Την τελευταία δεκαετία έχουμε παρατηρήσει έκρηξη της ευρωπαϊκής νομοθεσίας σε βασικούς τομείς και, ενώ πολλές από αυτές τις νομοθετικές πράξεις αποσκοπούν στη δημιουργία μιας πιο ενοποιημένης εσωτερικής αγοράς, συχνά συνοδεύονται από βαρύ διοικητικό φόρτο, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) που έχουν περιορισμένη ικανότητα να ερμηνεύουν, να εφαρμόζουν ή να αμφισβητούν τους κανόνες συμμόρφωσης.
Αναγνωρίζοντας αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκινήσει μια ευρεία προσπάθεια αναθεώρησης του κανονιστικού πλαισίου. Από τον Φεβρουάριο του 2025, έχει μέχρι στιγμής παρουσιάσει 6 δέσμες μέτρων απλούστευσης («omnibus») σε διάφορους τομείς, όλα με στόχο την απλούστευση και τον καθορισμό τολμηρών στόχων για μείωση κατά 25% του φόρτου υποβολής στοιχείων για τις επιχειρήσεις και κατά 35% για τις ΜμΕ.
Αυτές οι δέσμες έχουν σημασία. Σηματοδοτούν αλλαγή όχι μόνο στους κανόνες, αλλά και στην κανονιστική κουλτούρα. Για τις ΜμΕ που αντιμετωπίζουν πολυπλοκότητα στην Ευρώπη, αυτό μπορεί να αποτελέσει αρχή ενός πιο ευέλικτου και ρεαλιστικού νομικού πλαισίου.
Τι είναι οι δέσμες μέτρων απλούστευσης;
Ο όρος «omnibus» αναφέρεται σε δέσμες τροποποιήσεων που συγκεντρώνονται με σκοπό την απλούστευση της υφιστάμενης νομοθεσίας της ΕΕ. Αντί να αναθεωρήσει τη νομοθεσία από την αρχή, η Επιτροπή βελτιώνει το υφιστάμενο πλαίσιο, καταργώντας τις επαναλήψεις, διευκρινίζοντας το λεκτικό και μειώνοντας το διοικητικό κόστος.
Το χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η οριζόντια προσέγγιση: αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα διάφοροι θεματικοί τομείς, μέσω διαφορετικών μέτρων, όλα ευθυγραμμισμένα με τον στόχο της βελτίωσης της προσβασιμότητας του δικαίου της ΕΕ. Η προσέγγιση αυτή συνίσταται εν μέρει σε νομική αποσυμφόρηση και εν μέρει σε αναπροσαρμογή πολιτικών.
Ο στόχος; Να μειωθεί η γραφειοκρατία, να εναρμονιστούν οι επαναλαμβανόμενες υποχρεώσεις και να καταστεί η συμμόρφωση πιο προσιτή, ιδίως για τις ΜμΕ. Όλα με απώτερο στόχο την ενίσχυση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της Ευρώπης.
Εξέταση των δεσμών
1.Βιωσιμότητα
Η δέσμη προτείνει αλλαγές στην ταξινόμηση της ΕΕ, στην οδηγία για την υποβολή στοιχείων εταιρικής βιωσιμότητας (CSRD), στην οδηγία για τη δέουσα επιμέλεια σε θέματα εταιρικής βιωσιμότητας (CSDDD) και στον μηχανισμό προσαρμογής των συνόρων λόγω άνθρακα (CBAM).
Σε πρώτη ματιά, ορισμένες από τις αλλαγές περιλαμβάνουν την αύξηση του ορίου των εργαζομένων για την υποχρεωτική υποβολή στοιχείων βιωσιμότητας σύμφωνα με το CSRD από 250 σε 1000 εργαζομένους και την καθυστέρηση των προθεσμιών συμμόρφωσης τόσο για το CSRD όσο και για το CSDDD με βάση το μέγεθος της εταιρείας.
Οι προτάσεις σηματοδοτούν την αναγνώριση του γεγονότος ότι οι ενιαίοι κανόνες δεν εξυπηρετούν εξίσου όλους τους συμμετέχοντες στην αγορά. Ενώ ορισμένες εταιρείες ενδέχεται πιθανόν να αναβάλουν τις προσπάθειές τους εν αναμονή των ρυθμιστικών αλλαγών, η διατήρηση των υφιστάμενων πρακτικών υποβολής στοιχείων παραμένει απαραίτητη.
