Ο όρος Εταιρική κοινωνική ευθύνη ή Εταιρική Κοινωνική Υπευθυνότητα, στα αγγλικά Corporate Sustainability αναφέρεται στις ενέργειες των επιχειρήσεων που αποσκοπούν στην συμβολή αντιμετώπισης περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων.
Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις αποτελούν οντότητες οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται, επηρεάζοντας και επηρεαζόμενες από τα δεδομένα της εποχής και του χώρου δράσης τους.
Οφείλουν επομένως να αναγνωρίζουν την ευθύνη που τους αναλογεί, απέναντι στην κοινωνία και το περιβάλλον. Να σέβονται δηλαδή τις αρχές και τις αξίες που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας (τον σεβασμό προς τον άνθρωπο - την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την παροχή ίσων ευκαιριών, τον σεβασμό στο περιβάλλον που κληρονομήσαμε και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής).
Η παγκόσμια συζήτηση για τη βιώσιμη ανάπτυξη έχει μετατοπίσει το επίκεντρο των επενδυτικών και χρηματοδοτικών αποφάσεων. Η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κριτηρίων διακυβέρνησης (ESG) δεν αποτελεί πλέον επιλογή καλής θέλησης.
Είναι στρατηγική και κανονιστική αναγκαιότητα και νομική υποχρέωση, ιδιαίτερα σε σχέση με τη Χρηματοδότηση Έργων (Project Finance), όπου η κλίμακα των έργων και ο μακροχρόνιος τους αντίκτυπος καθιστούν τα κριτήρια ESG κρίσιμα.
Η ευθυγράμμιση των χρηματοδοτήσεων έργων μαζί με τα κριτήρια ESG από την Ευρωπαϊκή Ένωσή (ΕΕ) με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) των Ηνωμένων Εθνών ενισχύει περαιτέρω τη μακροπρόθεσμη ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG και την προώθηση μεγάλων έργων. Οι SDGs δεν είναι απλώς ένα ηθικό ή περιβαλλοντικό μανιφέστο – είναι ένα επενδυτικό πλέγμα ευκαιριών.
O θεσμός της Εταιρικής ευθύνης (Υπευθυνότητας), προσδιορίζεται και με πολιτικές και δράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της οποίας η Κυπριακή Δημοκρατία είναι Μέλος και η οποία στοχεύει να του δώσει μεγαλύτερη πολιτική προβολή, να επιβραβεύσει ευρωπαϊκές επιχειρήσεις για τις ενέργειές τους σε αυτόν τον τομέα και να ενθαρρύνει την ανάληψη μεγαλύτερων πρωτοβουλιών.
Αναγνωρίζοντας ότι οι επιχειρήσεις έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Εταιρική κοινωνική ευθύνη, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μπορεί να επιτύχει καλύτερα τους στόχους της σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και έχει ήδη εξαγγείλει την υποστήριξή της στην δημιουργία ευρωπαϊκής συμμαχίας εξελίσσοντας την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR) σε σχέδια και πλαίσια Αειφόρου και Βιώσιμης Ανάπτυξης μέσω κανονιστικής συμμόρφωσης.
Πλέον, η βιώσιμη ανάπτυξη αναφέρεται σε μια προσέγγιση της ανάπτυξης που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θυσιάζει την ικανότητα των μελλοντικών γενιών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. Η σημασία της έγκειται στην ενίσχυση της μακροχρόνιας οικονομικής ανάπτυξης ενώ διασφαλίζεται η κοινωνική ευημερία και η προστασία του περιβάλλοντος.
Πρώτιστός στόχος είναι η οικονομική και βιώσιμη Χρηματοδότηση Έργων η οποία αφορά την παροχή κεφαλαίων για έργα που είναι περιβαλλοντικά υπεύθυνα, κοινωνικά ωφέλιμα και οικονομικά βιώσιμα. Ενδεικτικά, υποδομές όπως νοσοκομεία, δίκτυα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειάς (ΑΠΕ), λιμάνια και έργα συγκοινωνίας, μπορούν να διαμορφώσουν πιο ανθεκτικές και δίκαιες κοινωνίες.
Η χρηματοδότηση τέτοιων έργων μπορεί να λάβει διάφορες μορφές: από παραδοσιακό δανεισμό και επιχορηγήσεις έως επενδύσεις κοινωνικού αποτυπώματος και συμμετοχική χρηματοδότηση.
Ο χρηματοοικονομικός τομέας
Τα χρηματοπιστωτικά και τραπεζικά ιδρύματα, ως βασικός πυλώνας στον χρηματοδοτικό οικονομικό τομέα, διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο.
