Η Κύπρος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, ανάμεσα στην ανάγκη δημοσιονομικής σταθερότητας και στην απαίτηση για ένα σύγχρονο, δίκαιο και αποτελεσματικό φορολογικό σύστημα. Η επικείμενη φορολογική μεταρρύθμιση κινείται σε ορθά πλαίσια, επιδιώκοντας δικαιότερη φορολόγηση για τα φυσικά πρόσωπα και τις οικογένειες, διευκολύνσεις και αναπτυξιακά κίνητρα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και μεγαλύτερη σταθερότητα και προβλεψιμότητα για τους ξένους επενδυτές. Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που μπορεί να συνδυάσει κοινωνική δικαιοσύνη με αναπτυξιακό ρεαλισμό.
Ωστόσο, η καθυστέρηση στην ψήφισή της προκαλεί σοβαρή ζημιά στην οικονομία, υπονομεύει την επενδυτική εμπιστοσύνη και πλήττει την αξιοπιστία του κράτους. Η μεταρρύθμιση πρέπει να προχωρήσει άμεσα, με ουσιαστικές πρόνοιες που θα διασφαλίζουν πραγματική απλοποίηση, πλήρη ψηφιοποίηση, διαφάνεια, ισότιμο έλεγχο όλων των φορολογουμένων και ουσιαστική βελτίωση του επενδυτικού κλίματος, παράγοντα καθοριστικής σημασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας. Μόνο έτσι το φορολογικό σύστημα μπορεί να εξελιχθεί σε εργαλείο ανάπτυξης, δικαιοσύνης και εμπιστοσύνης.
Παρ’ όλα αυτά, η σημερινή πραγματικότητα δείχνει ότι η διοικητική αδράνεια εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων. Οι καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων και στην εφαρμογή διαδικασιών έχουν σημαντικό δημοσιονομικό και αναπτυξιακό κόστος. Οι φορολογικές ενστάσεις εξετάζονται με καθυστέρηση μηνών ή και ετών, ενώ, χαρακτηριστικά, οι κρατικές εκτιμήσεις ακινήτων ολοκληρώνονται σε διάστημα 5 έως 12 μηνών, την ώρα που ιδιώτες εκτιμητές παρέχουν αποτελέσματα μέσα σε λίγες ημέρες. Αυτή η αδράνεια οδηγεί σε απώλεια εσόδων, καθυστερημένες εισπράξεις, αναβολή επενδυτικών αποφάσεων και υπονόμευση της εμπιστοσύνης προς το κράτος.
Σύμφωνα με τις διεθνείς αξιολογήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (European Semester 2024), του ΟΟΣΑ (Tax Administration Comparative Report 2023) και της Παγκόσμιας Τράπεζας (Doing Business 2020), η Κύπρος κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις της Ε.Ε. ως προς την αποδοτικότητα και την απλοποίηση των διοικητικών διαδικασιών, βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο σε δείκτες ψηφιοποίησης και ταχύτητας φορολογικής συμμόρφωσης, και καταλαμβάνει την 54η θέση παγκοσμίως στην ευκολία πληρωμής φόρων, πολύ χαμηλότερα από χώρες όπως η Εσθονία (12η) και η Ιρλανδία (23η).
Η επιτυχία της φορολογικής μεταρρύθμισης θα κριθεί από την επίτευξη πέντε θεμελιωδών στόχων και τις αντίστοιχες παρεμβάσεις πολιτικής, οι οποίες ωστόσο δεν φαίνεται να αποτυπώνονται στα νομοσχέδια που παρουσιάστηκαν:
- Απλοποίηση και Ψηφιοποίηση Διαδικασιών
Στόχος: Εξυπηρέτηση πολιτών και επιχειρήσεων χωρίς φυσική παρουσία και καθυστερήσεις.