Οι εταιρείες πρέπει να συνεχίσουν να επενδύουν στη βιωσιμότητα για το όφελος των επιχειρήσεων και στη διαφάνεια, καθώς παραμένουν βασικοί παράγοντες για τους επενδυτές, επιχειρηματικούς εταίρους και καταναλωτές.
2.Επενδύσεις
Η δεύτερη δέσμη προτείνει την αύξηση της εγγύησης που διατίθεται στο πλαίσιο του κανονισμού InvestEU κατά 2,5 δισ. ευρώ και τον συνδυασμό της με «παλαιότερα» προγράμματα για την ώθηση ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (EFSI).
Οι τροποποιήσεις διευκολύνουν επίσης τη συμβολή των κρατών μελών στο πρόγραμμα, την υποστήριξη των επιχειρήσεων τους, καθώς και την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων. Οι προτάσεις απλοποιούν τις διοικητικές απαιτήσεις για τους εταίρους υλοποίησης, τους χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητές και τους τελικούς αποδέκτες, ιδίως τις ΜμΕ.
3.Γεωργία
Η δέσμη τροποποιήσεων της βασικής νομοθεσίας για τα στρατηγικά σχέδια της κοινής γεωργικής πολιτικής (CAP) επικεντρώνεται στην περαιτέρω απλούστευση των απαιτήσεων για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις και στην καλύτερη αναγνώριση των διαφορετικών γεωργικών πρακτικών, ιδίως της βιολογικής γεωργίας.
Όσον αφορά ορισμένες συγκεκριμένες διατάξεις, περιλαμβάνουν την αύξηση του μέγιστου δυνατού εφάπαξ ποσού για τους συμμετέχοντες γεωργούς σε 2500 ευρώ και την ενίσχυση των μέσων διαχείρισης κρίσεων για τους γεωργούς που πλήττονται από φυσικές καταστροφές.
Για τις γεωργικές ΜμΕ, οι οποίες συχνά αντιμετωπίζουν δυσανάλογες διοικητικές υποχρεώσεις για να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση της CAP, η απλούστευση επικεντρώνεται στην ευχρηστία, μειώνοντας έτσι τις απαιτήσεις τεκμηρίωσης και προσαρμόζοντας τις διαδικασίες ελέγχου.
4.Ψηφιοποίηση και πρόσβαση των ΜμΕ
Η τέταρτη δέσμη μέτρων αποσκοπεί στην απλούστευση των κανονιστικών ρυθμίσεων της ΕΕ για τις επιχειρήσεις, στη διευκόλυνση της πρόσβασης των προϊόντων στην αγορά και στην επιτάχυνση της μετάβασης προς την ενιαία αγορά βασισμένη σε δεδομένα.
Τελικός στόχος είναι η αντιμετώπιση ενός από τα πιο επίμονα σημεία τριβής για τις ΜμΕ: η συνεργασία με τις δημόσιες διοικήσεις και η συμμόρφωση με τους κανόνες της ψηφιακής αγοράς.
Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις, που περιλαμβάνουν από κανόνες του GDPR έως τη δέουσα επιμέλεια στην εφοδιαστική αλυσίδα, θα επεκτείνουν τα μέτρα στήριξης για τις μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης.
Οι εταιρείες με λιγότερους από 750 εργαζομένους και κύκλο εργασιών έως 150 εκατ. ευρώ ή συνολικό ενεργητικό έως 129 εκατ. ευρώ θα θεωρούνται μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Η νέα ονομασία θα δίνει δικαίωμα σε ορισμένα από τα οφέλη και τις παρεκκλίσεις που ισχύουν σήμερα για τις ΜμΕ.
Πρόκειται για τομέα ιδιαίτερα στρατηγικής σημασίας για τις ΜμΕ που επιθυμούν να αναπτυχθούν ή να διεθνοποιηθούν. Η ενσωμάτωση της αναλογικότητας με πιο συστηματικό τρόπο θα επιτρέψει στις επιχειρήσεις, ιδίως σε εκείνες που έχουν χαρακτηριστεί μικρές επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης να επωφεληθούν από μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου, διοικητική ελάφρυνση και ψηφιακή αποδοτικότητα.
5.Αμυντικές προμήθειες
Η δέσμη αυτή αποσκοπεί να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της ΕΕ που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη αυτονομία και θα μειώσει την εξάρτησή της από προμηθευτές τρίτων χωρών. Άλλος βασικός στόχος είναι η απλούστευση των κανόνων που επηρεάζουν τον αμυντικό κλάδο, με σκοπό τη μετάβαση προς ενιαία αμυντική αγορά.
