Πώς το brain drain των ΗΠΑ εξελίσσεται σε ευκαιρία για την Ευρώπη και τα πανεπιστήμιά της

Τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια εντείνουν τις προσπάθειές τους να προσελκύσουν φοιτητές και ταλαντούχους ερευνητές που πλήττονται από τον «πόλεμο» που έχει κηρύξει Ντόναλντ Τραμπ κατά των αμερικανικών σχολών θέλοντας να ελέγξει το ιδεολογικό τους υπόβαθρο, καθώς και τη σύνθεση της φοιτητικής και ακαδημαϊκής τους κοινότητας.

Με ελκυστικά χρηματοδοτικά προγράμματα, παρατάσεις προθεσμιών και πρωτοβουλίες όπως το «Choose Europe for Science», η Ευρώπη επιχειρεί να αξιοποιήσει το κύμα απογοήτευσης από τα αμερικανικά πανεπιστήμια και να το μετατρέψει σε ένα απρόσμενο όσο και χρήσιμο «brain gain».

Θυμίζουμε ότι ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο έδωσε την Τρίτη (27/5) εντολή στις αμερικανικές πρεσβείες να αναστείλουν τα ραντεβού για αιτήσεις που αφορούσαν φοιτητικές βίζες καθώς η κυβέρνηση επεξεργάζεται αυστηρότερα κριτήρια ελέγχου μεταξύ άλλων με ελέγχους και στα προφίλ των επίδοξων φοιτητών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ έχει στραφεί με ιδιαίτερη σφοδρότητα εναντίον κορυφαίων πανεπιστημίων όπως το Χάρβαρντ και το Κολούμπια, κατηγορώντας τα ότι περιορίζουν την ελευθερία του λόγου και την ακαδημαϊκή ελευθερία, αλλά και ότι είναι υπερβολικά φιλελεύθερα.

Επιχείρησε δε, να απαγορεύσει στο Χάρβαρντ να δέχεται ξένους φοιτητές, που αποτελούν περίπου το ένα τέταρτο των φοιτητών του, ωστόσο το πανεπιστήμιο προσέφυγε στα δικαστήρια, με αποτέλεσμα το μπλόκο Τραμπ να έχει ανασταλεί για την ώρα με προσωρινή δικαστική εντολή.

Μάλιστα, η ομοσπονδιακή δικαστής που έχει αναλάβει την αγωγή του Χάρβαρντ κατά της κυβέρνησης γνωστοποίησε σήμερα πως σχεδιάζει να εκδώσει διαταγή μακροπρόθεσμης αναστολής της επίμαχης πολιτικής, κίνηση που αποτελεί μια ακόμη ήττα για τον Λευκό Οίκο.

Πάντως, η κυβέρνηση, από την πλευρά της, επιμένει στις δραστικές περικοπές που έχει δρομολογήσει σε κάθε είδους ερευνητικά προγράμματα, εφόσον θεωρεί ότι το εκάστοτε αμερικανικό πανεπιστήμιο δεν συμμορφώνεται με τους όρους που έχει θέσει το υπερσυντηρητικό επιτελείο του Λευκού Οίκου.

Μάλιστα, τα πρώτα-πρώτα πακέτα χρηματοδότησης που «διαγράφηκαν» αφορούσαν τομείς όπως η κλιματική αλλαγή και τα εμβόλια, που κινούνται κόντρα στις τραμπικές απόψεις.

Η Γαλλία δείχνει το δρόμο

Οι γαλλικές σχολές διοίκησης επιχειρήσεων επιταχύνουν ή παρατείνουν τις προθεσμίες υποβολής αιτήσεων για ξένους φοιτητές που φοβούνται πως θα βρεθούν αντιμέτωποι με τους περιορισμούς της κυβέρνησης Τραμπ στις φοιτητικές βίζες, αναφέρουν σε ρεπορτάζ τους οι «Financial Times».

«Αν είστε διεθνής φοιτητής που επηρεάζεται από την αναστολή των συνεντεύξεων για φοιτητικές βίζες στις ΗΠΑ, είμαστε εδώ για να σας βοηθήσουμε να συνεχίσετε την ακαδημαϊκή σας πορεία χωρίς διακοπή», έγραψε στο LinkedIn η Φουζιγιά Μπουζερντά, επικεφαλής της Σχολής Διοίκησης της Γκρενόμπλ.

«Αποφασίσαμε να επισπεύσουμε τις αιτήσεις για φοιτητές που έχουν ήδη γίνει δεκτοί σε αμερικανικές σχολές διοίκησης επιχειρήσεων».

Την ίδια ώρα στο Πανεπιστήμιο Sciences Po στο Παρίσι, οι αιτήσεις από ξένους φοιτητές έχουν ήδη αυξηθεί. Η πρυτανική αρχή ανακοίνωσε ότι καταγράφηκε άλμα 26% σε επίπεδο μεταπτυχιακών προγραμμάτων και 8% στις αιτήσεις για προπτυχιακές σπουδές.

