Επιστημονική εκπροσώπηση στο Δ.Σ. του ΟΑΥ: Προϋπόθεση για μία σύγχρονη και τεκμηριωμένη πολιτική υγείας

Η εφαρμογή του Γενικού Συστήματος Υγείας (ΓεΣΥ) στην Κύπρο αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές κατακτήσεις των τελευταίων δεκαετιών στον τομέα της δημόσιας υγείας.

Η επιτυχία όμως ενός τέτοιου φιλόδοξου εγχειρήματος δεν είναι δεδομένη∙ απαιτεί συνεχή ανανέωση, στρατηγικό σχεδιασμό και, κυρίως, τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων.

Στη σύγχρονη εποχή, η επιστημονική γνωμοδότηση αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της χάραξης πολιτικής υγείας.

Η συνεχής ροή νέας γνώσης και τεχνολογίας, ιδίως σε τομείς αιχμής όπως η γενετική, η φαρμακολογία και η εξατομικευμένη ιατρική, καθιστά επιτακτική την ανάγκη για διαρκή επιστημονική ενημέρωση και αξιολόγηση από εξειδικευμένους φορείς.

Συνεπώς, η επιτυχία και η ανθεκτικότητα των συστημάτων υγείας, εξαρτώνται άρρηκτα από τη ικανότητα των εθνικών θεσμικών υγειονομικών αρχών και οργάνων, όπως ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, να προσαρμόζονται και να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις ραγδαίες εξελίξεις της επιστήμης και τις σύνθετες προκλήσεις των καιρών.

Παρά ταύτα, παρατηρούμε ότι ο ΟΑΥ καλείται συχνά να λάβει καθοριστικές αποφάσεις χωρίς να διαθέτει τις εξειδικευμένες επιστημονικές δομές – όπως λ.χ. ένα θεσμοθετημένο σύστημα αξιολόγησης τεχνολογιών υγείας (HTA) – που θα διασφάλιζαν αντικειμενικότητα, διαφάνεια και βιωσιμότητα στη διαχείριση κρίσιμων ζητημάτων, όπως η ένταξη νέων, καινοτόμων θεραπειών στο ΓεΣΥ.

Επιπλέον, δεν αξιοποιούνται πλήρως τα εργαλεία που παρέχονται από το ευρωπαϊκό πλαίσιο, είτε πρόκειται για κανονισμούς, συστάσεις ή οδηγίες, οι οποίες σχεδιάστηκαν ακριβώς για να ενισχύσουν τη διαφάνεια και την αποδοτικότητα των εθνικών συστημάτων υγείας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η απουσία μόνιμης, θεσμικής επιστημονικής εκπροσώπησης στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΑΥ συνιστά ένα θεμελιώδες και ανησυχητικό κενό, που δυσχεραίνει την τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων και, εν δυνάμει, περιορίζει την ευθυγράμμιση της Κύπρου με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα.

Στη χώρα μας, λειτουργεί ήδη ένα ευρύ δίκτυο εθνικών επιτροπών, που συγκροτούνται με απόφαση του Υπουργείου Υγείας και απαρτίζονται από εξειδικευμένους επιστήμονες, οι οποίοι παρέχουν πολύτιμες γνωμοδοτήσεις για συγκεκριμένα νοσήματα και επιστημονικά πεδία – από τον διαβήτη και τον καρκίνο, μέχρι τη θαλασσαιμία και άλλες χρόνιες παθήσεις.

Παρά την ύπαρξη αυτών των συλλογικών, συμβουλευτικών οργάνων, τα πορίσματά τους σπάνια διαπερνούν το «φίλτρο» της τελικής πολιτικής διακυβέρνησης, ακριβώς επειδή δεν εκπροσωπούνται άμεσα στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΑΥ.

Η διεθνής πρακτική και οι συστάσεις της επιστημονικής κοινότητας συγκλίνουν σε ένα ξεκάθαρο συμπέρασμα: Η χάραξη πολιτικής υγείας υψηλού επιπέδου δε μπορεί παρά να βασίζεται σε τεκμηριωμένες, ανεξάρτητες και διαχρονικά ενημερωμένες επιστημονικές εισηγήσεις.

