Μεγάλη έρευνα CYGraduates: Οι προκλήσεις που βάζουν φρένο στην επαγγελματική πορεία των αποφοίτων

Η μετάβαση από τις σπουδές στην επαγγελματική αποκατάσταση συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι απόφοιτοι ανώτερης εκπαίδευσης στην Κύπρο, την ίδια στιγμή που οι εργοδότες στον τόπο μας επισημαίνουν επανειλημμένα την έλλειψη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού.

Η έρευνα CYGraduates, που διενεργείται από τη Διεύθυνση Ανώτερης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας σε συνεργασία με την PwC Κύπρου, αναδεικνύει όχι μόνο τις βασικές προκλήσεις που φρενάρουν την ομαλή ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας, αλλά και τις κρίσιμες ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν για να ενισχυθεί η απασχολησιμότητα και η ανταγωνιστικότητά τους.

Περιορισμένες ευκαιρίες πρακτικής άσκησης, καθυστερήσεις στην εύρεση εργασίας, σημαντικές αναντιστοιχίες μεταξύ δεξιοτήτων και απαιτήσεων της αγοράς, καθώς και η ανάγκη για ανάπτυξη ψηφιακών και πράσινων δεξιοτήτων, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη σημασία της δια βίου μάθησης, συνθέτουν το σύνολο των ευρημάτων που καθορίζουν το πλαίσιο για την περαιτέρω βελτίωση των πολιτικών και πρακτικών στον χώρο της Ανώτερης Εκπαίδευσης.

Ειδικότερα, ένα από τα πλέον ανησυχητικά ευρήματα αφορά το μεγάλο ποσοστό αποφοίτων που εργάζονται σε θέσεις κατώτερες των προσόντων τους ή εκτός του πεδίου σπουδών τους, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για συνεχή προσαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ενίσχυση της διασύνδεσης με τις ανάγκες της σύγχρονης οικονομίας.

Τα βασικά ευρήματα

Η έρευνα CYGraduates φωτίζει κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι απόφοιτοι στην προσπάθειά τους να ενταχθούν ομαλά στην επαγγελματική ζωή. Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν προκλήσεις που δεν αφορούν μόνο τους ίδιους τους νέους επιστήμονες, αλλά και την ευρύτερη οικονομία και κοινωνία, καθώς επηρεάζουν την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας.

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα βασικά σημεία που περιγράφουν την κατάσταση, μέσα από τα κεντρικά ευρήματα της μελέτης.

• Ικανοποίηση από τις σπουδές, αλλά περιορισμένες ευκαιρίες πρακτικής άσκησης

Η πλειοψηφία των αποφοίτων δηλώνει ικανοποιημένη από το περιεχόμενο και την ποιότητα της διδασκαλίας που έλαβαν στο πλαίσιο των προγραμμάτων σπουδών τους. Ωστόσο, καταγράφεται έλλειψη ευκαιριών για πρακτική άσκηση, παρότι η εμπειρία αυτή θεωρείται από τους/τις απόφοιτους/ες ιδιαίτερα σημαντική για την ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων.
Το εύρημα αυτό καταδεικνύει την ανάγκη συστηματικής ενσωμάτωσης πρακτικής άσκησης στα προγράμματα σπουδών για την απόκτηση επαγγελματικών δεξιοτήτων, τη γνωριμία με το εργασιακό περιβάλλον και την ενίσχυση της απασχολησιμότητάς τους.

• Ανάγκη ενίσχυσης ψηφιακών και πράσινων δεξιοτήτων

Παρά την ανάπτυξη οριζόντιων (π.χ. ομαδική εργασία) και κάθετων (τεχνικών) δεξιοτήτων, καθώς και δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης (π.χ. διαχείριση χρόνου), οι απόφοιτοι/ες αξιολογούν τη συμβολή των προγραμμάτων σπουδών τους στην ανάπτυξη ψηφιακών και πράσινων δεξιοτήτων ως περιορισμένη.

Και αυτό αποτελεί σε κάθε περίπτωση κρίσιμη προϋπόθεση για την επιτυχή προώθηση της ψηφιακής και πράσινης μετάβασης στην εκπαίδευση και στην οικονομία.

• Μετάβαση στην αγορά εργασίας αναλόγως έτους αποφοίτησης

Η μετάβαση από την ανώτερη εκπαίδευση στην απασχόληση διαφοροποιείται σημαντικά μεταξύ των δύο ομάδων αποφοίτων. Συγκεκριμένα, οι απόφοιτοι/ες του 2021/22 εντάχθηκαν στην αγορά εργασίας εντός τριών μηνών κατά μέσο όρο, ενώ οι απόφοιτοι/ες του 2017/18 χρειάστηκαν κατά μέσο όρο 12 μήνες.

Παρά τον μεγαλύτερο χρόνο για εξεύρεση εργασίας, το ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων του 2017/18 είναι υψηλότερο.

Επιπρόσθετα, ένα σημαντικό ποσοστό αποφοίτων αναγκάστηκε να αναζητήσει εργασία σε τομείς μη σχετικούς με το πεδίο σπουδών τους, κυρίως λόγω έλλειψης διαθέσιμων θέσεων εργασίας στα πεδία των σπουδών τους (50% για το 2017/18 και 37% για το 2021/22) και περιορισμένης επαγγελματικής εμπειρίας (17% και 22% αντίστοιχα).