Αντιστοίχως, ο Λεόν Λαλουζά, διευθυντής της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων ESCP στο Παρίσι, δήλωσε ότι περίπου 100 γαλλικά πανεπιστήμια και κορυφαίες σχολές εξετάζουν συντονισμένα βήματα για τη στήριξη ξένων φοιτητών που βρίσκονται ήδη ή ετοιμάζονται να μεταβούν στις ΗΠΑ, σε περίπτωση που η κυβέρνηση Τραμπ τους κλείσει οριστικά την πόρτα.

«Εξετάζουμε πλέον τη δυνατότητα να παρατείνουμε τις προθεσμίες αιτήσεων που συνήθως λήγουν τον Μάιο, ώστε να δοθεί χρόνος στους ενδιαφερόμενους να υποβάλουν αίτηση», δήλωσε στους Financial Times, προσθέτοντας ότι το ESCP «θα είναι πολύ ευτυχές να καλωσορίσει» όσους δεν μπορούν να σπουδάσουν σε αμερικανικά πανεπιστήμια.

Όπως ανέφερε, η ομάδα βρίσκεται σε επικοινωνία με τη γαλλική κυβέρνηση, με πιθανές ανακοινώσεις να αναμένονται τις επόμενες ημέρες.

Η Γαλλία, πάντως, δεν είναι η μοναδική καθώς πολλές ευρωπαϊκές χώρες αντιλαμβάνονται τις εξελίξεις στην έτερη ακτή του Ατλαντικού ως μια εξαιρετική αφορμή για να εκμεταλλευτούν το brain drain που προκαλούν οι περικοπές Τραμπ στη χρηματοδότηση της έρευνας σε τομείς όπως η ιατρική, η ενέργεια και οι κοινωνικές επιστήμες.

Προτεραιότητα στην προσέλκυση ερευνητών

Ιδιαίτερη έμφαση όσον αφορά το brain drain από τις ΗΠΑ δίδεται στην προσέλκυση ερευνητών που είτε για λόγους περικοπών στη χρηματοδότηση είτε και για πολιτικο-κοινωνικούς θέλουν (ή πρέπει) να εγκαταλείψουν τις ΗΠΑ.

Για το σκοπό αυτό το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τις επιχορηγήσεις για ανώτερους επιστήμονες, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τη θέση της Ευρώπης ως εναλλακτικού προορισμού για κορυφαία επιστημονικά «μυαλά».

Σε επίπεδο κρατών, στη Σουηδία, το Ινστιτούτο Καρολίνσκα, κορυφαίο ιατρικό πανεπιστήμιο στη Στοκχόλμη, συγκρότησε ειδική ομάδα εργασίας με στόχο την υποδοχή και ενσωμάτωση περισσότερων ερευνητών υψηλού επιπέδου από το εξωτερικό και δη, από τις ΗΠΑ, ενώ στη Νορβηγία, οι αρχές κινήθηκαν ταχύτατα για να εκμεταλλευτούν το κενό που δημιουργείται επενδύοντας 100 εκατ. κορώνες (ήτοι κοντά στα 9 εκατ. ευρώ) για τη δημιουργία ενός νέου προγράμματος προσέλκυσης διεθνών ερευνητών από τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ.

Το Βελγικό Πανεπιστήμιο Vrije Universiteit Brussel άνοιξε νέες θέσεις μεταδιδακτορικών, απευθυνόμενες ειδικά σε Αμερικανούς επιστήμονες, ενώ τόσο η Ολλανδία όσο και η Βρετανία έχουν ανακοινώσει ότι δρομολογούν άρον άρον αντίστοιχες πρωτοβουλίες και προγράμματα για την προσέλκυση ερευνητών.

Στη νότια Γαλλία, το Πανεπιστήμιο Aix-Marseille παρουσίασε την πρωτοβουλία «Safe Space for Science», ένα πακέτο ύψους 15 εκατ. ευρώ για την προσέλκυση ερευνητών από τις Ηνωμένες Πολιτείες, προσφέροντας σταθερότητα, χρηματοδότηση και ακαδημαϊκή ελευθερία.

Η πιο φιλόδοξη παρέμβαση ωστόσο ήρθε από την ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσαν το νέο πρόγραμμα «Choose Europe for Science», συνολικού προϋπολογισμού 500 εκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2025-2027, με στόχο να καταστήσει την Ευρώπη «μαγνήτη για ερευνητές».

Μάλιστα, από μόνο του το Ελιζέ έχει υποσχεθεί 100 εκατ. ευρώ για τον σκοπό αυτό.

Για την ευρωπαϊκή ακαδημαϊκή κοινότητα, η Γηραιά Ήπειρος μπορεί και οφείλει να αναλάβει ενεργό ρόλο ως προπύργιο της ακαδημαϊκής ελευθερίας, σε έναν κόσμο όπου ο αυξανόμενος λαϊκισμός απειλεί τα θεμέλια της ελεύθερης σκέψης και της πανεπιστημιακής ανεξαρτησίας.

«Η Ευρώπη πρέπει να λειτουργήσει ως καταφύγιο για την ακαδημαϊκή ελευθερία», επισημαίνει η Κορνέλια Βολ, του Hertie School της Γερμανίας, υπογραμμίζοντας ότι η απειλή ουσιαστικά δεν περιορίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά αφορά παγκοσμίως τις κοινωνίες που βλέπουν την επιστημονική γνώση και τον ανοιχτό διάλογο να τίθενται στο στόχαστρο.