Τον πιο επιθετικό προϋπολογισμό των τελευταίων ετών στη Βρετανία ανακοίνωσε την Τετάρτη η κυβέρνηση Στάρμερ, με μεγάλα φοροεισπρακτικά μέτρα που έχουν σαν στόχο να… συμμαζέψουν τα προβληματικά δημοσιονομικά της χώρας.
Στο στόχαστρο μπήκαν τα εισοδήματα, οι αποταμιεύσεις, τα ακίνητα, ο στοιχηματισμός, τα ηλεκτρονικά αυτοκίνητα, αλλά και οι πολυάριθμοι ξένοι φοιτητές που έχουν επιλέξει τα βρετανικά πανεπιστήμια.
Συγκεκριμένα, η υπουργός Οικονομικών, Ρέιτσελ Ριβς, ανακοίνωσε πως, αντί για την αρχική σκέψη για έναν επιπλέον φόρο 6% στα δίδακτρα των ξένων φοιτητών, θα επιβληθεί ένα ετήσιο σταθερό τέλος ύψους 925 λιρών ανά διεθνή φοιτητή. Η νέα επιβάρυνση θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Αυγούστου 2028.
Επίσης, στα μέτρα περιλαμβάνονται και αλλαγές όσον αφορά την αποπληρωμή των φοιτητικών δανείων, κάτι που αφορά συνολικά όλους τους φοιτητές.
Τα έσοδα από τις αλλαγές θα «επανεπενδυθούν πλήρως στην ανώτατη εκπαίδευση και στις δεξιότητες», σχολίασε το υπουργείο Οικονομικών, προσθέτοντας, πάντως, πως θα διατηρήσει την εφαρμογή του τέλους υπό αξιολόγηση, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο αναθεώρησης του μελλοντικά με βάση τη ροή των δαπανών.
Τι προβλέπει η ρύθμιση
Το τέλος των 925 λιρών θα επιβάλλεται από τα πανεπιστήμια σε κάθε διεθνή φοιτητή ετησίως και όχι ως ποσοστό επί των διδάκτρων.
Τα πανεπιστήμια θα εξαιρούνται μόνο για τους πρώτους 220 διεθνείς φοιτητές κάθε χρόνο, προκειμένου να προστατευθούν τα πιο μικρά ή εξειδικευμένα ιδρύματα. Η εν λόγω εξαίρεση μεταφράζεται σε μόλις 200.000 λίρες περίπου.
Η κυβέρνηση προβλέπει ότι το μέτρο θα αποφέρει 445 εκατ. το πρώτο έτος εφαρμογής (2028/29), με αύξηση στα 465 εκατ. και 480 εκατ. τα επόμενα δύο έτη.
Ωστόσο, σύμφωνα με την ανάλυση που συνοδεύει την πρόταση, τα πανεπιστήμια ενδέχεται να υποστούν καθαρή οικονομική ζημία ύψους 270 εκατ. λιρών το πρώτο έτος, που μπορεί να φτάσει τα 330 εκατ. ως το 2030/31.
Αλλαγές και στα δάνεια
Επίσης, με μια κίνηση που αιφνιδίασε πολλούς νέους και αποφοίτους, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι όλοι οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων, που έχουν λάβει δάνειο, θα μπορούν να αρχίσουν να αποπληρώνουν τα φοιτητικά τους δάνεια ακόμη κι αν αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, ήδη από το 2030.
Αυτό συμβαίνει λόγω της απόφασης να παγώσει το όριο αποπληρωμής για όσους βρίσκονται στο σύστημα Plan 2 -δηλαδή για όσους ξεκίνησαν τις σπουδές τους από τον Σεπτέμβριο του 2012 έως τον Ιούλιο του 2023.
Το όριο αποπληρωμής, που καθορίζει το σημείο απ’ όπου ξεκινούν οι κρατήσεις για το φοιτητικό χρέος, θα παραμείνει στις 29.385 λίρες από το 2027 έως το 2029/30. Ωστόσο, μόλις οι απόφοιτοι ξεπεράσουν αυτό το ποσό, το 9% του μισθού τους παρακρατείται αυτόματα για την αποπληρωμή του δανείου, ανεξάρτητα από το επίπεδο του κόστους ζωής ή της φορολογικής επιβάρυνσης.
Την ίδια στιγμή, ο εθνικός κατώτατος μισθός προβλέπεται να αυξηθεί κατά 4,1% το 2026, φτάνοντας περίπου τις 24.800 στερλίνες, ενώ οι προβλέψεις του Γραφείου Προϋπολογισμού (OBR) δείχνουν ότι έως το 2030 θα ανέλθει στις 28.995 λίρες, ήτοι μόλις 400 λίρες κάτω από το όριο αποπληρωμής.
Αυτό σημαίνει πρακτικά πως, ένας εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης που αμείβεται με τον κατώτερο μισθό, θα θεωρείται πλέον «ικανός να αποπληρώσει» φοιτητικό χρέος, παρά το γεγονός ότι εντάσσεται τυπικά στην κατηγορία των χαμηλόμισθων. Εξέλιξη που αλλάζει δραστικά τη δυναμική του συστήματος φοιτητικών δανείων στη Βρετανία.
Πιθανές συνέπειες για το εκπαιδευτικό σύστημα
Οι φορείς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εξέφρασαν ήδη σοβαρή ανησυχία για τα μέτρα, δεδομένου ότι τα πανεπιστήμια έχουν ήδη πληγεί μετά το Brexit και δεν έχουν τα περιθώρια να χάσουν κι άλλους ξένους φοιτητές, που αποτελούν πολύτιμη πηγή εσόδων λόγω των υψηλών διδάκτρων.