Λόγω της φύσης και της έκτασης των πόρων που διαχειρίζονται, καλούνται – και από το ρυθμιστικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης-να ενσωματώνουν όρους και προϋποθέσεις με ESG κριτήρια, τόσο στις διαδικασίες τους αλλά και να συνεργάζονται ενεργά με τους δανειολήπτες τους για την ενίσχυση των επιδόσεων τους και να δημοσιοποιούν με διαφάνεια τις σχετικές πληροφορίες για τα προϊόντα που προσφέρονται ή και είναι διαθέσιμα στο κοινό.
Η υιοθέτηση βιομηχανικών προτύπων, όπως οι Αρχές του Equator και οι Αρχές Υπεύθυνης Επένδυσης του ΟΗΕ (PRI), προσφέρουν κοινές βάσεις αξιολόγησης και ενίσχυσης της λογοδοσίας τόσο των χρηματοδοτικών οργανισμών όσο και των λαμβανομενών επιχορήγησης.
Υπενθυμίζεται ότι από το 2006 σε πρώτο στάδιο είχε παρωθεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) μέσων των μελών του η υιοθέτηση των αρχών της υπεύθυνης επένδυσης [Principles for Responsible Investment (PRI)] και η ενίσχυση της κοινωνικής ευημερίας και της αειφόρου ανάπτυξης
Οι PRI σε πρώτο στάδιο αποτελούσαν ένα εθελοντικό σύνολο επενδυτικών αρχών, που πρόσφερε μια σειρά επιλογών από πιθανές ενέργειες για την ενσωμάτωση θεμάτων ESG στην επενδυτική πρακτική.
Εξελικτικά σε κάποιές δικαιοδοσίες (jurisdictions), όπως στα κράτη μέλη της ΕΕ, μέρος των κριτηρίων και κανονιστικές υποχρεώσεις που περιλαμβάνουν ESG, εφαρμόζονται πλέον δυνάμει υποχρεωτικής κανονιστικής συμμόρφωσης -Οικονομική Σκοπιμότητα Επιχειρήσεων (Business Economic Feasibility).
Ευρωπαϊκή Ένωση και Εταιρική Υπευθυνότητα Μέσω Βιωσιμότητας
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει προτεραιότητα στη βιωσιμότητα σε διάφορους τομείς μέσω ενός εκτενούς πλαισίου πολιτικών, κανονισμών και πρωτοβουλιών, με τον συνολικό στόχο της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και μιας οικονομίας φιλικής προς το περιβάλλον, χαμηλού άνθρακα και αποδοτικής σε πόρους.
Κύρια στοιχεία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την Πράσινη Συμφωνία, την ΕΕ Οδηγία Taxonomy για βιώσιμες δραστηριότητες, την Οδηγία για τη Δημοσιοποίηση Βιωσιμότητας Υποβολή Αναφορών για την Εταιρική Βιωσιμότητα (CSRD) και την Οδηγία Εταιρικής Δέουσας Επιμέλειας για την Εταιρική Βιωσιμότητα (CSDDD).
Οι επενδυτές και το ESG
Οι επενδυτές χρησιμοποιούν τις πληροφορίες ESG προκειμένου να εκτιμήσουν πόσο ανθεκτική και έτοιμη είναι μια εταιρεία να διαχειριστεί τις αλλαγές στο περιβάλλον που δραστηριοποιείται. Επομένως, η δημοσίευση και η δημοσιοποίηση ως προβλέπεται από το Κανονιστικό Ρυθμιστικό Πλαίσιο των δεδομένων ESG, σε συνδυασμό με τα χρηματοοικονομικά στοιχεία, επιτρέπουν στους επενδυτές να αποκτήσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της κάθε εταιρείας, να κατανοήσουν την ανταγωνιστική της θέση και την αποτελεσματικότητα με την οποία μπορεί να αξιοποιεί νέες ευκαιρίες.
Πέραν της μείωσης φαινομένων ασύμμετρης πληροφόρησης προς το κοινό, η δημοσιοποίηση και η αποτελεσματική διαχείριση των θεμάτων ESG μπορούν να αποφέρουν σημαντικά οφέλη για τις εταιρείες:
- Βελτιωμένη πρόσβαση σε κεφάλαια
- Συμμόρφωση με κανονιστικές αλλαγές
- Ενίσχυση της εταιρικής επίδοσης
- Ενίσχυση της εταιρικής φήμης και της συνεργασίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Συμπερασματικά και από έρευνες που έχουν διενεργηθεί και έχουν δημοσιοποιηθεί (π.χ. Blackrock Survey 2024), η Εταιρική Υπευθυνότητα είναι πλέον θέμα συμπεριφοράς και είναι η εικόνα μιας επιχείρησης και ενός οργανισμού.
