπτό.
Την ίδια στιγμή, η εποχή του Generative AI έχει αναβαθμίσει δραματικά τους κινδύνους. Οι οικονομικές απάτες – από τα romance scams που κοστίζουν δισεκατομμύρια παγκοσμίως, έως το ραγδαία αναπτυσσόμενο φαινόμενο της σεξουαλικής εκβίασης (sextortion) που στοχεύει εφήβους και νεαρούς άντρες – αξιοποιούν πλέον την τεχνητή νοημοσύνη για να εκμεταλλευτούν τις βαθύτερες ανθρώπινες αδυναμίες: Τον φόβο, τη ντροπή, τη μοναξιά, την ανάγκη για σύνδεση.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο τέταρτος κύκλος του Easy Economics, μια χορηγία της Eurobank Limited, επιχειρεί να γίνει ένας πρακτικός και σαφής οδηγός μέσα στην ομίχλη. Έξι ειδικοί εξηγούν, αναλύουν και βοηθούν να δούμε καθαρά:
- Βιργινία Χρίστου, Νομική Σύμβουλος, Κυπριακός Σύνδεσμος Καταναλωτών,
- Δρ. Παναγιώτης Ανδρέου, Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου,
- Ανδρεανή Καλλιμάχου, Γενική Διευθύντρια, ERB Cyprialife,
- Κυριάκος Κούλλης, Προϊστάμενος Τμήματος Διαχειρίσης Απάτης, Eurobank Limited
- Αντρέας Ασσιώτης, Επικεφαλής Λιανικής Τραπεζικής, Eurobank Limited,
- Κωνσταντίνος Βραχίμης, Ερευνητής Οικονομολόγος, Eurobank Limited.