Οι απόφοιτοι/ες από προγράμματα σπουδών στα πεδία της υγείας και των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών ανέφεραν μεγαλύτερη ευκολία εύρεσης συναφούς εργασίας με τις σπουδές τους. Τα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν ότι η εξεύρεση εργασίας συναφούς με τις σπουδές συσχετίζεται με το πεδίο σπουδών.

• Έντονες αναντιστοιχίες δεξιοτήτων (skills mismatches)

Μόνο το 35% των αποφοίτων εργάζονται σε θέσεις που αντιστοιχούν πλήρως στο επίπεδο και το πεδίο των σπουδών των αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης.
Το 40% δηλώνουν ότι είναι υπερπροσοντούχοι (overqualified) δηλαδή απασχολούνται σε θέσεις που απαιτούν χαμηλότερα προσόντα από εκείνα που διαθέτουν, ενώ το 16-20% βρίσκονται σε θέσεις εργασίας μη συναφείς με πεδίο σπουδών τους, φαινόμενο που χαρακτηρίζεται ως οριζόντια αναντιστοιχία.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι 27%–29% δηλώνει πλήρη αναντιστοιχία (τόσο σε σχέση με το επίπεδο, όσο και με το πεδίο σπουδών).

• Η δια βίου μάθηση αναγκαίο εργαλείο

Η αναγκαιότητα ύπαρξης και διατήρησης της δια βίου μάθησης, κρίνεται ως σημαντικό εργαλείο για να μπορεί το εργατικό δυναμικό να ανταποκρίνεται στις διαρκώς εξελισσόμενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.
Η συμμετοχή σε προγράμματα επανακατάρτισης και αναβάθμισης δεξιοτήτων (reskilling & upskilling) αποτελεί πολύτιμο μέσο ενίσχυσης της ικανότητας των αποφοίτων να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις νέες και εξελισσόμενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.
Το 53% των αποφοίτων του 2017/18 και το 45% του 2021/22 συμμετείχαν σε τέτοια προγράμματα, κυρίως μέσω εξ αποστάσεως μάθησης (e-learning). Βασικό κίνητρο ήταν η απόκτηση ή βελτίωση δεξιοτήτων σχετικών με την τρέχουσα εργασία τους.
Το εύρημα αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για θεσμική υποστήριξη της δια βίου μάθησης από το κράτος, σε συνεργασία με τα Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης, με στόχο τη συνεχή αναβάθμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, έτσι ώστε οι γνώσεις και δεξιότητες των αποφοίτων να παραμένουν συναφείς σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο επαγγελματικό περιβάλλον.

Ανάδειξη αναγκών και προκλήσεων

Η CYGraduates είναι μια εθνικής εμβέλειας έρευνα που αποσκοπεί στην καταγραφή και ανάλυση της επαγγελματικής και κοινωνικής διαδρομής των αποφοίτων ανώτερης εκπαίδευσης μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους.

Μέσα από τη συγκέντρωση επιστημονικών δεδομένων, η έρευνα φιλοδοξεί να αναδείξει τις πραγματικές ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι στην είσοδό τους στην αγορά εργασίας.

Τα ευρήματά της αξιοποιούνται ως εργαλείο χάραξης τεκμηριωμένων πολιτικών, με σκοπό την ενίσχυση της διασύνδεσης των πανεπιστημίων με την οικονομία, αλλά και τη βελτίωση των προγραμμάτων σπουδών, ώστε να ανταποκρίνονται στις εξελισσόμενες απαιτήσεις του επαγγελματικού περιβάλλοντος.

Από πλευράς Διεύθυνσης Ανώτερης Εκπαίδευσης, τονίζεται ότι παραμένει προσηλωμένη στη συστηματική παρακολούθηση της μετάβασης από την ανώτερη εκπαίδευση στην απασχόληση, και στη διαμόρφωση πολιτικών που ενισχύουν τη διασύνδεση της Ανώτερης Εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας.

Η ταυτότητα

Μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί τρεις κύκλοι συλλογής δεδομένων. Κάθε κύκλος συλλέγει δεδομένα από δύο ομάδες αποφοίτων από όλα τα δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης της Κύπρου:

α) από απόφοιτους/ες ένα έτος μετά την αποφοίτησή τους (Τ+1), και
β) από απόφοιτους/ες πέντε έτη μετά την αποφοίτησή τους (Τ+5).

Η παρούσα έκθεση – δεύτερος κύκλος, αφορά απόφοιτους/ες των ακαδημαϊκών ετών 2017/18 (Τ+5) και 2021/22 (Τ+1).

Ο συνολικός πληθυσμός περιλάμβανε απόφοιτους/ες όλων των εθνικοτήτων και ειδών φοίτησης (πλήρους, μερικής και εξ αποστάσεως), που ολοκλήρωσαν προγράμματα σπουδών επιπέδων ISCED 5 (Πιστοποιητικά και Διπλώματα), ISCED 6 (Προπτυχιακά) και ISCED 7 (Μεταπτυχιακά).

Στην εν λόγω έρευνα συμμετείχαν, 2.251 απόφοιτοι/ες οι οποίοι/ες συμπλήρωσαν το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο της Έρευνας.

Η πλήρης Έκθεση είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του έργου: https://skilltracking.highereducation.ac.cy/reports/.