Μόλις την περασμένη εβδομάδα, οικονομική έκθεση του Office for Students υποστήριξε πως το 45% από τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας θα καταγράψουν έλλειμμα για την περίοδο 2025/2026, με τα χρέη τους να συσσωρεύονται σταθερά τα τελευταία χρόνια και με την συνεχή αύξηση του ενεργειακού και λειτουργικού κόστους να έχει οδηγήσει πολλά πανεπιστήμια στα όρια της βιωσιμότητας.
Πραγματικά, οι προβλέψεις για την επίδραση των νέων μέτρων στην εγγραφή ξένων φοιτητών δεν είναι θετικές: το οικονομικό μοντέλο του υπουργείου Οικονομικών παραδέχεται εκτιμώμενη μείωση 14.000 εγγραφών το πρώτο έτος εφαρμογής, με επιδείνωση τους πάνω από τις 16.500 εγγραφές ως το 2030/31.
Σημειωτέον πως, τα πιο πρόσφατα στοιχεία από την περίοδο 2023/24 δείχνουν ότι υπάρχουν 732.285 διεθνείς φοιτητές στα βρετανικά πανεπιστήμια, περίπου το 25,2% του συνόλου των φοιτητών.
Τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια όσον αφορά τον αριθμό ξένων φοιτητών είναι μεταξύ άλλων το University College London (UCL), το University of Manchester, το King’s College London και το University of Edinburgh.
Έντονες αντιδράσεις από τα πανεπιστήμια
Στελέχη του εκπαιδευτικού κλάδου προειδοποιούν ότι οι ενστάσεις που εγείρουν όσον αφορά τα νέα μέτρα δεν έχουν να κάνουν μόνο με τα έσοδα, που είναι σίγουρα κομβικός παράγοντας. Τονίζουν ότι πλήττεται και η ελκυστικότητα του βρετανικού εκπαιδευτικού συστήματος διεθνώς, με πιθανές συνέπειες στο ερευνητικό έργο, την ποικιλομορφία των πανεπιστημίων και την οικονομική βιωσιμότητα των ιδρυμάτων.
«Τα ιδρύματα στο Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκονται σε κρίση. Αντί να αντιμετωπίσει το “ραγισμένο” μοντέλο χρηματοδότησης, το Εργατικό Κόμμα επιβάλλει έναν οπισθοδρομικό φόρο στους ξένους φοιτητές.
Αυτός ο νέος φόρος στην εκπαίδευση θα κάνει περισσότερο κακό παρά καλό, υπονομεύοντας τη ζωτική συμβολή των διεθνών φοιτητών» προειδοποίησε η γενική γραμματέας του σωματείου εργαζομένων ανώτατης εκπαίδευσης, University and College Union, Τζο Γκράντι.
Ιδιαίτερη ανησυχία εκφράζουν και οι μικρότεροι εκπαιδευτικοί πάροχοι. Η Ντάνα Γκάμπλ του οργανισμού τριτοβάθμιας εκπαίδευσης GuildHE προειδοποίησε ότι «το νέο τέλος κινδυνεύει να δημιουργήσει νέες ανισότητες. Μεταφέρει άδικα το βάρος στήριξης των ευάλωτων φοιτητών στους ξένους φοιτητές και χτυπά δυσανάλογα τα μικρά και εξειδικευμένα ιδρύματα».
Παράλληλα, ο Νίκ Χίλμαν από το think tank HEPI, σημείωσε ότι η επιλογή ενός σταθερού ετήσιου τέλους ίσως δημιουργήσει νέο πρόβλημα ισονομίας στην πανεπιστημιακή κοινότητα: «Είναι μια κακή μέρα για τον κλάδο.
Το τέλος είναι χειρότερο για τους μικρά πανεπιστήμια, που είναι και τα πιο ευάλωτα οικονομικά. Δίνει μικρό πλεονέκτημα στα μεγάλα πανεπιστήμια του Russell Group, αν και ούτε αυτά ήθελαν κάποια μορφή τέλους».
Πραγματικά και εκπρόσωποι του Russell Group of Universities, που «αγκαλιάζει» τα 24 κορυφαία ερευνητικά δημόσια πανεπιστήμια του Ηνωμένου Βασιλείου εξέφρασαν έντονες επιφυλάξεις.
«Το τέλος θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ικανότητα των πανεπιστημίων να επενδύουν στη διδασκαλία, στην έρευνα και στις κοινότητες. Θα εργαστούμε με την κυβέρνηση για να αποφύγουμε ανεπιθύμητες συνέπειες», τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος της ομάδας, Τιμ Μπράντσοου.
Πάντως, τα μέτρα δεν έγιναν δεκτά αγόγγυστα ούτε από τους ίδιους τους βουλευτές των Εργατικών, πέρα από τη δεδομένη αντίδραση της αντιπολίτευσης. Ενδεικτικά ο βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος, Αλεξ Σόμπελ, δήλωσε απογοητευμένος που τελικά η κυβέρνηση επέλεξε να προχωρήσει με το νέο φόρο στους ξένους φοιτητές, τονίζοντας ότι τα πανεπιστήμια της χώρας αποτελούν ισχυρό μοχλό ανάπτυξης για την οικονομία και πηγή νέων ταλέντων για την αγορά εργασίας.