Περιλαμβάνει πρόταση για τη χορήγηση έκτακτης δανειακής διευκόλυνσης ύψους 150 δισ. ευρώ για τη στήριξη της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών αμυντικών προμηθειών, με την ονομασία «Δράση για την ασφάλεια της Ευρώπης» (SAFE).
Κάνει ανακοίνωση προς τα κράτη μέλη με την οποία τα καλεί να κάνουν χρήση της εθνικής ρήτρας διαφυγής στο πλαίσιο των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας της ΕΕ, επιτρέποντας έτσι απόκλιση από τις συμφωνηθείσες δαπάνες έως και 1,5% του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες από το 2025 έως το 2029.
Τρίτον, δημοσιεύει Λευκή Βίβλο που θα χαράξει πενταετή χάρτη πορείας για τις αμυντικές προτεραιότητες της ΕΕ με στόχο την κάλυψη των ελλείψεων σε δυνατότητες και τη χρήση κοινών προμηθειών της ΕΕ στον τομέα της άμυνας.
6.Χημικά, καλλυντικά και λιπάσματα
Η έκτη δέσμη εισάγει αλλαγές στους κανονισμούς για τα χημικά, τα καλλυντικά και τα λιπάσματα, με σκοπό τη διευκρίνιση του λεκτικού, την εναρμόνιση των διαδικασιών και τη βελτίωση της προβλεψιμότητας για τους μικρότερους φορείς.
Όσον αφορά τον κανονισμό για την ταξινόμηση, επισήμανση και συσκευασία ουσιών και μειγμάτων (CLP), προτείνονται αλλαγές για την απλούστευση των κανόνων επισήμανσης των επικίνδυνων χημικών ουσιών, ώστε να καταστεί δυνατή η χρήση πιο ευέλικτων και ευανάγνωστων σχεδίων, η επέκταση της ψηφιακής επισήμανσης και η χαλάρωση των κανόνων διαφήμισης. Σχετικά με τον κανονισμό για τα καλλυντικά, οι τροποποιήσεις διευκρινίζουν τις διαδικασίες και θεσπίζουν σαφή χρονοδιαγράμματα για τις εξαιρέσεις από την απαγόρευση ουσιών.
Θεωρητικά οι αλλαγές θα μεταφραστούν σε μειωμένο κανονιστικό κίνδυνο και υποχρεώσεις υποβολής στοιχείων, επιτρέποντας στις εταιρείες να επικεντρωθούν στην καινοτομία και την ανάπτυξη.
Αντίκτυπος για τις ΜμΕ: Βασικά συμπεράσματα
Η απλούστευση δεν καταργεί τη ρύθμιση, αλλά αλλάζει τη φύση της συμμόρφωσης. Οι δέσμες προτείνουν τη μετάβαση από την ομοιομορφία στην αναλογικότητα, όπου βελτιώνεται η νομική προβλεψιμότητα και διευρύνονται οι ευκαιρίες για τις ΜμΕ.
Η ΕΕ αναγνωρίζει ότι δεν πρέπει να αναμένεται από τις μικρές επιχειρήσεις να πληρούν τα ίδια διαδικαστικά όρια με τις πολυεθνικές εταιρείες. Σε τομείς όπως η άμυνα και οι ψηφιακές υπηρεσίες, η απλούστευση δεν παρουσιάζει μόνο μείωση του κόστους αλλά και νέες ευκαιρίες.
Οι δέσμες μέτρων «omnibus» αποτελούν μήνυμα ότι οι Βρυξέλλες ακούνε και ότι η ΕΕ προσπαθεί να εξισορροπήσει το κανονιστικό πλαίσιο υπέρ της χρηστικότητας, της επεκτασιμότητας και της συμμετοχής των ΜμΕ. Οι δέσμες θα τεθούν προς διαπραγμάτευση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο τους επόμενους μήνες, δηλαδή πολλά μπορούν να αλλάξουν μέχρι να συμφωνηθούν τα τελικά κείμενα.
Για τους επιχειρηματίες, το επόμενο βήμα είναι να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις όχι μόνο με γνώμονα τη συμμόρφωση, αλλά και με στρατηγική σκέψη. Η μεταρρύθμιση του κανονιστικού πλαισίου προσφέρει ευκαιρίες για την αναδιάρθρωση των εσωτερικών διαδικασιών και την είσοδο σε αγορές που μέχρι τώρα ήταν απρόσιτες.
Η απλούστευση από μόνη της δεν θα κάνει τις επιχειρήσεις πιο εύκολες, αλλά μπορεί τελικά να τις καταστήσει πιο δίκαιες.
*Αναπληρώτρια Antici, Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση
