Στα πρόθυρα νέου ενεργειακού σοκ η νοτιοανατολική Ευρώπη από τον κίνδυνο ανόδου του φυσικού αερίου

Με τα σύννεφα της έντασης να πυκνώνουν στη Μέση Ανατολή και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη να παραμένει ευάλωτη λόγω ανεπαρκούς παραγωγής και περιορισμένων διασυνδέσεων, το σκηνικό για την αγορά ενέργειας των επόμενων μηνών μοιάζει πιο εύφλεκτο από ποτέ.

Η πιθανότητα ενός θερμού καλοκαιριού, με διαδοχικά κύματα καύσωνα, αναμένεται να λειτουργήσει ως καταλύτης σε μια ήδη ασταθή ισορροπία.

Όπως τόνισε χθες ο κ. Γιάννης Καλαφατάς, CEO Energy της Metlen, μιλώντας στο Energy Transition Summit, που διοργάνωσαν η Καθημερινή και οι Financial Times, ο κίνδυνος κλιμάκωσης της έντασης στην περιοχή είναι απολύτως υπαρκτός.

Ένα ενδεχόμενο «κλείσιμο» των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμιο σοκ στην ενεργειακή αγορά, δεδομένου ότι από εκεί διέρχεται σχεδόν το 50% του παγκόσμιου LNG.

Παρότι μόνο το 25% φτάνει στην Ευρώπη, η ανησυχία και μόνο λειτουργεί ως μοχλός πίεσης για τις τιμές.

Η κατάσταση είναι ρευστή, ανέφερε ο ίδιος, με αντικρουόμενες ενδείξεις: από τη μια πλευρά φήμες αποκλιμάκωσης, από την άλλη ενισχυμένες πληροφορίες περί επικείμενης στρατιωτικής έντασης. Αυτή η γεωπολιτική αβεβαιότητα δεν έχει ακόμη προκαλέσει άμεσα εκρηκτική άνοδο στις τιμές, ωστόσο συντηρεί ένα περιβάλλον ανόδου στο κόστος του φυσικού αερίου.

Την Τρίτη (17/6) τα συμβόλαια φυσικού αερίου Ιουλίου 2025 έκλεισαν στα 39 ευρώ/MWh όταν το TTF την Παρασκευή 13 Ιουνίου ήταν στα 37,5 η μεγαβατώρα. Για τα συμβόλαια από τον Οκτώβριο έως και τις αρχές του 2026 η τιμή ξεπερνάει τα 40 ευρώ/MWh.

Οι θερμοκρασίες

Η αβεβαιότητα για το φυσικό αέριο έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά άλλων αστάθμητων παραγόντων, κυρίως την εξέλιξη της ζήτησης ενέργειας, που εξαρτάται πλέον σε μεγάλο βαθμό από τις θερμοκρασίες του φετινού καλοκαιριού.

Όπως σημείωσε ο κ. Καλαφατάς, η Νοτιοανατολική Ευρώπη υπολείπεται σε υδροηλεκτρική παραγωγή και εύρος ευέλικτων μονάδων, γεγονός που σημαίνει ότι οποιαδήποτε απότομη αύξηση κατανάλωσης θα οδηγήσει σχεδόν μηχανικά σε αύξηση των τιμών.

Ενθαρρυντικό στοιχείο για τη φετινή περίοδο αποτελεί η λειτουργία της νέας μονάδας φυσικού αερίου στην Κομοτηνή από ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – Motor Oil η οποία ενισχύει το παραγωγικό δυναμικό της περιοχής, προσφέροντας καλύτερη αφετηρία από το περσινό καλοκαίρι.

Όμως η βασική εικόνα δεν αλλάζει: σε συνθήκες ζήτησης αιχμής, η πίεση στις τιμές παραμένει αναπόφευκτη.

Πίσω από την τρέχουσα αστάθεια κρύβεται μια πιο βαθιά και χρόνια παθογένεια που είναι η θεμελιώδης αδυναμία της ΝΑ Ευρώπης να υποστηρίξει μια ισόρροπη ενεργειακή μετάβαση.

Όπως επισήμανε το στέλεχος της Metlen, η παραγωγή από ΑΠΕ αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, όμως η κατανάλωση δεν ακολουθεί τον ίδιο ρυθμό και κυρίως, δεν συγχρονίζεται χρονικά.

Η ηλιακή ενέργεια αποδίδει περισσότερο τις μεσημεριανές ώρες, ενώ η ζήτηση κορυφώνεται το βράδυ, όταν η παραγωγή έχει ήδη καταρρεύσει.

Αποτέλεσμα είναι οι απότομες διακυμάνσεις με τις μηδενικές ή και αρνητικές τιμές στη διάρκεια της ημέρας, και ακριβό ρεύμα τις ώρες αιχμής. Το πρόβλημα εντείνεται από την απουσία μονάδων αποθήκευσης κυρίως μπαταριών που θα μπορούσαν να εξομαλύνουν αυτές τις διαφορές.

Ασφυξία στα δίκτυα και καθυστέρηση στην κατανάλωση

Παράλληλα, τα ηλεκτρικά δίκτυα, κυρίως στο επίπεδο της διανομής, δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες παραγωγής και κατανάλωσης.

Η δημόσια συζήτηση εστιάζει συχνά στις διεθνείς διασυνδέσεις υψηλής τάσης, όμως το πραγματικό πρόβλημα εντοπίζεται κοντά στον καταναλωτή: στα τοπικά δίκτυα που αδυνατούν να «σηκώσουν» τη διείσδυση μικρών παραγωγών ή να εξυπηρετήσουν τη νέα ζήτηση από ηλεκτρικά αυτοκίνητα και αντλίες θερμότητας.

Ακόμη και οι πολιτικές ενθάρρυνσης της ημερήσιας κατανάλωσης, όπως τα διζωνικά τιμολόγια που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα, έχουν ως τώρα περιορισμένο αντίκτυπο.

Η μεταβολή της συμπεριφοράς των καταναλωτών είναι σύνθετη και αργή, ενώ οι υποδομές δεν είναι ακόμη σε θέση να στηρίξουν μαζική αλλαγή.

Το παράδοξο των λογαριασμών

Κι ενώ η δημόσια συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τη «φθηνή και πράσινη» ενέργεια που ευαγγελίζεται η ενεργειακή μετάβαση, οι καταναλωτές συνεχίζουν να βλέπουν φουσκωμένους λογαριασμούς.

Όπως εξήγησε ο κ. Καλαφατάς, το γεγονός ότι υπάρχουν ώρες με πολύ χαμηλό κόστος ενέργειας δεν επαρκεί για να μειώσει τον συνολικό λογαριασμό, καθώς η μέση τιμή διαμορφώνεται από τις ώρες της ακριβής αιχμής που λειτουργούν οι μονάδες φυσικού αερίου.