Παρέμβαση: Υποχρεωτική ψηφιοποίηση όλων των διαδικασιών μέσω της ενιαίας πλατφόρμας Tax For All (TFA), με δυνατότητα παρακολούθησης της πορείας κάθε υπόθεσης σε πραγματικό χρόνο από τον φορολογούμενο. - Μείωση Κόστους και Διοικητικού Φόρτου
Στόχος: Εξορθολογισμός διαδικασιών και ελάφρυνση του κράτους και των φορολογουμένων.
Παρέμβαση: Απλοποίηση διαδικασιών και ανάθεση εκτιμήσεων ακινήτων σε πιστοποιημένους ιδιώτες εκτιμητές, υπό κρατική εποπτεία. - Ενίσχυση Αποτελεσματικότητας και Διαφάνειας
Στόχος: Διασφάλιση δεσμευτικών προθεσμιών και αιτιολογημένων αποφάσεων.
Παρέμβαση: Καθιέρωση ανώτατων προθεσμιών (60 ημερών) για εξέταση ενστάσεων και επιστροφών φόρων, με αυτόματη ειδοποίηση και δημοσιοποίηση καθυστερήσεων. - Θεσμική Παρακολούθηση και Λογοδοσία
Στόχος: Συνεχής αξιολόγηση προόδου με μετρήσιμους δείκτες μέσω Εθνικού Μηχανισμού Παρακολούθησης Φορολογικής Πολιτικής, που θα αξιολογεί την πρόοδο βάσει δεικτών απόδοσης — όπως ο χρόνος εξέτασης ενστάσεων, οι καθυστερήσεις στις επιστροφές φόρων και οι εκτιμήσεις ακινήτων.
Παρέμβαση: Δημιουργία Εθνικού Μηχανισμού Παρακολούθησης Φορολογικής Πολιτικής με συμμετοχή δημόσιων, πανεπιστημιακών και επαγγελματικών φορέων. - Συστηματικός Σχεδιασμός και Παρακολούθηση της Μεταρρύθμισης και των Φορολογικών Κινήτρων
Στόχος: Η διασφάλιση της συνέπειας, της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας μέσω του τεκμηριωμένου σχεδιασμού και της συστηματικής παρακολούθησης της φορολογικής μεταρρύθμισης και των φορολογικών κινήτρων.
Παρέμβαση: Καθιέρωση μόνιμου μηχανισμού σχεδιασμού, αξιολόγησης και αναθεώρησης της μεταρρύθμισης και των φορολογικών κινήτρων, με δυνατότητα έγκαιρων διορθωτικών παρεμβάσεων από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Η φορολογική μεταρρύθμιση μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο μιας νέας αναπτυξιακής στρατηγικής που συνδέει τη φορολογική πολιτική με την καινοτομία, την πράσινη μετάβαση και την προσέλκυση ποιοτικών επενδύσεων, ενισχύοντας τη δίκαιη φορολόγηση και τη στήριξη των νοικοκυριών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται συνθήκες κοινωνικής ισορροπίας και βιώσιμης ανάπτυξης.
Η Κύπρος μπορεί να εξελιχθεί σε πρότυπο μικρής, ανοιχτής οικονομίας που αντλεί δύναμη από τη διαφάνεια, τη συνέπεια και την αποτελεσματικότητα. Για να αποδώσει, όμως, αυτή η προσπάθεια απαιτείται ένα σταθερό και διαφανές θεσμικό πλαίσιο, ικανό να υπερβεί τη γραφειοκρατία και να εμπεδώσει τη θεσμική συνέπεια. Η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας δεν εξαρτάται από το μέγεθός της, αλλά από την ποιότητα των θεσμών, τη διοικητική ταχύτητα και την προβλεψιμότητα του κράτους.
Η πρόκληση είναι διαχρονική, αλλά και ευκαιρία. Η μεταρρύθμιση πρέπει να γίνει τώρα, με πράξεις και συνέπεια. Για μια Κύπρο που αξίζει σταθερότητα, εμπιστοσύνη και προοπτική.
*Δικηγόρος