Tο προσωρινό «στοπ» της ΕΕ και η χρονική ευκαιρία
Τον περασμένο Απρίλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενεργοποίησε μέσω ταχείας διαδικασίας τον μηχανισμό «Stop-the-clock». Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε σημαντικές αλλαγές, μεταξύ άλλων, αλλά πρωτίστως στις άμεσα εφαρμοστέες, (i) Οδηγία για την Υποβολή Αναφορών για την Εταιρική Βιωσιμότητα (CSRD) και (ii) Οδηγία για την Εταιρική Δέουσα Επιμέλεια για την Εταιρική Βιωσιμότητα (CSDDD).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισήγαγε το Omnibus Package, γνώστη πλέον ως EE Οδηγία Omnibus I , παγοποιώντας για δύο (2) χρόνια κάποιες από τις υποχρεώσεις της Οδηγίας της ΕΕ για την Υποβολή Αναφορών για την Εταιρική Βιωσιμότητα (CSRD) και για έναν (1) χρόνο εκείνες της Οδηγίας για τη Εταιρική Δέουσα Επιμέλεια για την Εταιρική Βιωσιμότητα (CSDDD).
Η πολυπλοκότητα των απαιτήσεων, ιδιαίτερα για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ-SMEs), οδήγησε σε καθυστερήσεις πρακτικής εφαρμογής – όχι όμως και στον τερματισμό των στόχων για επίτευξη και εφαρμογή κανόνων για Αειφόρο και Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να ηγείται στον τομέα της βιωσιμότητας και εργάζεται για τη μερική απλοποίηση των λογιστικών προτύπων (ESRS), τη μείωση των δεδομένων (data analytics) που απαιτούνται και την ευθυγράμμιση των κανόνων και υποχρεώσεων με άλλες παράλληλες ευρωπαϊκές οδηγίες.
Οι αλλαγές είναι πολύ σημαντικές για τις εταιρείες που προετοιμάζονται για συμμόρφωση με την CSRD και την CSDDD. Πιο κάτω τα βασικά σημεία σε συντομία:
- Τροποποίηση των γνωστοποιήσεων ταξινόμησης (κατηγοριοποίησης) και των κατ' εξουσιοδότηση πράξεων για το κλίμα και το περιβάλλον της ταξινόμησης που ήδη υπόκεινται σε δημόσια διαβούλευση) (Taxonomy Regulation).
- Κανονισμός για την τροποποίηση του κανονισμού για τον μηχανισμό προσαρμογής των ορίων άνθρακα (CBB).
- Κανονισμός για την τροποποίηση του κανονισμού InvestEU.
Αυτό το παράθυρο χρόνου είναι μια ευκαιρία – όχι για εφησυχασμό-, αλλά για στρατηγική προετοιμασία. Οι επιχειρήσεις καλούνται:
- Να επανεξετάσουν την ESG στρατηγική και αντίστοιχη πολιτική.
- Να ενισχύσουν τα εσωτερικά τους συστήματα αναφοράς και παρακολούθησης.
- Να ευθυγραμμιστούν προοδευτικά με υπάρχουσα εφαρμόσιμα εθελοντικά πρότυπα.
- Να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο πλαίσιο του επερχόμενου Omnibus II.
Στόχος της Επιτροπής είναι να δώσει στις εταιρείες επιπλέον χρόνο για να προετοιμαστούν για κανονιστική συμμόρφωση. Οι υποχρεώσεις δεν αναβλήθηκαν επ’ αόριστόν. Απλώς μετατέθηκαν ώστε να εφαρμοστούν με μεγαλύτερη σαφήνεια και ρεαλισμό.
Οι εταιρείες που θα αγνοήσουν αυτή την περίοδο προσαρμογής ενδέχεται να βρεθούν απροετοίμαστες, ιδίως οι λεγόμενες εταιρείες των «Κυμάτων 2 και 3» (Wave 2 &3 ), που υπόκεινται σε υποχρεώσεις αναφοράς μεταξύ 2026 και 2028.
Tα νέα δεδομένα δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως υποχώρηση, ουσιαστικά πρόκειται για μια αναγκαία στρατηγική χρονική αναπροσαρμογή.