Η απουσία επιστημονικού εκπροσώπου στο Δ.Σ. του ΟΑΥ στερεί από το οργανωμένο κράτος τη δυνατότητα να διυλίζει την επιστημονική γνώση στο ανώτατο επίπεδο της λήψης αποφάσεων, με απτές συνέπειες όχι μόνο στην αποτελεσματικότητα, αλλά και στην κοινωνική αποδοχή των πολιτικών υγείας.

Όπως οι εκπρόσωποι των ασθενών έχουν τη θέση τους στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΑΥ, έτσι και η επιστημονική κοινότητα πρέπει να έχει θεσμική παρουσία, διασφαλίζοντας τη σύνδεση της πολιτικής με τη γνώση.

Θα πρέπει, λοιπόν, να θεσμοθετηθεί η παρουσία τουλάχιστον ενός επιστημονικού εκπροσώπου στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΑΥ, ο οποίος να έχει άμεση, δομημένη επικοινωνία με τις αρμόδιες εθνικές επιτροπές ασθενειών και τα εξειδικευμένα γνωμοδοτικά όργανα, διασφαλίζοντας ότι η επιστημονική τεκμηρίωση ενσωματώνεται ουσιαστικά στις στρατηγικές αποφάσεις.

Είναι σαφές πως η εκπροσώπηση αυτή δε μπορεί να υιοθετηθεί αποσπασματικά, δίνοντας μεμονωμένη φωνή σε κάθε επιμέρους πάθηση ή επιστημονική ομάδα· αντιθέτως, η επιλογή ενός ενιαίου εκπροσώπου, αντί πολλαπλών ad hoc συμμετεχόντων που θα συμβουλεύεται τις αρμόδιες επιτροπές, διασφαλίζει την αμεροληψία, τη συνέπεια και την οριζόντια αντιμετώπιση όλων των σοβαρών θεμάτων υγείας και μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για μια νέα φάση ωρίμανσης του ΓεΣΥ.

Ο ΟΑΥ χρειάζεται μια τέτοια «επιστημονική φωνή» στο τραπέζι, όχι μόνο για να ενισχύσει την ποιότητα των αποφάσεών του, αλλά και για να ενδυναμώσει τη νομιμοποίησή του στα μάτια της κοινωνίας, των επαγγελματιών υγείας και της ακαδημαϊκής κοινότητας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Η πρότασή μας είναι ξεκάθαρη: άμεση έναρξη διαλόγου για την αναθεώρηση του ισχύοντος νομικού πλαισίου, με στόχο τη θεσμοθέτηση της επιστημονικής εκπροσώπησης στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΑΥ, όπως ακριβώς εφαρμόζεται στα προηγμένα συστήματα υγείας διεθνώς.

Καλούμε το Υπουργείο Υγείας και όλους τους συναρμόδιους φορείς να προχωρήσουν σε αναθεώρηση του σχετικού νομικού πλαισίου, θεσπίζοντας με σαφήνεια τον ρόλο του επιστημονικού εκπροσώπου στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΑΥ.

Μόνο έτσι μπορούμε να προσβλέπουμε σε ένα σύστημα υγείας που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τις ανάγκες της σύγχρονης κυπριακής κοινωνίας.

Ας μην ξεχνάμε: το μέλλον της υγείας στην Κύπρο δεν θα κριθεί μόνο από το πόσες υπηρεσίες προσφέρονται, αλλά και από το πώς, με τι τεκμηρίωση, για ποιους και με ποια αποτελεσματικότητα.

Η επιστήμη δεν είναι πολυτέλεια στη χάραξη πολιτικής υγείας – είναι αναγκαίος άξονας ενός σύγχρονου, λειτουργικού και τεκμηριωμένου συστήματος υγείας.

*BSC, MSc, PhD-Εκτελεστική Διευθύντρια Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας, Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Θαλασσαιμίας, Πρώην Επικεφαλής του Κέντρου Αναφοράς Ιογενών Παθήσεων του Υπουργείου Υγείας της Κύπρου, Πρώην Διευθύντρια του Συνεργαζόμενου Κέντρου Θαλασσαιμίας της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας στην Κύπρο, Πρώην Πρόεδρος Παγκύπριας Συμμαχίας Σπανίων Παθήσεων