Οι πιο πάνω Οδηγίες δεν είναι πρόσφατές στην ΕΕ, έχουν ήδη ψηφιστεί. Υπενθυμίζεται ότι η CSRD επικεντρώνεται στην επέκταση της υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας, ενώ η CSDDD τονίζει την ανάγκη οι εταιρείες να συμμετέχουν ενεργά σε υπεύθυνη συμπεριφορά, ιδίως σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα.
Η Οδηγία για την Εταιρική Δέουσα Επιμέλεια στη Βιωσιμότητα (CSDDD), που δημοσιεύθηκε στις 5 Ιουλίου 2024, σηματοδοτεί την είσοδο σε μια νέα εποχή υποχρεωτικής κανονιστικής συμμόρφωσης. H CSDDD δεν περιορίζεται στη διαφάνεια, όπως η CSRD, η CSDDD απαιτεί ενεργή διαχείριση κινδύνων σε όλο το φάσμα των εταιρικών δραστηριοτήτων και αλυσίδων αξίας.
Το πεδίο εφαρμογής της CSDDD είναι παγκόσμιο και αφορά όχι μόνο τις δραστηριότητες των επιχειρήσεων στην ΕΕ, αλλά και τις αλυσίδες εφοδιασμού τους εκτός ΕΕ. Οι εταιρείες που δεν συμμορφώνονται κινδυνεύουν με κυρώσεις έως και 5% του ετήσιου παγκόσμιου κύκλου εργασιών τους, αποκλεισμό από δημόσιες συμβάσεις και αστική ευθύνη.
Ωστόσο, η CSDDD δεν αποτελεί απλώς έναν νέο κανονισμό προς συμμόρφωση. Είναι ταυτόχρονα μια επιχειρηματική ευκαιρία. Μέσω της υιοθέτησης προληπτικής διαχείρισης κινδύνων και ενίσχυσης της διαφάνειας, οι επιχειρήσεις μπορούν να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των ενδιαφερομένων και να αποκτήσουν στρατηγικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Το μέλλον της Αειφόρου Ανάπτυξης και Βιώσιμης Χρηματοδότησης στην πράξη
Η συνδυαστική εφαρμογή των εργαλείων βιώσιμης χρηματοδότησης, υποχρεωτικής δέουσας επιμέλειας, στρατηγικής αλλά και κοινωνικής συμμόρφωσης με τα κριτήρια ESG δημιουργεί ένα νέο τοπίο για τις επιχειρήσεις, τις τράπεζες, τους επενδυτές, το καταναλωτικό κοινό (πολίτες) και τα κράτη.
Το στοίχημα για την επόμενη πενταετία δεν είναι αν θα εφαρμοστούν οι κανόνες της Αειφόρου και Βιώσιμης Ανάπτυξης και η κανονιστική συμμόρφωση μόνο, ΑΛΛΑ ποιος θα είναι έτοιμος να τους αξιοποιήσει στρατηγικά και με οικονομική επιτυχία.
Το μήνυμα είναι σαφές: η μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο, ανθεκτικό και δίκαιο αναπτυξιακό μοντέλο δεν σταματά – ούτε αναβάλλεται. Εξελίσσεται, και όσοι την αγκαλιάσουν, θα ηγηθούν της ανερχόμενης εποχής της Αειφόρου και Βιώσιμης Ανάπτυξης, η οποία εμπεριέχει την Υπευθυνότητα.
Σας καθοδηγούμε βιώσιμα
Τα θέματα Bιωσιμότητας και Αειφορίας έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της νομικής και λογιστικής πρακτικής και η κατανόηση των νομικών και λογιστικών απαιτήσεων για την Αειφορία και Βιωσιμότητα έχει καταστεί καθοριστική για τη λήψη ενημερωμένων, μακροπρόθεσμων αποφάσεων.
Οι εταιρείες και οι οργανώσιμοι βρίσκονται σε ένα τοπίο γεμάτο με νέα νομικά και λογιστικά ρίσκα αλλά και σημαντικές επαγγελματικές ευκαιρίες σε θέματα κανονιστικής συμμόρφωσης (Regulatory and Corporate Compliance).
- Νικόλ K. Φινοπούλου, Δικηγόρος, Corporate Banking & Financial Services Laws, ESG & Sustainable Finance Accredited Expert, Regulatory Compliance & Corporate Governance, LL.B(Hons), LL.M(UCL), LPC, Adv.Cert(GRC), CISL, University of Cambridge
PLP Partners LLC
www.plp-partners.com
E-mail: info@plp-partners.com
